Jacek Malczewski – dziś jeden z najpopularniejszych polskich malarzy przełomu XIX i XX wieku – pozostawił ogromną i bogatą tematycznie spuściznę, która do dziś jest przedmiotem licznych badań historyków sztuki. Wiąże się to również z ciągłym odkrywaniem jego dzieł, zarówno tych zapomnianych, uważanych za zaginione, jak i tych dotąd nigdzie nieodnotowanych i zupełnie nieznanych.
Twórczość tego na wskroś polskiego malarza była tematem wielu monografii i wystaw, a obrazy uzyskują na aukcjach astronomiczne ceny. Mimo to nie ma opracowań dotyczących jego warsztatu malarskiego. Jak zatem jawi się warsztat Jacka Malczewskiego? Na ile zakorzeniony jest on w XIX-wiecznej tradycji malarstwa, a na ile jest już twórcą nowoczesnym? Czy jest możliwe określenie cech charakterystycznych jego techniki i czy można mówić o specyfice warsztatu malarskiego, wynikającej z właściwej dla Malczewskiego techniki budowania obrazu? Używał przecież produkowanych masowo materiałów i przyborów malarskich.
Niniejsza książka jest próbą odpowiedzi na te pytania, a jednocześnie weryfikuje dzieła oryginalne, dzieła wątpliwe, falsyfikaty i naśladownictwa.
Był wybitnym twórcą malarstwa abstrakcyjnego, przedstawicielem współczesnej awangardy malarskiej określanym mianem klasyka polskiej nowoczesności. Po wczesnym okresie figuratywnym jego twórczość weszła w fazę fascynacji potencjałem koloru i światła.
Publikacja, którą przekazujemy do rąk Czytelników, została wydana z okazji setnej rocznicy urodzin artysty oraz osiemdziesięciolecia powstania Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
W książce zanalizowano wybrane zdarzenia dźwiękowe będące elementami codziennej, gęstej tkanki sonicznej Warszawy przełomu XIX i XX wieku. Studia przypadków zaprezentowane w pracy dotyczą dźwięków: katarynki, fortepianu, na którym gra młoda kobieta, protestu, nawoływań ulicznych sprzedawców, wreszcie – dźwięków ciszy w mieszkaniu i poszukiwania ciszy w mieście. Każdy z tych elementów ukazuje wielopoziomowe splątania rozumienia dźwięku i reagowania na niego, które przecinają się na poziomie klasy, płci kulturowej czy tożsamości narodowej. Nasłuchiwane historyczne zdarzenia dźwiękowe to przestrzenie spotkania i konfliktu grup społecznych o różnych (rozbieżnych) sonicznych potrzebach i tożsamościach; zbadano zatem rolę wyżej wymienionych dźwięków w przestrzeni miasta oraz sposoby reagowania na te same dźwięki przez mieszkańców i mieszkanki Warszawy. Innymi słowy, w książce zanalizowano, jak dźwięki były wykorzystywane, by kształtować, definiować, przetwarzać i podważać społeczne i kulturowe konteksty codziennego życia w mieście.
Istotnym elementem pracy są także rozważania metodologiczne wokół historycznych studiów nad dźwiękiem, orbitujące wokół pytania „co to znaczy słuchać historii?”. Autorka zastanawia się nad pojęciami, analizą źródeł tekstowych i wizualnych w kontekście badania dźwięku oraz rolą badacza i badaczki w procesie poznawania dźwiękowej przeszłości. Głównymi narzędziami metody są: definicja dźwięku jako zdarzenia dźwiękowego, pojęcie akustemologii, akustycznej epistemologii, czyli poznawania i porządkowania świata za pomocą dźwięku, także praca z dźwiękową wyobraźnią.
