Spór o to, kim są Łemkowie, mieszkańcy osad położonych na terenie Beskidu Sądeckiego i Beskidu Niskiego, rozpoczął się w drugiej połowie dziewiętnastego wieku i trwa do dziś. Czy są oni tylko grupą etniczną, czy może narodem — już od rewolucji francuskiej, jak pisał Frederico Chabod „nowym bóstwem współczesnego świata"?
A jeśli są narodem, to jakie wynikają z tego dla Łemków prawa?
Nie przerwało tych sporów nawet fizyczne unicestwienie łemkowskiej Arkadii i brutalne wysiedlenia w latach 1944-1947 do Związku Sowieckiego i na tak zwane Ziemie Odzyskane powstałej po II wojnie światowej ludowej Polski. Szczególnie ważnym argumentem w sporach o tożsamość i prawa Łemków stała się ich przeszłość. Sprawy będące dotąd tematem legend i baśni zaczęła zastępować Historia, próbująca wymusić jednomyślność o przeszłości. Łemkowie stali się jej ofiarą, a pamięć o ich dziejach elementem politycznych gier.
Dziś, w zależności od tego kto i w jakim celu mówi o Łemkach, jedne elementy ich historii nagłaśnia, inne przemilcza. Książka Łemkowskie rozdroże ukazuje ten problem skupiając się na wydarzeniach lat 1944–1947 i opisując późniejsze próby ich mitologizacji na użytek określonych ideologii.
Głównym tematem 44 numeru „Studiów Filmoznawczych” jest fenomen seriali streamingowych – wśród analizowanych tytułów znalazły się zarówno produkcje polskie („Ślepnąć od świateł”, „Gang zielonej rękawiczki”), jak i zagraniczne („Biały Lotos”, „Squid Game”, „Riverdale”). W kilkunastu tekstach Autorzy i Autorki przyglądają się wybranym tytułom z różnorodnych perspektyw: narratologicznej, antropologicznej, intertekstualnej czy dyskursywnej.
Obok segmentu tematycznego w numerze opublikowano także dział Varia, a w nim analizy poświęcone konkretnym filmom (seria „Mad Max”, „Życie na podsłuchu”, „Jańcio Wodnik”) oraz zagadnieniom przedwojennej i współczesnej kultury filmowej.
“A Goth Reflection: Self-Fashioning and Popular Culture” to wnikliwe studium narracyjnych przedstawień subkultury gotyckiej. Agata Zarzycka bada w nim wpływ projektów tożsamościowych na teksty kultury popularnej i identyfikuje aspekty filozofii autokreacyjnych, które — za pośrednictwem wizerunków medialnych, a zwłaszcza tekstowych autoprezentacji subkultury — zakorzeniły się w dyskursach dotyczących gotów. Następnie analizuje reifikację i rozprzestrzenianie się takich strategii autokreacji w tropach fikcyjnych. Książka wykorzystuje rozległy zakres perspektyw teoretycznych, wśród których kluczowe znaczenie mają myśli Michela Foucaulta, Stephena Greenblatta, Richarda Shustermana, Gilles’a Deleuze’a i Félixa Guattariego. Przedstawione studium przypadku subkultury gotyckiej pozwala dostrzec i zrozumieć szerszy wpływ strukturalny oraz funkcjonalny postulatów autokreacyjnych na relację tekstów popkulturowych z aktywnymi odbiorcami kultury. Przejawy i dalsze konsekwencje tego wpływu zostaną poddane analizie w kolejnych publikacjach autorki.
