Druga z trzech książek powstałych w ramach projektu HyPaTia kobieca Historia Polskiego Teatru. Autorki proponują spojrzenie na teatr i jego okolice jako na bardzo specyficzny rynek pracy. Ich zdaniem statystyka(bliska krewna rachunku prawdopodobieństwa) mówi nam coś o szansach kobiet na awans czy samorealizację twórczą.Statystyki nie kłamią, a przynajmniej nie te opisowe, fałszywe mogą być co najwyżej ich interpretacje. Statystyka w swoim podstawowym wydaniu pokazuje nam w postaci danych liczbowych, jak jest, obejmując szersze pole widzenia niż wynikające z naszych osobistych obserwacji. Może to potwierdzać nasze intuicje, dając im mocniejsze podstawy, może też nas zaskakiwać.Jednak bez względu na to, ile kobiet znajdziemy w teatrze i wokół niego, ciekawe byłoby także pytanie, czy teatr się zmienia: podejmuje więcej tematów związanych z kobietami, usuwa ze swojego pola mizoginię, jest bardziej otwarty na formy, które można by powiązać z pisaniem i działaniem kobiecym?Książka przygotowana przez zespół w składzie: Agata Adamiecka-Sitek, Agata Chałupnik, Krystyna Duniec, Ewelina Godlewska-Byliniak, Jagoda Hernik Spalińska, Joanna Krakowska, Katarzyna Kułakowska, Justyna Lipko-Konieczna, Agata Łuksza, Monika Żółkoś.
Antologia kobiecej myśli teatralnej, która pozwala na usłyszenie kobiecego głosu nie tyle w pracy i dziele, ile w refleksji nad nimi, w autokomentarzach i wspomnieniach, w zapisie doświadczenia, w perspektywie metateatralnej, historycznej, instytucjonalnej i, nade wszystko, osobistej. Trzecia z książek powstałych w ramach projektu HyPaTia – kobieca Historia Polskiego Teatru.
„(Nie)świadomość teatru, poza upodmiotowieniem kobiecego głosu, a zarazem odsłonięciem jego dystynktywnych cech, ma także aspekt jawnie polemiczny. Jest bowiem, oczywiście tylko w pewnym sensie, odpowiedzią na antologię Świadomość teatru. Polska myśl teatralna drugiej połowy XX wieku wydaną pod redakcją Wojciecha Dudzika w Wydawnictwie Naukowym PWN w 2007 roku, w której na pięćdziesiąt osiem zamieszczonych tekstów jest zaledwie pięć napisanych przez kobiety i dwa, których są współautorkami, a pod względem objętości wypowiedzi kobiet zajmują niewiele ponad pięć procent całości” – pisze we wstępie Joanna Krakowska.
Awangarda teatralna w Europie Środkowo-Wschodniej. Wybór tekstów źródłowych
Ten - ponad czterystustronicowy - tom tekstów i rozpraw (...) jest inicjatywą wydawniczą naukowo ważną, merytorycznie doniosłą i poznawczo atrakcyjną. Zawiera oprócz tekstów stricte redakcyjnych (wstęp, biogramy autorów wstępów do poszczególnych cząstek książki, nota edytorska i indeks) rozdziały poświęcone kulturze i awangardowej sztuce teatralnej jedenastu krajów Europy Środkowo-Wschodniej - Bułgarii, Chorwacji, Czech, Litwy, Łotwy, Polski, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Ukrainy i Węgier (...) Każda część narodowa poprzedzona jest kompetentnym, autorskim, współczesnym opracowaniem historyczno-rekonstrukcyjnym, prezentującym generalia teatru awangardowego, kontekst społeczno-kulturowy, ogólną sytuację w teatrze i główne propozycje o nowatorskim charakterze. Potem następują teksty z epoki, wskazujące na zasadnicze idee i pomysły o postulatywnym wprost bądź pośrednio charakterze, a także prezentujące recepcję awangardowego teatru. Pośród autorów dostrzegamy główne dla awangardy tamtych lat nazwiska, takie jak Geo Milew, Emil Frantiśek Burian, Andrzej Pronaszko, Witold Wandurski, Benjamin Fundoianu, H.M. Maxy, Laszlo Moholy-Nagy, Marko Tereszczenko, świadczące o zainteresowaniach głównych prawodawców awangardy nowoczesnym teatrem jako ważnym elementem nowatorstwa awangardowego sztuki (...)