Święty Augustyn (354–430) odegrał kluczową rolę w historii zachodniej cywilizacji chrześcijańskiej, a jego listy odzwierciedlają niemal wszystkie ważne obszary jego działalności intelektualnej i instytucjonalnej, a także codziennej praktyki. Z jednej strony korespondencja ta należy do bogatej tradycji starożytnej epistolografii w ogóle, a z drugiej jest najlepiej zachowanym zbiorem łacińskich listów wczesnochrześcijańskich. Augustyn przed swym spektakularnym nawróceniem był profesorem retoryki, a więc autorem głęboko zanurzonym w łacińskiej tradycji literackiej, ale był też chrześcijańskim biskupem Hippony, ważnego miasta w rzymskiej Afryce Północnej, świadomym własnego autorytetu i bardzo aktywnie zaangażowanym w debaty teologiczne oraz instytucjonalną działalność Kościoła swoich czasów. Korpus jego listów stanowi zatem bezcenne źródło dla badaczy zajmujących się takimi dyscyplinami jak teologia, filozofia, historia idei, antropologia kulturowa, literaturoznawstwo, historia życia codziennego, dzieje kultury materialnej oraz myśli społecznej i politycznej. Poza wszystkim jest fascynującym świadectwem geniuszu jednego z najwybitniejszych w dziejach przedstawicieli zachodniej kultury.
Zapewne każdy, kto miał styczność z polską edukacją lub choćby interesuje się polską historią, zetknął się kiedyś ze słowem „sarmatyzm”. Jednakże gdy zestawić ze sobą jego rozmaite formalne i nieformalne definicje, okazuje się, że dotyczą one niezwykle szerokiej gamy zjawisk, a nierzadko nawet stoją względem siebie w kompletnej sprzeczności. Celem książki jest próba stworzenia narracji o tym, skąd „sarmatyzm” (rozumiany jako słowo i jako pojęcie) się wziął, a przy tym ustalenie, jaką pełnił funkcję w dyskursach historycznych. Jak go rozumiano i jakie kryły się za tym idee? Kto i w jakim celu go używał? I wreszcie: na ile „sarmatyzm” jest pojęciem fundacyjnym dla współczesnej idei polskości? Jest to istotne tym bardziej, że i publicyści, i akademicy zdają się postrzegać je jako istotny element historii polskiej tożsamości – i to niezależnie od tego, czy przypisuje się mu konotacje pozytywne, czy negatywne. Każde użycie „sarmatyzmu” wytwarza (lub chociaż reprodukuje) jakiś obraz polskości: chorobliwej i wynaturzonej, albo przeciwnie – pierwotnej, zdrowej, prawdziwej. „Sarmatyzm”. Historia pojęcia pokazuje, jak te obrazy uzależnione są od polityk, dyskursywnych celów i bieżących okoliczności.
Ta książka ma dwa tematy. Pierwszym jest zjawisko autografii: różne sposoby ustanawiania relacji między tekstem artystycznym a osobą autora czy autorki – tekstowego, podmiotowego utrwalania śladów ludzkiej egzystencji. Temat drugi to literatura żydowska uprawiana w językach nieżydowskich, a w szczególności literatura polsko-żydowska drugie połowy XX wieku.
Pisarstwo takich autorów jak Kazimierz Brandys, Ida Fink, Hanna Krall, Stanisław Lem, Artur Sandauer, Julian Stryjkowski powraca do tematów zatartego rodowodu, dwoistości, odejścia, niewypowiedzianej traumy, utraty. Twórcy ci na różne sposoby inscenizują problematykę braku porozumienia, nietożsamości, wykorzenienia, obcości czy odrzucenia, a zarazem usilnie poszukują rozumiejącego kontaktu i bliskości.
Z tych rozbieżnych impulsów wypływa swoistość autografii polsko-żydowskich. Balansują one na granicy prywatnego i publicznego, indywidualnego i zbiorowego, odsłonięcia i zakrycia, szyfru i ujawnienia. Tekst pisany dla siebie staje się tu tekstem dla innych. Tekst jednostkowy stapia się z wielotekstem twórczości własnej, a czasem także cudzej. Mówienie o sobie jest zarazem mówieniem o innych i w imieniu innych. Przeciw milczeniu. Przeciw samotności. Przeciw śmierci. Przeciw zapomnieniu.