„Wszyscy znamy – pisze Bertrand Russell – dykteryjkę o podróżniku, który napotkał w Neapolu dwunastu wylegujących się w słońcu żebraków (działo się to jeszcze przed epoką Mussoliniego i zaoferował lira najbardziej leniwemu spośród nich. Jedenastu zerwało się, by dowodzić swych praw do lira, nic zatem dziwnego, że otrzymał go dwunasty”. Błyskotliwy esej brytyjskiego filozofa, z którego pochodzi ten fragment, nosi tytuł Pochwała lenistwa, choć o leniach, próżniakach, bumelantach, lawirantach i niebieskich ptakach zwykliśmy myśleć raczej w kontekście pejoratywnym. Russell postawił jednak przewrotną tezę, że „wielka część ludzkich krzywd we współczesnym świecie bierze się z przekonania o szczególnej wartości pracy oraz ze droga do szczęścia i dobrobytu wiedzie przez zorganizowane ograniczenie ilości wykonywanej pracy”. Teksty zamieszczone w niniejszym tomie poświęcone zostały różnorodnym kontekstom figur leni, obiboków, próżniaków, wałkoni, leserów, bumelantów, lawirantów, darmozjadów i innych niebieskich ptaków. Niektórym bohaterom bliżej jednak do postaci poszukujących wolności, odczuwających przemoc obecnej kultury, będącej dla nich źródłem cierpień. Szukają zatem sposobów radzenia sobie z niesprzyjającą rzeczywistością: stawiają opór, lawirują, zmyślają, a nawet kłamią i oszukują, by zachować wartości wyższe.
Wrocławskie Pola Elizejskie — tak można określić Kaiser Wilhelmstraße — dzisiejszą ulicę Powstańców Śląskich. Przy alei „szerokiej i pięknej z wytwornymi budowlami”, w otoczeniu „bujnej zieleni”, planowano na początku XX wieku wybudować pierwsze wrocławskie osiedle w stylu deweloperskim – Wilhelmstadt. Niestety histeryczna obrona Festung Breslau w 1945 roku oraz rabunkowa powojenna gospodarka doprowadziły do całkowitego zniszczenia tej części miasta.
Dopiero od lat siedemdziesiątych XX wieku „dzikie pola” zaczęto zabudowywać blokami. Wzniesiono nieistniejący już Poltegor, hotel „Wrocław” i galeriowce, nadając ulicy nowy charakter. Równocześnie rodziły się projekty i wizje zabudowy przyszłego Centrum Południowego miasta. A na początku XXI wieku perspektywę południa Wrocławia zdominował Sky Tower. Dziś nie ma już śladu po pustych placach – teren wypełniają biurowce i ekskluzywna zabudowa mieszkaniowo-usługowa.
Czyj sen Wrocław śni prowadzi czytelnika przez 150 lat historii niegdyś najbardziej reprezentacyjnej alei w mieście. Publikacja zawiera dziesiątki przedwojennych planów dzielnicy i nieistniejących kamienic, uzupełnionych archiwalnymi fotografiami oraz pocztówkami. Historię ulicy dopełniają niezrealizowane projekty powojenne, wizje konkursowe i makiety zabudowy Centrum Południowego. Całość wieńczy koncepcja wystawy przedstawiającej dzieje tego wyjątkowego kwartału Wrocławia i wkładka z rekonstrukcją zabudowy pierzei Kaiser Wilhelmstraße nr 45–119.
Czasopismo Studia Socjologiczno-Polityczne. Seria Nowa bezpośrednio nawiązuje do Studiów Socjologiczno-Politycznych założonych w 1957 roku przez Juliana Hochfelda i wydawanych do roku 1968. Jest to tradycyjny półrocznik naukowy otwarty na różne nurty teorii społecznej, wpisujący się w program socjologii i politologii zaangażowanej, odwołujący się do idei wolności, równości, solidarności i sprawiedliwości i łączący diagnozy rzeczywistości społecznej z projektami zmian. W centrum zainteresowania czasopisma znajduje się zjawisko władzy politycznej, która spaja różnego rodzaju wspólnoty, w tym najważniejszą z nich - państwo. Inne wielkie tematy żywo interesujące Redakcję to demokracja, kondycja obywatelstwa i społeczeństwa obywatelskiego. Kwestie państwa, demokracji, obywatelstwa, społeczeństwa obywatelskiego rozpatrywane są zarówno w porządku normatywnym, jak i deskryptywnym.
Prymat w czasopiśmie ma problematyka funkcjonowania polskiego systemu politycznego, ale Redakcja zabiega też o studia komparatystyczne oraz o teoretyczne analizy procesów globalnych, jak również o równowagę artykułów o charakterze teoretycznym i artykułów referujących badania empiryczne.