prof. dr hab. Grzegorz Gazda
Książka Lukáša Jiřički to praca traktująca o dwóch obszarach, w których szeroko pojmowana sztuka dźwięku spotyka się z teatrem. Pierwszy z nich to obszar dźwiękowy i muzyczny w postaci sztuki radiowej, przeważnie w formie tzw. Hörspiel /słuchowiska i muzyki współczesnej ujętej w ramy dramaturgiczne, drugi – obszar teatru muzycznego, opery i instalacji multimedialnych, czyli pole performatywne z istotnym składnikiem muzycznym.
Autor analizuje historię i rozwój gatunku, a także sylwetki takich artystów jak Heiner Goebbels, Olga Neuwirth, Andreas Ammer i Helmut Oehring. Artyści ci proponują wachlarz różnorodnych stylistyk i gatunków, a ich świat twórczy jest odbierany jako przestrzeń nieustannej wymiany i dialogu form, amalgamat form teatralno-performatywnych i dźwiękowo-kompozycyjnych.
"W Situation Rooms wybitny niemiecki kolektyw teatralny Rimini Protokoll przedstawia 20 historii osób na różne sposoby powiązanych z globalnym systemem handlu bronią. Zofia Smolarska – asystentka twórców przedstawienia – gromadzi spostrzeżenia dotyczące dylematów, aporii, paradoksów i tytułowych ślepych uliczek, które ujawniały się w tym projekcie i które z definicji wpisane są w artystyczne działania partycypacyjne. Jak pisze autorka w zakończeniu: „Tworzenie tego rodzaju spektakli, tak jak i demokracji w ogóle, jest procesem niezwykle delikatnym, uwikłanym w rozmaite zobowiązania i ograniczenia. Bardzo krucha i trudna do osiągnięcia jest równowaga między kontrolą procesu w celu ochrony założonych wartości, a oddaniem inicjatywy uczestnikom i widzom”.
Autorka przechodzi od znakomicie wychwytywanych znaczących szczegółów do analiz kontekstowych, dowodzących jej imponującego oczytania (od filozofii dialogu, przez estetykę relacyjną po systemy Apple'a). Wszystko to zaś skomponowane z precyzją i ani na chwilę nie tracące z oczu celu wywodu i funkcji, jakie poszczególne fragmenty pełnią w jego obrębie." - Prof. Dariusz Kosiński
Zofia Smolarska – absolwentka i wykładowczyni Wydziału Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Członkini redakcji „Polish Theatre Journal”. Publikowała także w „Teatrze”, „Didaskaliach”, „Dialogu”, „Performerze” i „Theatre Forum”. Jest autorką projektów społecznych i performansów w przestrzeni miejskiej. Współpracowała z kolektywem Rimini Protokoll oraz Edit Kaldor przy partycypacyjnych projektach teatralnych. Obecnie przygotowuje rozprawę doktorską na temat rzemieślników i techników teatralnych.
Książka jest drugim tomem serii Wiedza o teatrze – wspólnej inicjatywy Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego oraz Wydziału Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. W serii tej publikowane są teksty, w których teatr oraz performans traktowane są jako część rozległego pejzażu dzisiejszej kultury, ujmowane nie w izolacji, lecz w ścisłym związku z ich społecznym czy politycznym otoczeniem.