Podręcznik przedstawia podstawowe i najważniejsze zagadnienia z zakresu międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych, uwzględniając jego rozwój historyczny, zasady, normy oraz mechanizmy wdrażania. Omówiono w nim kluczowe zagadnienia, takie jak ochrona ofiar konfliktów, status i traktowanie jeńców wojennych, ochrona osób cywilnych, dóbr kultury i środowiska naturalnego, a także ograniczenia w stosowaniu metod i środków walki. Autorka szczegółowo prezentuje również specyfikę konfliktów niemiędzynarodowych, udział dzieci w wojnach oraz mechanizmy odpowiedzialności karnej za zbrodnie wojenne. Ważną część książki stanowi analiza powiązań między prawami człowieka a prawem humanitarnym. Praca opiera się na przepisach międzynarodowych konwencji, orzecznictwie sądów międzynarodowych oraz studiach przypadków, takich jak zatrzymani w Guantanamo czy wojna w Ukrainie, ukazując aktualność i wyzwania w stosowaniu międzynarodowego prawa humanitarnego.
Monumentalny, bogato ilustrowany katalog pierwszej w międzynarodowym muzealnictwie wystawy poświęconej europejskim oprawom książkowym ery gotyku. Wystawę zorganizowano w Muzeum Okręgowym w Toruniu w związku z IV Międzynarodową Konferencją Naukową z Zakresu Tegumentologii (13-14 grudnia 2024). Zaprezentowano na niej ponad 70 opraw z XIII – XVI w. pochodzących z bogatych i niezwykle cennych zbiorów najważniejszych toruńskich placówek naukowo-kulturalnych: Biblioteki Uniwersyteckiej, Książnicy Kopernikańskiej, Archiwum Państwowego i Muzeum Diecezjalnego. Wśród skatalogowanych dzieł znajdują się oprawy z rozmaitych ośrodków europejskiego introligatorstwa (m.in. Prusy Krzyżackie, Królestwo Polskie, Niemcy, Czechy, Włochy, Anglia) oraz ze słynnych warsztatów (np. introligatorzy współpracujący z norymberskim przedsiębiorstwem wydawniczym Antona Kobergera, krakowski Introligator IC). Oprawy te egzemplifikują przeróżne – w tym rzadko spotykane – formy, tak pod względem strukturalnym (np. oprawy płaszczowe, oprawa sakwowa, oprawy łańcuchowe, drewniane oprawy tabliczek woskowych), jak i dekoracyjnym (np. oprawy nacinane, malowane, plakietowe). Dopełnieniem głównej części katalogowej jest kilkanaście dzieł malarstwa i rzeźby gotyckiej, w których ukazano motyw oprawnej księgi, jak również kilkadziesiąt wyrobów gotyckiego rzemiosła artystycznego (m.in. złotnictwa, kowalstwa i ślusarstwa, kaflarstwa), unaoczniających ich wieloaspektowe powiązania z introligatorstwem.
W katalogu zastosowano nowatorską, nigdy wcześniej nie zastosowaną, koncepcję prezentacji obiektów: każda dwujęzyczna nota (PL i ENG) zawiera podstawowe informacje o oprawie i chronionym nią kodeksie lub druku, jak również komentarz odnoszący się do wybranych problemów badawczych wcielanych przez to dzieło. Tekstowi towarzyszy tablica barwna ukazująca przeważnie jedną z okładzin, obok tekstu widnieją zaś pomniejszone fotografie drugiej okładziny, grzbietu, obcięcia kart, a niekiedy też innych elementów struktury bądź dekoracji (np. detale zapięć, powiększone wyciski tłoków, wyklejka).
Katalog opracowany został przez Arkadiusza Wagnera we współpracy z Magdaleną Awianowicz, Martą Czyżak, Beatą Madajewską i Krzysztofem Nierzwickim. Fotografie katalogowe i albumowe wykonał m.in. Piotr Kurek, Tomasz Dorawa, Krzysztof Deczyński i Piotr Gużyński. Projektantem graficznym publikacji jest Kamil Snochowski.