Teksty zamieszczone w niniejszej publikacji sytuują się we współczesnej dyskusji o roli socjologii jako dyscypliny podejmującej wyzwania współczesności. Największym z nich jest zapewne życie w okresie przełomu cywilizacyjnego oraz związana z tym kwestia otwarcia socjologii na problemy cywilizacji. Kolejne wyzwania na progu XXI wieku zdynamizowały zainteresowanie bezpieczeństwem sięgającym coraz nowszych obszarów rzeczywistości — za tym zainteresowaniem nie nadąża jednakże refleksja nad fenomenem bezpieczeństwa ani nad sposobami jego zapewnienia. W kontekście bezpieczeństwa zgłoszono również pytanie o rolę wartości poznawczych w naukach społecznych.
W świetle wyzwań należy też postrzegać rozważania poświęcone ekonomii społecznej, która nie odnotowuje spektakularnych sukcesów, choć w tym wypadku poznajemy przyczyny niemocy — centra usług społecznych funkcjonują w oderwaniu od adresatów tych usług. W wyzwania współczesności wpisuje się ponadto pytanie o przyczyny ewolucji pokolenia baby boomers — dlaczego uczestnicy rewolty lat sześćdziesiątych XX wieku i piewcy nowej kultury stają się z czasem krytyczni wobec uruchomionego przez siebie świata wartości?
Kolejne wyzwania omówione w publikacji bliższe są metodologii. Co możemy uzyskać za sprawą socjologii wielkich struktur społecznych, w jakim zakresie i stopniu pozwala ona łączyć rozważania nad położeniem wybranych społeczeństw ze zjawiskami i aktorami megapoziomu? Czy jest jeszcze miejsce na nowe subdyscypliny socjologii, kiedy szczegółowa nauka ma szansę na akredytację w świecie uczonych? Co wyróżnia portret socjologiczny i na czym powinni koncentrować uwagę badacze sięgający po tę kategorię analizy?
Wydaje się, że bardziej trafnego momentu wejścia na rynek projektu wydawniczego dedykowanego kuratorom sądowym nie można było wymyślić. Rok 2019 to przecież jubileusz powstania polskiej służby kuratorskiej po odzyskaniu przez nasz kraj niepodległości. […] Bardzo cenną wartością książki, wyróżniającą ją na tle innych pozycji rynku wydawniczego, jest z pewnością jej interdyscyplinarny charakter. Zebranie w jednym miejscu tekstów prawniczych, psychologicznych, resocjalizacyjnych i socjologicznych to świetna idea, która dowodzi zrozumienia redaktora naukowego dla problemów i specyfiki wykonywania zawodu kuratora sądowego. Ukazanie najbardziej aktualnych zagadnień tej służby z wielu perspektyw stanowić będzie niewątpliwie wartość dodaną tego projektu — podobnie jak połączenie spojrzenia praktyków (sędziów, kuratorów sądowych, adwokatów, biegłych sądowych) z ujęciem teoretyczno-naukowym.
W trzecim tomie z serii „Klinika Dziennikarstwa” zespół ekspertów pochyla się nad problematyką edukacji dziennikarskiej. Jest to temat dość często podejmowany w dyskursach naukowym i publicystycznym, jednak rzadko można w jednym miejscu zapoznać się z tak wieloma opiniami czołowych polskich medioznawców, którzy jednocześnie mają na swoich kontach dorobek tworzenia czy współtworzenia na polskich uczelniach kierunków o profilu dziennikarskim. Warto sięgnąć po tę część „Kliniki”, aby z jednej strony otrzymać solidną wiedzę o stanie edukacji dziennikarskiej w Polsce i na świecie, z drugiej zaś — aby skonfrontować, porównać i zrozumieć główne problemy nurtujące środowisko akademickie, współodpowiedzialne za system kształcenia przyszłych dziennikarzy.
Książka pt. Scenariusze kultury upokarzania. Studium z antropologii mediów poddaje opisowi oraz krytyce szereg różnego rodzaju — zarówno pod względem gatunków medialnych, jak i tematyki — programów telewizyjnych, w których pojawia się element upokorzenia, wstydu oraz pogardy wobec pokazywanych tam bohaterów i uczestników.
