Tom 2 Archiwum Sztuki Polskiej XX wieku poświęcono twórczości Krystyny Wróblewskiej, wileńsko- krakowskiej graficzki, matki malarza Andrzeja Wróblewskiego, którego kilkudziesięcioletni dorobek artystyczny stanowi ważne ogniwo w historii powojennej sztuki polskiej. Absolwentka Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stafana Batorego, gdzie kształciła się pod kierunkiem m.in. Ludomira Slendzińskiego i Jerzego Hoppena, należała do Grupy Wileńskiej, a po wojnie przewodniczyła ugrupowaniu Dziewięciu Grafików. Bogata, długa droga twórcza artystki związana była głównie z tradycjami: klasycyzmu, realizmu i ekspresjonizmu oraz techniką drzeworytu.
Praca pod redakcją Jerzego Malinowskiego.
Książka, którą oddajemy do rąk czytelnika, jest pokłosiem wystawy Biedermeier, prezentowanej w Muzeum Narodowym w Warszawie w 2017 r.1, i towarzyszącej jej międzynarodowej konferencji Polski biedermeier – romantyzm „udomowiony”, współorganizowanej przez Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego i Muzeum Narodowe w Warszawie. Ekspozycja ukazywała tzw. sztukę mieszczańską w szerokim kontekście środkowoeuropejskim, naświetlając wiele kluczowych zagadnień ówczesnej kultury, lecz nie wyczerpując wszystkich jej wątków. Zadaniem sesji i niniejszej publikacji jest pogłębienie i wzbogacenie studiów nad biedermeierem z uwzględnieniem jego polskich adaptacji i aspektów, zjawisk regionalnych, związków polskich artystów i rzemieślników z niemieckimi i austriackimi ośrodkami sztuki, recepcji kultury mieszczańskiej przez „potomków Sarmatów” – ziemiaństwo.
Fragment Wstępu, Agnieszka Rosales-Rodriguez
W II Rzeczypospolitej sport był postrzegany przez polityków jako element kształto-wania społeczeństwa sprawnego i odważnego, które w każdej chwili stanie w obronie suwerenności kraju. Działalność na rzecz rozwoju sportu okazała się również niezwykle ważna z punktu widzenia promocji państwa i zamanifestowania jego niepodległości. Było to widoczne zwłaszcza w 1924 r., kiedy reprezentacja Polski wyjechała po raz pierwszy w historii na igrzyska olimpijskie do Paryża oraz cztery lata wcześniej, kiedy z uwagi na wojnę z bolszewikami polscy sportowcy zostali w kraju, by walczyć za ojczyznę. Rozwojowi sportu sprzyjały osobiste zainteresowania polityków, m.in. z rodowodem legionowym, którzy stanęli na czele m.in. kilkunastu związków sportowych i Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Władze II RP szczególną wagę przykładały np. do piłki nożnej, jeździectwa, lekkoatletyki, szermierki, strzelectwa kulowego, kolarstwa, łucznictwa, boksu i zapasów. Nie szczędziły też wsparcia dla sportu balonowego, szybownictwa oraz sportu samolotowego. Uznaniem cieszyły się szachy – ulubiona gra Józefa Piłsudskiego. Nie wywołuje więc zdziwienia to, że elity polityczne były ze sportem za pan brat.
W Polsce Ludowej elity polityczne były ze sportem na bakier. Działacze komunistyczni, często sterowani przez sowieckich doradców, nie mieli żadnego doświadczenia w działalności sportowej. Ich braki w przygotowaniu nie były przypadkowe. Wszak w dwudziestoleciu międzywojennym przebywali albo w polskich więzieniach za działalność komunistyczną wymierzoną przeciwko państwu, albo w Sowietach na szkoleniu partyjnym. Dopiero prognozy związane z możliwością wybuchu III wojny światowej oraz militaryzacja na tę okoliczność społeczeństwa spowodowały ich większe zainteresowanie
Temat sądu nad Jezusem pojawia się w sztuce i literaturze już w chrześcijańskim antyku. Na wczesnych sarkofagach oraz w iluminatorstwie możemy odnaleźć przedstawienia, ukazujące Piłata jako symbol prawa, nawróconego grzesznika lub zatroskanego mędrca, na niektórych z nich Jezus nie jest nawet obecny. Wśród średniowiecznych przedstawień znalazły się również takie, na których Piłat pozostaje w zmowie z Żydami, a jego żonę, Prokulę, ukazano jako narzędzie diabła..