Interaktywne centra nauki to nowoczesne instytucje, które łączą edukację, naukę i rozrywkę, czyniąc osiągnięcia naukowe dostępnymi dla wszystkich. Jednak – jak wiele innych podmiotów rynkowych – funkcjonują dziś w warunkach dużej konkurencji, a to sprawia, że problem pozyskiwania i budowania lojalności klientów nabiera dla tych jednostek szczególnego znaczenia. Długotrwałe relacje z klientami, zwłaszcza instytucjonalnymi, takimi jak szkoły, przedszkola, instytucje oświatowo-kulturalne, biura podroży, firmy czy fundacje, są kluczowe dla rozwoju tego typu podmiotów. Budowanie lojalności takich klientów to proces długofalowy, złożony i wymagający zaangażowania zróżnicowanych zasobów. Szczególnie przydatnym w tym kontekście obszarem funkcjonalnym organizacji jest marketing, a zwłaszcza odpowiednio dobrane i zintegrowane ze sobą działania oraz instrumenty marketingowe.
Głównym celem autorek była ocena zależności, jakie występują pomiędzy poszczególnymi działaniami i instrumentami marketingowymi wykorzystywanymi przez interaktywne centra nauki w Polsce do budowania lojalności klientów instytucjonalnych a zachowaniami lojalnościowymi tych klientów. Przeprowadzone badania pozwoliły na zidentyfikowanie obszarów, które są szczególnie istotne w procesie budowania lojalności takich klientów. Oprócz walorów teoriopoznawczych opracowanie ma również znaczenie aplikacyjne. Może być między innymi użytecznym źródłem informacji dla osób, które jako pracownicy interaktywnych centrów nauki biorą udział w tworzeniu strategii (polityki) obsługi klientów instytucjonalnych w takich podmiotach.
Profesor Andrzej Witko (UPJPII): „Książka Znaki obecności obejmuje dziesięć studiów dotyczących szeroko pojętej kultury związanej z działalnością zakonu pijarów na ziemiach polskich, a przede wszystkim w Warszawie. Prace te powstawały na przestrzeni czterdziestu lat i znaczna ich część była publikowana na łamach naukowych periodyków, począwszy od roku 1988. Autor tychże artykułów, zebranych obecnie w jednym tomie, dał się już od dawna poznać jako wytrawny znawca tematyki dotyczącej historii i artystycznej spuścizny ojców ze Szkół Pobożnych. Przygotowana przez Ryszarda Mączyńskiego książka stanowi znakomitą syntezę, swoiste vademecum dotyczące historii tego jakże ważnego w dziejach polskich zakonu, o wybitnych zasługach na polu edukacji. Pozwala spojrzeć nań pod różnym kątem, poprzez analizę zarówno bardzo ważnych, znaczących zagadnień z dziejów tej wspólnoty, jak też mało znanej ikonografii wypracowanej w służbie pijarskiej misji".
Profesor Marek Derwich (UWr): „Dzieje zakonu pijarów, jakże zasłużonego dla kultury i szkolnictwa na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, nadal są poznane w stosunkowo niewielkim stopniu, a odnosząca się do nich historiografia jest nieliczna i nie zawsze stojąca na odpowiednim poziomie naukowym. Na tym tle bardzo dodatnio wyróżnia się twórczość Ryszarda Mączyńskiego, który tematyce pijarskiej poświęcił liczne artykuły i kilka książek. Cechą charakterystyczną recenzowanego tu zbioru dziesięciu prac jest umiejętne i twórcze łączenie warsztatu naukowego historyka sztuki z warsztatami naukowymi innych specjalności humanistycznych. Dzięki temu Autor w każdej z tych prac mógł zaproponować nowatorskie ujęcie metodyczne oraz wnieść nowe, ciekawe ustalenia szczegółowe. Pozwoliło mu też to znacząco poszerzyć spektrum tematyki badań nad dziejami pijarów – wszystkie przedstawione studia proponują nowe w historiografii tematy badawcze".