Kultura upokarzania to amalgamat złożony z koncepcji społeczeństwa spektaklu, kultury narcyzmu, dyktatury ludzi pięknych oraz nierówności społecznych podbudowanych ideologią neoliberalną. Przejawia się poprzez media i dzięki mediom. To kultura, która za cnotę poczytuje sobie szczerość zabarwioną sadyzmem jako element osobowej autentyczności. Przedstawiciele tej kultury, np. artyści czy celebryci, uważają upokorzenie wynikające z publicznie wyrażonej dezaprobaty za najlepszy sposób wyrażenia przewagi pełnionej przez siebie roli społecznej nad rolą społeczną kogoś, kto aspiruje do awansu społecznego poprzez śpiew czy taniec. Świat tej kultury jako żywo przypomina średniowieczny świat opery żebraczej, w której ludzie luźni, dzisiejszy prekariat, walczą o miłosierdzie lepiej usytuowanych, dostając jednak, przy uciesze medialnego tłumu, baty pod pręgierzem.
Tom zatytułowany Media a społeczeństwo. Współczesne problemy i wyzwania wydany pod redakcją naukową Katarzyny Konarskiej i Pawła Urbaniaka inauguruje serię „Studia i Perspektywy Medioznawcze”, w której raz w roku będą ukazywały się artykuły stanowiące pokłosie konferencji o tej samej co seria nazwie, organizowanej przez Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego.
Teksty zawarte w niniejszej publikacji skupiają się na relacjach zachodzących między mediami a społeczeństwem i jego różnorodnymi podmiotami. Kolejne artykuły skutecznie wykazują, że media mają siłę kształtowania społecznych zachowań, są w stanie kreować postawy obywatelskie w społeczeństwie, mogą jednak również mieć dysfunkcyjny charakter i generować społeczne konflikty, niepokoje czy też społecznie niepożądane zachowania i postawy. Media mogą ponadto pełnić wobec społeczeństwa funkcje edukacyjno-poznawcze, lecz mogą także zniekształcać rzeczywistość przez świadome działania dziennikarzy i ludzi mediów lub z powodu braku ich kompetencji. Wiele zjawisk obecnych współcześnie na polskiej scenie medialnej może niepokoić, niektóre mogą napawać optymizmem, a część z nich doskonale opisują autorzy tekstów zawartych w przedstawianym tomie.
Dziesiąty numer „Dziennikarstwa i Mediów” poświęcony jest medialnym wizerunkom kobiet. Renata Łukaszewska opisuje obraz Zofii Beksińskiej wyłaniający się z książki Magdaleny Grzebałkowskiej. Sylwia Dec-Pustelnik ukazuje, jak w prasie prezentowana była Wanda Rutkiewicz. Urszula Tes nie tylko zajęła się wybitną polską dokumentalistką, Ireną Kamieńską, ale przeanalizowała także, w jaki sposób autorka Robotnic ukazuje w swoich filmach kobiety. Z kolei Agnieszka Całek przygląda się powieści Margaret Atwood Opowieść podręcznej i powstałemu na jej podstawie serialowi, wpisując je w dyskusje na temat praw kobiet. Kolejne dwa artykuły dotyczą kwestii związanych z komunikowaniem marketingowym. Patrycja Kochanek bada medialny wizerunek Chiary Ferragni, Krzysztof Waraksa i Dominika Ziętek zaś przeprowadzają analizę mitologizacji ról genderowych we współczesnych reklamach perfum. Ostatni tekst, autorstwa Katarzyny Pruś, dotyczy antropologii medycznej i terapeutycznej roli baśniowych opowieści.