Notatki z pracy to zbiór wypowiedzi Erwina Axera o teatrze i reżyserii przygotowany z okazji 100-lecia urodzin artysty. Składa się z tekstów rozproszonych w czasopismach fachowych oraz z kilku dotąd niepublikowanych, znajdujących się w archiwum reżysera w zbiorach Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego.Są to teksty o różnym charakterze artykuły, wystąpienia na konferencjach naukowych w Polsce i za granicą, opisy przedstawień, a także wykład inauguracyjny wygłoszony w krakowskiej PWST na otwarciu roku akademickiego 1988/1989 i ukazujący się po raz pierwszy Szkic do autobiografii.Tom w serii Biblioteka Instytutu Teatralnego przygotowała i opracowała Agnieszka Rabińska. Autorem opracowania graficznego jest Maciej Małecki.
Książka Piotra Morawskiego jest nowatorską próbą rewizji dotychczasowej interpretacji dramaturgii oświecenia w kategorii literatury dydaktycznej, w potocznym odczuciu mało atrakcyjnej teatralnie, silnie związanej z czasem swego powstania i przez to - poza kilkoma utworami z listy szkolnych lektur - skazanej na zapomnienie. Rewizja ta stała się możliwa z kilku powodów: 1) autor umieszcza analizowane przez siebie dzieła w kontekście całej kultury i życia społecznego czasów oświecenia; 2) ówczesne dyskusje teatralne ukazuje w perspektywie zadań kształtującej się instytucji teatru publicznego; 3) w tematach podejmowanych przez Bielawskiego, Czartoryskiego, Bohomolca czy Wybickiego szuka źródeł polskiej nowoczesności i "polskiego projektu modernizacyjnego", którego korzenie sięgają według Morawskiego XVIII wieku; 4) we współpracy z młodymi reżyserami współczesnymi sprawdza teatralne wartości wybranych dramatów sprzed dwustu pięćdziesięciu lat i albo sam wciela się w rolę dramaturga, albo korzysta w tym celu z niedawnych podobnych prób innych realizacji.
prof. dr hab. Wojciech Dudzik
Teatr w Polsce – to rocznik poświęcony polskiemu życiu teatralnemu, gromadzący kompletne informacje dotyczące wszystkich działających w Polsce teatrów – zarówno instytucjonalnych wszystkich szczebli, jak i działających jako stowarzyszenia, fundacje, jednostki prywatne czy inicjatywy społeczne – a także szkół artystycznych, festiwali, instytucji, agencji itd.
Wiedza o zdarzeniach ułożona jest w alfabetycznym układzie miast – od Andrychowa do Żywca, w obrębie których powtarzany jest układ zapisu informacji w kolejności: teatry dramatyczne, teatry muzyczne, teatry lalkowe, teatry tańca i ruchu, teatry inne, przedstawienia impresaryjne, kabarety, instytucje, agencje, sale teatralne, szkolnictwo, festiwale, konferencje, wystawy i czasopisma. Tom zawiera też informacje o indywidualnych nagrodach i odznaczeniach oraz teatralnych portalach internetowych, wykaz osób zmarłych, opisy cyklicznie organizowanych konkursów dramaturgicznych i projektów organizowanych pod patronatem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Publikacja zawiera kilkanaście rozmaitych indeksów oraz analizy statystyczne sezonu.