Człowiek, który przez wolność rozumie wyłącznie walkę z własnymi ograniczeniami i przekraczanie wszystkich zakazów i nakazów, nie jest już w stanie odnaleźć w niej nic innego niż tylko potrzebę zrzucenia kajdan. Jednak obok tej drogi kulturowego poznania i ujawnienia wolności, doświadczania jej przez negację, w walce z, w buncie wobec, gdy wolność wyrasta z wrażliwości moralnej, jest jeszcze inny sposób jej doznawania. Nie jest ona wówczas widziana jako wywalczona przez człowieka, lecz otrzymana jako metafizyczny dar. Jest to, można powiedzieć, wolność z wrażliwości metafizycznej czy też wolność bycia. Jeśli na tej pierwszej drodze człowiek często wykorzystuje swoją wolność do tego, aby wybrać i osiąść na stałe w pewnym miejscu, nie dostrzegając tego, że sama wolność kłóci się z przerwaniem drogi i zatrzymaniem się, to ta druga droga ukazuje ją jako ciągłą wędrówkę ku dobru, prawdzie i pięknu.
Monografia Od świata do języka. Różne przejawy zmienności języków słowiańskich zawiera rozważania na temat oddziaływania przemian cywilizacyjno-kulturowych na cztery języki słowiańskie - polski, czeski, słowacki i rosyjski.
Większość z dwunastu publikowanych studiów została poświęcona zjawiskom językowym z pierwszej połowy XXI wieku, przejawiającym się na różnych płaszczyznach systemu językowego i znajdującym odzwierciedlenie w komunikacji. Na języki słowiańskie patrzymy z kilku perspektyw badawczych: synchronicznej i diachronicznej, wewnątrzjęzykowej i zewnątrzjęzykowej. W centrum uwagi znalazła się leksyka, opisywana zarówno w aspekcie czysto lingwistycznym, jak i w ujęciu socjolingwistycznym oraz kognitywnym, jako nośnik informacji o świecie, a w szczególności źródło wiedzy o określonych grupach społecznych, np. przedstawicielach pokolenia C. Monografia daje ponadto wgląd w stopień zaawansowania prac nad narzędziami pomagającymi analizować lub dokumentować rozmaite zjawiska językowe (np. służącymi do automatycznej dewulgaryzacji tekstów, analizy wydźwięku tekstów urzędowych czy ustalania autorstwa tekstu anonimowego), pokazuje także próby rozwoju teoretycznych modeli ich opisu.
Współczesna problematyka, zawarty w monografii interesujący materiał językowy oraz wnikliwe i nowatorskie interpretacje powinny zaciekawić nie tylko badaczy języków słowiańskich oraz studentów kierunków filologicznych, lecz także inne osoby zainteresowane zagadnieniami komunikacji językowej.
Trudno uznać, że II wojna światowa należy już do przeszłości. Wszak żyje wciąż w opowieściach świadków historii, w działaniach społeczników i edukatorów, w dyskusjach polityków. A co po niej pozostało w życiu rodzin Polek i Polaków ocalałych z niemieckich obozów koncentracyjnych? Książka prezentuje wieloletnie badania autorki nad polskim drugim pokoleniem obozowym, tj. dziećmi więźniarek i więźniów politycznych nazizmu. Co mogło dla nich oznaczać dorastanie w domu, w którym przemoc i strach zapisały się w ciałach i wspomnieniach rodziców? W jakich sytuacjach echa minionej wojny rozbrzmiewały w peerelowskiej codzienności? Czy i jak biografie rodziców kształtowały pamięć i doświadczenia potomkiń i potomków? Skonstruowana w książce opowieść to wielogłos, odtwarzający skomplikowane przeżycia pierwszego pokolenia powojennego. Autorka proponuje, aby do popularnego pojęcia transgeneracyjnej traumy przyłożyć soczewkę codziennego, „zwyczajnego“ cierpienia. Swoją metodologią wskazuje z kolei wartość długoterminowej współpracy badaczki z badanymi – dla obu stron.