Pojemny tytuł tomu, od razu sugerujący możliwy układ relacji i kombinacji pomiędzy trzema terminami, spełnia rolę kalejdoskopu interdyscyplinarnego środowiska badaczy respektujących — zawsze na swój sposób — perspektywę antropologiczną i komunikacyjną w badaniu mediów, dzięki którym, i poprzez które, trwają, zmieniają się oraz rozpowszechniają się treści kultury. Metafora kalejdoskopu dobrze oddaje różnorodność zgromadzonej tematyki, różnorodność perspektyw interpretacyjnych i przyjmowanych koncepcji kultury oraz teorii mediów zdolnych do opisu in statu nascendi dziejących się wydarzeń i zjawisk, które choć zaangażowanym w nie podmiotom kultury jawią się jako zupełnie nowe, mają swoje zapomniane źródła — domieszka perspektywy historycznej wydaje się więc niezbędna dla zrozumienia współczesności. Umożliwia ona dojrzenie ogółu w szczególe, wzorów i przekonań kulturowych w drobnych, i wydawałoby się, marginalnych niekiedy sferach naszego codziennego życia zapośredniczonego przez media i przez media kształtowanego. Zdradza ponadto temperament poznawczy oraz krytyczny samych badaczy, albowiem refleksja antropologiczna nie może się obejść bez autorskiej sygnatury.
Książka stanowi przybliżenie polskiemu czytelnikowi koncepcji estetycznej wybitnego neokantysty H. Cohena, pozwala także na nowo zobaczyć jego wkład w filozofię kultury. Koncepcji Cohena należy przypisać sformułowanie podstaw neokantowskiego modelu filozofii kultury, modelu podjętego w myśli Natorpa i Cassirera. Cohen rozwijał współczesną ideę symultaniczności sfer kultury, jednak dzięki transcendentalnym podstawom nie popadł on przy tym w relatywizm. W odróżnieniu od Kanta oprócz rozumu teoretycznego i praktycznego wyodrębnił trzeci typ spontaniczności świadomości złączony ze sferą sztuki i estetyki. Opierając estetyczną świadomość na czystym odczuwaniu, wyszedł poza wąskie pojęcie świadomości w sensie formalno-logicznego racjonalizmu, w jego koncepcji uczucie określiło sobą niezależny kierunek świadomości, sferze emotywnej przypisana została swoista „logika”. Cohenowska estetyka pomyślana została obok nauki i etyki jako trzecia część filozofii systematycznej, analiza jej podstawowych założeń, związków z systemem i koncepcji sztuki jest głównym przedmiotem książki.
Rewolucja technologiczna zapoczątkowana przez internet oraz rozwiązania sieciowe wytworzyły nowe narzędzia komunikowania w postaci mediów społecznościowych. Ich użyteczność została zauważona w wielu dziedzinach życia zawodowego. Jako nowe rozwiązania komunikacyjne oraz największe publicznie dostępne agregaty danych osobowych media społecznościowe zostały zauważone również przez dziennikarzy. Celem publikacji jest analiza sposobu wykorzystywania mediów społecznościowych przez dziennikarzy w Polsce, Rosji i Szwecji. Praca ma charakter empiryczny i powstała na podstawie ankiet oraz wywiadów pogłębionych. Dane zostały zaczerpnięte z międzynarodowego projektu badawczego „Zmiana w dziennikarstwie. Kultura dziennikarska w Polsce, Rosji i Szwecji”, którego autor był uczestnikiem. Badania nad mediami społecznościowymi w pracy dziennikarzy pozwoliły wskazać różnice i podobieństwa w wykorzystywaniu tych narzędzi przez reprezentantów zawodu z trzech krajów.
27 tom czasopisma z serii „Język a Kultura” dotyczy aspektu diachronicznego badań nad językowo-kulturowym obrazem świata. Odniesienie do przeszłości pozwala autorom tomu nie tylko na pełniejsze odtworzenie współczesnego rozumienia wybranych pojęć, lecz także stanowi podstawę rekonstrukcji różnych sposobów ujmowania świata poprzez język w ciągu wieków. Zamieszczone w tomie artykuły zawierają analizę obecnych we współczesnej polszczyźnie form leksykalnych i struktur gramatycznych, często trudnych do wyjaśnienia na płaszczyźnie synchronicznej. Autorzy koncentrują się także na zagadnieniach związanych z dawnym dyskursem urzędowym i dydaktycznym oraz przedstawiają genezę i ewolucję niektórych pojęć, takich jak na przykład humor, nowa ewangelizacja, totalitaryzm i propaganda. Kilka artykułów w prezentowanym tomie opisuje wyniki badań nad językowym obrazem świata w odniesieniu do różnych języków i kultur (funkcjonowanie konceptu młodzież w językach rosyjskim i chińskim, obraz kobiety w językach angielskim i polskim oraz łaciński językowo-kulturowy obraz domu).