"Krzyczcie, Chiny!" Siergieja Trietiakowa, "Polityka społeczna R.P." Aleksandra Wata i "Cjankali" Friedricha Wolfa to najgłośniejsze z Schillerowskich przedstawień, określanych mianem faktomontaży czy reportaży scenicznych. Powstały w czasie Wielkiego Kryzysu, w latach demonstracyjnego zaangażowania społecznego i politycznego Schillera, który związał się - nie będąc członkiem żadnej partii - z ruchami lewicującymi i komunizującymi. Teatr traktował wówczas jako oręż w walce o wyzwolenie z ucisku klasowego "nowego hegemona" czyli proletariatu. Chciał jednocześnie stworzyć teatr wyzwolony z artystowskich - dalekich od prawdziwego życia - ambicji, dlatego zwrócił się ku modnemu, a zarazem najbardziej radykalnemu nurtowi odzwierciedlającemu rzeczywistość - ku faktomontażowi i reportażowi scenicznemu, uprawianym zarówno na Zachodzie (Erwin Piscator) jak na Wschodzie (Wsiewołod Meyerhold). Porównania z tymi twórcami miały degradować, jak i nobilitować Schillera. Kazały nazywać go pogardliwie "czerwonym" reżyserem. Spór o miejsce "Zeittheater" w dorobku Schillera jest wciąż żywy i - jak przed wojną - zależny od koniunktur politycznych. Aby go jednak prowadzić, nie można poprzestać na wyznaniach samego Schillera, bądź relacjach krytyki. Nie zachowały się bowiem teksty "Polityki społecznej R.P.", "Cjankali", "Krzyczcie, Chiny!". Nie były opublikowane, a pożoga wojenna pochłonęła egzemplarze teatralne i tym samym - gdy idzie o utwory Wolfa i Tretiakowa - ich tłumaczenia. Książka "Faktomontaże Leona Schillera" pod redakcją Anny Kuligowskiej-Korzeniewskiej przynosi nowe tłumaczenia i polskie pierwodruki tych tekstów. Towarzyszą im rekonstrukcje Schillerowskich inscenizacji i ich burzliwej recepcji oraz szkice biograficzne, pokazujące postawy, twórcze strategie i życiowe doświadczenia Aleksandra Wata, Friedricha Wolfa i Siergieja Trietiakowa. Książka dostarcza zatem materiału badawczego i na nowo otwiera dyskusję o formule ówczesnego teatrze zaangażowanego. Dyskusję aktualną i ważną zwłaszcza dziś, kiedy zastanawiając się nad skutecznością sztuki i jej społecznymi funkcjami, wracamy do doświadczeń dwudziestolecia międzywojennego i do tamtej tradycji. Wśród autorów opracowań: Anna R. Burzyńska, Anna Kuligowska-Korzeniewska, Małgorzata Leyko, Katarzyna Osińska, Roman Pawłowski, Tomas Venclova.
Akademia Ruchu był jednym z najważniejszych polskich teatrów eksperymentalnych ostatnich kilkudziesięciu lat, być może nawet najważniejszym. Wyraźnie różna od teatrów Jerzego Grotowskiego czy Tadeusza Kantora, osobna na tle innych grup wyrosłych z nurtu studenckiego, intensywnie czerpała z doświadczeń sztuk wizualnych, tańca współczesnego i awangardowej muzyki, nigdy nie tracąc z pola widzenia sfery polityki i życia społecznego. Z tej mieszkanki powstało kilkanaście przedstawień - dziś niestety nie dość dobrze pamiętanych. Akademia Ruchy. Teatr przynosi rekonstrukcje siedmiu najciekawszych spektakli zespołu - od Życia codziennego po Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1979) po Piosenkę (1995). Ten tom - kontynuacja zbioru Akademia Ruchu z 2003 roku - to próba uzupełnienia historii polskiego teatru o nowe wątki, a zarazem przywołania tradycji, która powinna stać się ważnym punktem odniesienia także dla najmłodszego pokolenia rodzimych teatralnych eksperymentów.
Andrzej Tadeusz Wirth urodził się 10 kwietnia 1927 roku w małym miasteczku Włodawa, które dziś leży przy granicy Polski z Białorusią. Później mieszkał w wielu miastach: Warszawie, Nowym Jorku, Londynie, Giessen, Berlinie i Wenecji – i najwyraźniej zawsze znajdował się we właściwym czasie we właściwym miejscu, gdy idzie o nowe formy teatralne. Oglądał Berliner Ensemble jeszcze za dyrekcji Brechta, polskie początki kariery Grotowskiego, był przy tym, jak Peter Handke wychłostał sarkazmem członków Grupy 47 i śledził wzlot Roberta Wilsona z piwnic Manhattanu. W 1982 roku założył Instytut Teatrologii Stosowanej (ATW) w Giessen, szkołę teatru postdramatycznego.