Jeden z najciekawszych typów ikonograficznych stanowią popularne w nowożytności obrazy i ryciny Iudicium sanguinarium contra Jesum Christum Salvatorem Mundi. Ukazują one scenę sądu, w której uczestniczy Piłat, Kajfasz oraz dziewiętnastu członków Sanhedrynu. Każda z przedstawionych postaci trzyma tablicę z inskrypcją, a w kartuszu zamieszczonym w centrum kompozycji zapisano formułę wyroku Piłata. Te intrygujące obrazy powstały pod wpływem przekonania o istnieniu wyroku Piłata oraz protokołu Sanhedrynu. Wzmianki o aktach Piłata pojawiają się w pismach autorów wczesnochrześcijańskich już od II wieku, a w średniowieczu i u progu nowożytności w licznych źródłach archiwalnych, rękopisach i starodrukach możemy odnaleźć różne wersje wyroku Piłata. Jedną z nich jest wyrok z Vienne, miejscowości, w której sędzia Jezusa miał popełnić samobójstwo. Spisany po łacinie dokument rzekomo został wykopany spod ziemi na początku XVI w. W 1580 roku nieopodal L’Aquili we włoskiej Abruzji, w ruinach starożytnego Amiternum, miasta związanego według lokalnych legend z Poncjuszem Piłatem, odkryto kamienną skrzynię ze starożytnymi dokumentami, wśród których znalazł się wyrok Piłata. Wydarzenie to stało się sensacją w całej Europie. Już w roku odkrycia zaczęto wykorzystywać tekst przeciwko Żydom, zmieniając odpowiednio jego treść i dodając do niego fikcyjny protokół Sanhedrynu zakończony słowami „Krew jego na nas i na nasze dzieci”. Właśnie ten apokryf znalazł się na wspomnianych obrazach Iudicium sanguinarium, które szybko rozprzestrzeniły się w Europie. Także w Polsce mamy zachowanych około 20 takich przedstawień.
Niniejsza książka jest studium na temat niekonwencjonalnych obrazów sądu nad Jezusem oraz źródeł i wydarzeń historycznych, które mogły przyczynić się do ich powstania i kształtowania pod względem ideowym. Dzieła sztuki omówiono w szerokim kontekście historycznym i kulturowym, podejmując próbę ich systematyzacji ikonograficznej.
Lata 1956-1970 to jeden z najistotniejszych okresów dla kształtowania się pejzażu architektonicznego Polski ludowej. Decydującą rolę w powstawaniu masowego budownictwa mieszkaniowego odgrywała wola władz, książka niniejsza ukazuje zaś znajdujące się w tle dążenia części środowiska architektonicznego do technicznego i estetycznego unowocześnienia pracy projektowej. Szczególną uwagę poświęcono ideom normalizacji, znajdującym wyraz we wprowadzaniu zasad koordynacji modularnej, także opartym na prakseologii próbom formułowania teorii sprawnego wytwarzania architektury oraz fascynacji projektantów budownictwem wysokim, jako podpatrzoną w czasie odwilżowych wycieczek formułą nowoczesnego mieszkalnictwa.
Poruszone w książce tematy ukazane są z jednej strony w relacji z przemianami zachodzącymi równolegle w krajach socjalistycznych – przede wszystkim ZSRR, z drugiej zaś, w powiązaniu z zachodnią refleksją teoretyczną. Tym sposobem autor stara się uchwycić zarówno specyficzne dla krajów bloku wschodniego uwarunkowania pracy architekta, jak i uniwersalne zagadnienie ewolucji tej profesji w dobie uprzemysłowionego budownictwa.
Eugenika w Europie Środkowo- i Południowo-Wschodniej długo traktowana była przez historyków ruchów eugenicznych jako prosta kopia eugeniki ukształtowanej w krajach zachodnich. Znaczenie biopolityki w tych regionach Europy można zrozumieć jedynie wtedy, gdy ukazana zostanie ona w szerokim kontekście inżynierii społecznej. Inżynierii składającej się z biopolityki i etnopolityki.