Mało dotąd znana użytkowa działalność wybitnego kompozytora XX wieku Witolda Lutosławskiego po wielu dekadach doczekała się kompleksowego opracowania. Autorka obszerny — obejmujący ponad 130 dzieł — etap twórczości opisuje przez pryzmat biografii kompozytora, a także osadza go w zupełnie nowym kontekście, jaki wyznacza problematyka audiosfery. To dwutorowe podejście stało się punktem wyjścia dla charakterystyki muzyki Lutosławskiego powstającej na potrzeby filmów, spektakli teatralnych oraz słuchowisk radiowych. Dopełnieniem ubocznej praktyki kompozytorskiej twórcy są rozdziały dotyczące funkcjonowania w przestrzeni brzmieniowej jego pieśni masowych i piosenek rozrywkowych. Autorka podejmuje również istotną dla autora Gier weneckich kwestię nadmiaru hałasów w codziennym funkcjonowaniu człowieka. W książce tej znalazły się ponadto niepublikowane do tej pory listy i teksty Lutosławskiego, a także liczne przykłady nutowe, materiały ikonograficzne oraz katalogi kompozycji. Wartka narracja w połączeniu z bogatą faktografią i szczegółowymi analizami dzieł z pewnością usatysfakcjonuje zarówno czytelnika wywodzącego się ze środowiska muzykologicznego, jak i miłośnika szeroko pojętej kultury.
Tom „Zmiany, metamorfozy, rewolucje” gromadzi analizy poświęcone tytułowym kategoriom, traktując je w dość szeroki i nowatorski sposób. Znajdą się tutaj rozważania dotyczące wybranych aspektów rewolucji politycznych, zmian światopoglądowych, metamorfoz społecznych czy przeobrażeń medialnych. Autorzy tekstów wskazują na przyczyny, przebieg oraz konsekwencje owych procesów oscylujących wokół obszarów rzeczywistości kulturowej i medialnej oraz kategorii jej opisu, które przecież są wciąż istotne i aktualne dla każdego humanisty.
O zawartości niniejszego tomu noszącego tytuł Święci na ekranie filmowym najlepiej mówi fragment wstępu pióra znakomitego polskiego reżysera:
„Filmy, o których traktuje ta książka, są z założenia elitarne, gdyż w większości wychodzą z ofertą do nieprzekonanych i przynoszą zastanowienie, a nie gotową odpowiedź, wyrażając tym szerszą zasadę, że u każdego człowieka przeżycie świętości jest inne i każdy, kto ma dobrą wolę, musi odnaleźć własną drogę, która nie polega na tym, by naśladować cudze rozwiązania, tylko czerpiąc z nich inspiracje, znajdować własną drogę wzrostu, czyli uprawiać postęp w sferze ducha, co jest zawsze drogą do świętości”.
Krzysztof Zanussi
27 tom czasopisma z serii „Język a Kultura” dotyczy aspektu diachronicznego badań nad językowo-kulturowym obrazem świata. Odniesienie do przeszłości pozwala autorom tomu nie tylko na pełniejsze odtworzenie współczesnego rozumienia wybranych pojęć, lecz także stanowi podstawę rekonstrukcji różnych sposobów ujmowania świata poprzez język w ciągu wieków. Zamieszczone w tomie artykuły zawierają analizę obecnych we współczesnej polszczyźnie form leksykalnych i struktur gramatycznych, często trudnych do wyjaśnienia na płaszczyźnie synchronicznej. Autorzy koncentrują się także na zagadnieniach związanych z dawnym dyskursem urzędowym i dydaktycznym oraz przedstawiają genezę i ewolucję niektórych pojęć, takich jak na przykład humor, nowa ewangelizacja, totalitaryzm i propaganda. Kilka artykułów w prezentowanym tomie opisuje wyniki badań nad językowym obrazem świata w odniesieniu do różnych języków i kultur (funkcjonowanie konceptu młodzież w językach rosyjskim i chińskim, obraz kobiety w językach angielskim i polskim oraz łaciński językowo-kulturowy obraz domu).
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