Artystę Mima w mojej pracy nazywam Milczącym Aktorem, natomiast teatr, którego jestem autorem i dyrektorem artystycznym - Teatrem Sztuki Mimu. Aktorami owego teatru są moi uczniowie, którzy przez wiele lat zgłębiali w Studiu Mimów tajniki tej niezwykłej sztuki, stopniowo stając się Milczącymi Aktorami. Słowo milczenie odnosi się do stanu duchowego, będącego owocem głębokiej mądrości i wrażliwości.
„Może nie umiem szukać dramatu współczesnego, może po prostu go nie ma. Idealną, jak sądzę, sytuację osiągnąłbym, gdybym potrafił sam napisać sztukę i wspólnie z aktorami zrobić z niej spektakl. Wtedy, być może, przestano by mnie rozliczać z tego, czy dość precyzyjnie sformułowałem swój stosunek do literackiego utworu, czy znalazłem dostatecznie klarowną wykładnie dla jego jakże czasem złożonej i zawiłej materii...” — Jerzy Grzegorzewski w rozmowie z Marią Brzostowiecką, Scena wyobraźni i teatru, „Tygodnik Kulturalny” 1970 nr 26 Istnieje plotka, że Jerzy Grzegorzewski wymyślał swoje przedstawienia na scenie, podczas prób, które były seansami pełnej napięcia ciszy, przerywanej nagłymi rozbłyskami poetyckiego geniuszu. Tworzone przez niego literackie kompozycje nie były jednak, co tak chętnie powtarzają jego aktorzy, żonglerką „wyciąganymi z kapelusza” cytatami, ale wynikiem wnikliwej i precyzyjnej, długotrwałej, często wielomiesięcznej pracy. Przygotowywana przez Ewę Bułhak i Mateusza Żurawskiego trzytomowa edycja krytyczna scenariuszy autorskich Grzegorzewskiego pozwoli, być może, zaprezentować szerzej trzeci talent tego wybitnego artysty teatru: nie tylko reżysera i scenografa, lecz także dramaturga. Tom pierwszy zawiera pięć albumów, obejmujących teksty z lat 1978–1991: "Warjacje" (1978), "Powolne ciemnienie malowideł" (1985), "Tak zwaną ludzkość w obłędzie" (1987), "Usta milczą, dusza śpiewa" (1988), "Miasto liczy psie nosy" (1991) i zapis ich teatralnych realizacji. Każdy scenariusz, poprzedzony obszernym wstępem, opatrzony rozbudowanym aparatem krytycznym, który uwzględnia kolejne warianty tekstu, oraz odkrywa jego źródła i inspiracje, jest bogato zilustrowany zdjęciami autorstwa Wojciecha Plewińskiego, Marka Holzmana, Edwarda Hartwiga, Zygmunta Rytki i Krzysztofa Gierałtowskiego, a także szkicami reżysera.
1. Stephen Greenblatt - Shylock i granice nienawiści
2. Dariusz Kosiński - "Nie mogę oprzeć się ZESTAWIENIU". "Hamlet" Stanisława Wyspiańskiego i chwila dziejowa Polaków
3. Grzegorz Niziołek - "Hamlet" Grotowskiego, czyli co jest w Polsce nie do pomyślenia
4. Małgorzata Sugiera - "Hamlet" dwa razy przepisany: "Horsztyński" Słowackiego i "Hamlet wtóry" Romana Jaworskiego
5. Krystyna Kujawińska-Courtney - Obecność Iry Aldridge'a, pierwszego czarnoskórego tragika szekspirowskiego, w XX-wiecznej kulturze polskiej
6. Roma Sendyka - Eseistyka Stephena Greenblatta
W przekonaniu, że polska historia teatru potrzebuje nowego impulsu, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego we współpracy z Katedrą Dramatu Uniwersytetu Jagiellońskiego zorganizował konferencję zatytułowaną Ustanawianie historii. Historia teatru jako kreacja (Warszawa 23-25 listopada 2009), rozpoczynając w ten sposób realizację programu o nazwie Nowe historie - ku pluralizmowi metodologicznemu w historii teatru.