Czwarty zeszyt czasopisma podejmuje kwestię funkcjonowania liberum veto w polskim życiu politycznym od XVI do XVIII stulecia.
Przemysław Gawron, Unamitas czy pluritas votorum? Tryb podejmowania uchwał w zgromadzeniu stanowym w Europie XVI-XVII wieku
Wacław Uruszczak, Podejmowanie uchwał na sejmie walnym koronnym w pierwszej połowie XVI wieku
Jolanta Choińska-Mika, Zwycięstwo liberum veto na sejmach za Jana Kazimierza (1648-1668)
Robert Kołodziej, Prawo do protestu w praktyce sejmowej i sejmikowej w czasach Jana III Sobieskiego
Michał Zwierzykowski, Liberum veto w praktyce wielkopolskiej działalności sejmikowej w czasach saskich
Urszula Kosińska, Liberum veto, jako narzędzie niszczenia sejmów przez państwa ościenne w czasach Augusta II
Tomasz Szwaciński, Finał sejmu 1754 r. w relacjach rosyjskich i brytyjskich.
Artykuły recenzyjne i recenzje
Ostatni wolności naszej klejnot". Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2014(Zbigniew Hundert)
Władysław Konopczyński, Geneza i ustanowienie Rady Nieustającej , red. Agnieszka Kuczkiewicz-Fraś, Ośrodek Mysli Politycznej, Muzeum Historii Polski, Kraków-Warszawa 2014 (Dorota Dukwicz)
Dorota Dukwicz, Rosja wobec sejmu rozbiorowego warszawskiego (1772-1775), Instytut Historii PAN, Warszawa 2015 (Urszula Kosińska)
Na ile ów naszkicowany sarmacki mos polonicom stanowił część kultury obyczajowej Europy, a na ile był tworem egzotycznym, wyłamującym się z ogólnoeuropejskiej wspólnoty? Odpowiedź w wielkim skrócie nie jest łatwa i grozi uproszczeniami. Niemniej trzeba zauważyć, że chrześcijańsko-łacińskie podłoże polskiej kultury i polskiego obyczaju determinowało ich kształt w zasadniczy sposób nie tylko w średniowieczu, ale i w stuleciach nas interesujących. Czerpiąc soki z prastarych słowiańskich korzeni (wspominano o tym przy okazji prezentowania różnych obyczajów) – polskie drzewo wyrastało w ogrodzie Europy pielęgnowanym przez Kościół z jednej, a tradycję antyczną z drugiej strony. Wątki religijne i zaczerpnięte ze starożytnego Rzymu pojęcia, obrazy, mity występują wciąż na kartach tej książki.
Przedstawia ona historyczne przemiany znaczeń i koncepcji muzeów oraz ich poszczególne przejawy. W chronologicznym ujęciu książka opisuje pojęcia i rodzaje muzeów jako jednego z najbardziej wpływowych miejsc nowoczesności.
Autorka jest profesorką w Instytucie Historii Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie i kuratorką.
Mówiąc i pisząc dzisiaj o rozkwicie prasy żydowskiej w II Rzeczypospolitej, zapomina się, że w dużej mierze odpowiedzialna była za to działalność litwaków - migrantów ze strefy osiedlenia i z głębi Rosji, którzy na początku XX w. przynieśli do Królestwa Polskiego ideę narodu żydowskiego jako wspólnoty politycznej mającej obowiązki, ale i prawa. Wspólnota ta była konstruowana na lamach i za pomocą prasy codziennej w języku jidysz, budząc zaniepokojenie polskiej opinii publicznej i środowisk asymilatorskich, które widziały w niej narzędzie rusyfikacji Żydów polskich. Fakt. ze większość czytelników sięgała po gazetę w jidysz dlatego, że nic umiała czytać po rosyjsku ani po polsku, nie miał większego znaczenia dla logiki tej wizji. Len żydowsko-rosyjsko-polski „trójkąt bermudzki”, w którym przepadały wszystkie rozsądne argumenty, stanowi nieodłączny element historii prasy jidyszowej na ziemiach polskich, podobnie jak proces stopniowego przekształcania się litwaków w Żydów polskich.