W skład tomu wchodzą cztery autonomiczne studia. Wszystkie dotyczą dziejów jazdy polskiej, choć w pewnym stopniu poruszają też kwestie związane z kawalerią armii obcych, także tych, które w XVII i XVIII w. były przeciwnikami wojsk Rzeczypospolitej Obojga Narodów lub ze względu na swoją popularność w siłach zbrojnych licznych państw europejskich stanowiły wzór dla ówczesnych koronnych oraz litewskich formacji kawaleryjskich – również dla prywatnych wojsk ostatniego króla polskiego i ówczesnych magnatów.
Jedenasty tom serii Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii stanowi ważną i pod pewnymi względami nowatorską kontynuację badań prowadzonych w tym zakresie w Polsce już od końca XIX w. i podejmowanych również w wieku XX. Otwiera także nowe pola badawcze i wytycza dalsze kierunki badań. Zawarte w nim studia i opracowania porządkują naszą dotychczasową wiedzę na temat szeroko pojętej problematyki kawaleryjskiej.
To publikacja bezprecedensowa w historii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, chociaż na wielu polskich i zagranicznych uczelniach sporządzanie informatorów o własnych osiągnięciach naukowych stało się już normą i swego rodzaju obowiązkiem. Tymczasem w Toruniu nie było dotąd opracowania, które zbierałoby dane o wszystkich bronionych na uczelni dysertacjach doktorskich. Katalog rozpraw doktorskich Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu obejmuje lata 1946–2015 i jest efektem trzyletniej pracy archiwistów uniwersyteckich. Źródłem informacji o doktoratach umieszczonych w katalogu były zawsze i wyłącznie teczki przewodu doktorskiego i rozprawy w zasobie Archiwum UMK. Data początkowa to rok, w którym zostały obronione pierwsze rozprawy doktorskie, pisane jeszcze we Lwowie i Wilnie; końcowa – to rocznica 70-lecia powstania uczelni. Publikacja zbiera informacje o 3857 przewodach doktorskich i pracach napisanych w tym okresie na 18 wydziałach toruńskiej Almae matris.
Notacja katalogowa obejmuje: numer pozycji, nazwisko i imię autora pracy, tytuł i podtytuł rozprawy, tytuł oraz imię i nazwisko promotora, tytuł oraz imiona i nazwiska recenzentów, sygnaturę archiwalną, uwagi. Integralną częścią wydawnictwa są indeksy: autorów rozpraw, promotorów i recenzentów, które uzupełniają konkordancje: dziedzin naukowych i dyscyplin naukowych. Liczby przyporządkowane poszczególnym nazwiskom w indeksach to numery odpowiednich pozycji katalogowych.
Potrzebę wydania opracowania oraz jego niebagatelne znaczenie podkreślili także recenzenci Katalogu, pisząc m.in.:
„Przygotowując tak ważne opracowanie jego Autorzy nawiązali do najlepszych tradycji publikowania tego typu źródeł do dziejów uczelni, które od lat są wydawane między innymi w takich uczelniach jak: Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Wrocławski. „Katalog” stanowi ważne źródło nie tylko do dziejów rozwoju Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, ale jest także znakomitym przewodnikiem po zasobach Archiwum UMK dotyczących przewodów doktorskich nadawanych na toruńskiej uczelni” (prof. Władysława Szulakiewicz). Podobną opinię wyraziła dr hab. Anna Łosowska „Autorzy Katalogu włożyli w jego opracowanie wiele wysiłku, trudu i sumienności. W efekcie otrzymaliśmy dzieło wartościowe i pożyteczne, a sama inicjatywa opracowania była niezwykle cenna. Katalog spełnia podwójną rolę: z jednej strony dokumentuje drogę naukową poszczególnych pracowników Uniwersytetu, a z drugiej pokazuje, że UMK był na tyle atrakcyjną uczelnią, że wiele osób spoza etatowych jego pracowników tu uzyskiwało swoiste przepustki do dalszych samodzielnych badań w swoich uczelniach. Należy też wskazać, że prezentowany Katalog jest w zasadzie pierwszym opracowaniem tego typu, obejmującym państwowe uniwersytety polskie”. Natomiast z perspektywy badacza historii głos zabrał prof. Mariusz Wołos: „Jako historyk czasów najnowszych dostrzegam wielkie zalety katalogu. Po pierwsze, stanowi on ważny element do badań nad dziejami Uniwersytetu i związanych z nim ludzi zarówno kadry profesorskiej, jak i absolwentów, najczęściej młodych uczonych zaczynających swoją przygodę z nauką, wśród których znajdziemy informacje zarówno na temat postaci wybitnych, jak i przeciętnych. Po wtóre, katalog jest kapitalnym materiałem do analiz biograficznych, bynajmniej nie ograniczających się do powielenia danych odnoszących się do ścieżki awansowej takiej czy innej osoby, ale także dających możliwości sprecyzowania jej aktywności w charakterze promotora czy recenzenta rozpraw doktorskich, które to informacje nie zawsze można łatwo odnaleźć. Po trzecie wreszcie, podane w katalogu dane są ważnym materiałem dla badań porównawczych i statystycznych”.