Książka jest pokłosiem drugiej konferencji z cyklu NOWE HISTORIE, którą Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego zorganizował wspólnie z Katedrą Dramatu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej celem było podjęcie refleksji nad faktami w dyskursie historycznoteatralnym, a także w domenie samego teatru rozumianego jako sztuka i jako praktyka społeczna, bo tu właśnie pojęcie faktu wydaje się wyjątkowo złożone i otoczone dodatkowymi trudnościami.
Książka prezentuje dzieje i dorobek niezależnego od władz PRL zespołu teatralnego Nie Samym Teatrem działającego w latach 1984–1987 w katolickich kościołach Wrocławia oraz wielu innych miast polskich.
Zawiera pełną dokumentację przedstawień NST oraz sylwetki jego twórców, a także świadectwa ich inwigilacji i prześladowań przez funkcjonariuszy komunistycznej Służby Bezpieczeństwa. Tekst ilustrują unikalne zdjęcia z przedstawień, wykonane przez członków zespołu NST i działającą poza zasięgiem komunistycznej cenzury Niezależną Agencję Fotograficzną Dementi oraz dokumenty ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej.
Był Hübner jak Bogusławski aktorem, reżyserem, dyrektorem scen, autorem sztuk i adaptacji scenicznych, krótko mówiąc, łączył w sobie talenty wszystkich niemal teatralnych specjalności. Od początków polskiej sceny narodowej minęło ponad dwa i pół wieku. Dzisiejsi aktorzy mają o wiele większą przestrzeń artystycznej działalności. Był więc Hübner także aktorem i reżyserem filmowym, telewizyjnym, radiowym. Był wykładowcą aktorstwa i reżyserii, był teoretykiem teatru, pisał o nim książki naukowe i popularyzatorskie, pisał recenzje, felietony, eseje. Był wreszcie działaczem teatralnym na arenie międzynarodowej, a nade wszystko wielkim autorytetem całego środowiska w Polsce.
Choreografia: polityczność pokazuje choreografię jako narzędzie formułowania i wyrażania myśli, przestrzeń działań krytycznych i praktyk oporu. Choreografia: polityczność jest pierwszym tomem serii przygotowywanej przez Art Stations Foundation we współpracy z Instytutem Muzyki i Tańca, Instytutem Teatralnym im. Z. Raszewskiego i East European Performing Arts Platform (EEPAP).
Czy Dziady są toksycznym arcydziełem? Czy nadal stanowią opresyjną inicjację w polskość, jak uważał Czesław Miłosz, pisząc w Ziemi Urlo, że swą wizją Mickiewicz zapeklował Polaków w mesjańskim nacjonalizmie, który ma to do siebie, że pochłania każdego, kto mu się opiera?Jak uwolnić to, co w Dziadach uniwersalne, od nacisku polonocentrycznych matryc lekturowych i ich edukacyjnych nadużyć? Jak od Daj mi rząd dusz! przejść do Dajcie mi człowieka? Najnowsza historia sceniczna Dziadów podpowiada niejedną odpowiedź. Mniej interesować mnie będzie teatr jako medium literatury dramatycznej, bardziej teatr jako medium emocji zbiorowych. [] Warto opowiedzieć o scenicznym zdejmowaniu z arcydramatu interpretacyjnych klisz przez nieufnych reżyserów i reżyserki, o wyłuskiwaniu nowych podtekstów przez aktorki i aktorów, o dekonstruowaniu mitów nadpisanych nad Dziadami. Mickiewiczowski Konrad wcale nie musi zejść ze sceny, by ustąpić miejsca Gustawowi, wystarczy, że odzyska utraconą połowę biografii.
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