Książka wypełnia lukę w dotychczasowej historiografii Żydów wschodnioeuropejskich, opisując powstanie prasy codziennej w języku jidysz jako zjawiska społecznego z pogranicza kultury masowej, historii idei i kultury politycznej. Na szeroko zarysowanym tle historii wielojęzycznej prasy żydowskiej w Cesarstwie Rosyjskim w XIX w. pokazano przełomową rolę rewolucji 1905 r. i warszawskiego dziennika „Hajnt” oraz wpływ tzw. litwaków na rozwój nowoczesnej tożsamości narodowej Żydów polskich.
Badania nad dzwonami zarówno w aspekcie historycznym, jak religijnym i kulturowym przeżywają obecnie swój renesans. Azja, w której dzwony się narodziły i gdzie nastąpił ich bujny rozkwit, staje się także przedmiotem coraz większej fascynacji Europejczyków i Amerykanów. Studia komparatystyczne nad dzwonami i dzwonkami Orientu i Zachodu to pasjonująca przygoda, która umożliwia kontakt duchowy z różnorodnymi kulturami Azji i pozwala poznać przeżycia, wierzenia i wyobraźnię ludzi żyjących na tym kontynencie dawniej i dziś, a równocześnie dostrzec w duchowości zachodniej pierwiastki podobne, choć często przejawiające się w inny sposób i w odmiennej formie. Najgłębsze duchowe korzenie ludzkości są bowiem wspólne mimo różnic kulturowych. Kult dzwonów stanowi właśnie tego dowód
Niniejsza praca odpowiada na pytanie, jak wobec procesów o czary w Rzeczypospolitej w XVIXVIII w. zachowywali się polscy biskupi i kler parafialny. Pokazuje regulacje prawne i dzień codzienny, postawy duchownych wobec kobiet, a także mężczyzn, uznanych za czarownice. Dla porównania przedstawiono postawy duchownych w innych katolickich krajach Europy. Praca wskazuje, że w okresie renesansu i baroku niewinne ofiary na stosy trafiały wysyłane tam przede wszystkim przez sędziów świeckich, a nie duchownych.
Tytułowy bohater pracy jest bardzo mało znany, a przecież 100 lat życia i działalności księdza Kiedrowskiego to opowieść tak niezwykła, że można by nią obdzielić kilka osób. Ksiądz, duszpasterz w II Rzeczypospolitej, walczył jako żołnierz w kampanii wrześniowej, przeszedł długą i trudną drogę konspiracji w Armii Krajowej. Więziony przez Niemców, dwukrotnie cudem uniknął wydanego wyroku śmierci. Po wojnie aktywnie działał w środowisku polskiej emigracji we Francji. Monografia to nie tylko dzieje życia księdza Kiedrowskiego to również frapująca opowieść o życiu ziemiaństwa, o konspiracji w latach II wojny światowej, obozach niemieckich w latach okupacji, wreszcie o realiach życia naszej emigracji we Francji.
Trzeci tom monografii przedstawia czeski obóz katolicki w walce, najpierw w oparciu o własne siły, a później szukający zbliżenia z siłami antyradykalnymi w obozie husyckim. Obóz katolicki wraz ze swym aktywnie antyhusyckim jądrem miał swoją własną historię, na którą składały się nie same jedynie klęski, lecz także i powodzenia, ukoronowane koalicją z ugodową wobec kościoła i Zygmunta Luksemburskiego częścią stronnictwa kalisznickiego. Na historię tę składały się wyraźnie odrębne, lecz zarazem z konieczności także wspólne dzieje magnackiej domeny rožemberskiej i jej nieprzeciętnego pana Oldřicha, wyższej i średniej szlachty zachodnioczeskiej połączonej landfrydem pilzneńskim, grup szlachty z innych regionów kraju, powiązanej wspólną polityką, a także bliskiego zarówno Rzeszy, jak i Czechom miasta Cheb i wreszcie niezdobytych przez husytów zamków, z potężnym królewskim Karlšstejnem na czele.
Koedycja z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk
(...) Materiał zgromadzony przez autorkę jest imponujący. Dr Julia Sowińska dysponuje głęboką wiedzą, zarówno ogólną i teoretyczną, opartą na znajomości dokumentów soborowych i niemałej literatury, jak również szczegółową i praktyczną, wyniesioną z licznych rozmów z architektami i inwestorami kościołów.
(...) Gdy praca ukaże się w formie książkowej, na co ze wszech miar zasługuje, może stać się ważnym impulsem do rozwoju rodzimej krytyki architektonicznej, tym bardziej potrzebnej, im bardziej nieobecnej".
ks. prof. Michał Janocha
Książka poświęcona jest pomijanemu dotąd w badaniach nad architekturą gotycką zagadnieniu występowania empor nad zakrystiami, przedsionkami kościołów, nad ich nawami i w piętrach wież. Autor zestawił szereg takich realizacji z terenów byłego państwa krzyżackiego, wyróżnił charakterystyczne typy empor, omówił ich genezę i zanalizował każdorazowo czas powstania i pierwotny kształt poszczególnych konstrukcji. Naświetlił przy tym kluczowe poglądy dotyczące architektury kilkudziesięciu kościołów północno-wschodniej Polski. Koncentruje się nad pierwotnym sposobem użytkowania empor. Pod tym względem szczególnie istotne są rozważania nad funkcją i znaczeniem niewielkich, wywyższonych pomieszczeń lokowanych zwykle nad zakrystią, w pobliżu ołtarza głównego oraz empor ponad przedsionkami świątyń. Charakterystyczne dla kościołów pruskich częste występowanie wywyższonych trybun okazuje się jednak powszechne także poza granicami państwa zakonnego, wykracza też poza średniowiecze i - zakorzenione w odwiecznej, nacechowanej znaczeniem idei wywyższenia — trwa w epoce nowożytnej.
Publikacja stanowi podsumowanie projektu badawczego „Społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej. Nowa próba syntezy”, realizowanego od 2010 r. przez Zakład Historii Społecznej XIX i XX wieku IH PAN. Jego podstawowym celem była konfrontacja ustaleń polskiej historii społecznej z lat 60.–70. XX w. ze współczesną refleksją nauk społecznych i humanistycznych w kwestii badań i opisu struktury społecznej i życia społecznego. Celem tomu jest uporządkowanie, podsumowanie i syntetyczna prezentacja kilkuletniej zbiorowej pracy i refleksji nad fenomenem społeczeństwa Drugiej RP. Autorami zamieszczonych tekstów są przede wszystkim organizatorzy sesji i warsztatów zorganizowanych w ramach projektu: Anna Landau-Czajka, Włodzimierz Mędrzecki, Mateusz Rodak, Katarzyna Sierakowska, Tadeusz Stegner, Agata Zawiszewska i Janusz Żarnowski.
Autorka omówiła miejsce dziecka w rodzinie, warunki jego materialnej i emocjonalnej egzystencji, treści i metody wychowania. Wskazała czynniki, które wpłynęły na model życia rodzinnego (modernizacja społeczeństwa, początki kultury masowej, zmiany mentalności, postęp cywilizacyjny, urbanizacja). Określiła znaczenie przemian roli matki dla emancypacji kobiet w środowisku domowym oraz ich pozycji w społeczeństwie. Przedstawiła także stosunek do macierzyństwa m.in. konserwatystów i feministek oraz okoliczności budowania mitu Matki-Polki.
Autor podjął tematykę genezy i kształtów rewolucji, która wybuchła w pozornie ustabilizowanym, najbardziej rozwiniętym kraju środkowej Europy. Analizuje przyczyny i mechanizmy wydarzeń prowadzących do przekształceń społeczeństwa późnego średniowiecza w postaci znane już w czasach nowożytnych. Czytelnik zaznajamia się też z zagadnieniami dotyczącymi powstawania świadomości narodowej (w czasach przedkapitalistycznych) i poznaje mentalność ludzi żyjących w ówczesnej epoce: ich sposób rozumowania, widzenie otaczającej rzeczywistości.
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