Das Graudenzer Kochbuch „Martha“, das hier in einer wissenschaftlich bearbeiteten und kommentierten Transkription seiner ersten Ausgabe von 1866 vorliegt, erzählt Sozial-, Wirtschafts- und Lokalgeschichte. Es erinnert an Zeiten, als der unverkennbare Duft von frischem Brot und Kuchen die Familie in die Küche lockte, aber auch an Zeiten, in denen Wäsche die ganze Woche in Anspruch nahm. Es spricht mit der Stimme seiner vergessenen Autorin und bewahrt die Erinnerung an Graudenzer Waisenmädchen, denen es als Lehrkochbuch diente. Es spiegelt die Begeisterung für die britische koloniale Küche ebenso wie das Festhalten an deutsch-polnischen kulinarischen Traditionen wider. Darüber hinaus betört es die Sinne durch die schiere Masse an Eiern, Butter und Mehl, die die Rezepte verlangen.
Mit den Worten seiner ersten Herausgeber: „Es ist das Buch eine Liebesgabe für [das Graudenzer Waisenhaus] geworden. Möge es von hier auch in weitere Kreise übergehen und sich überall da einbürgern, wo die Hausfrau [und -mann] mit Liebe und Sorgfalt das Wohl der Ihrigen überwacht; da ist es an seinem Platz“.
To, co marginalne, wydaje się nieistotne. Przecież o rzeczach ważnych nie pisze się na marginesie.
Margines może być jednak szalenie wyzwalający, ponieważ pozwala zająć się kwestiami dotąd pomijanymi jako nieistotne albo niemające pierwszorzędnego znaczenia. Bazgrząc po nim, możemy sobie pozwolić na więcej, spojrzeć w bok albo z dystansu, wyrwać z ograniczeń nudnego naukowego stylu, a nawet – o zgrozo! – zwracać się do czytających na „Ty”.
Zapewne nie ważysz się myśleć, że sprawy dobra i zła są nieistotne. Ale czy unieważnia to możliwość przyjrzenia się nie tylko bliższym, lecz także dalszym okolicom etyki?
Zapraszam Cię na spacer po moralnych marginesach, gdzie napotkamy kwestie nie tylko marginalne: nudę, moralizującego homo erctusa, trzy przyległości przyjaźni i cztery ciotki gnuśności. Wystawię Cię także na pokusę prostomyślności.
Obchodząca w ostatnich latach wiele jubileuszy Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu na mapie kulturalnej Rzeczypospolitej zajmuje niepoślednie miejsce również dzisiaj. Postrzegana w krajowym i międzynarodowym środowisku bibliotekarskim jako przykład instytucji łączącej z powodzeniem walory nowoczesności z tradycją ma dzisiaj status największej książnicy w północnej Polsce i jednej z największych bibliotek akademickich w kraju. Tę rangę zawdzięcza w głównej mierze […] cennym i rzadkim zbiorom zabytkowym […].
Tom drugi wydawnictwa pt. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu poświęcamy najcenniejszym zbiorom BU UMK. Uzupełnia on w ten sposób luki w badaniach nad historycznymi zasobami książnicy. Autorzy w swych rozważaniach udostępniają cenny materiał statystyczny i historyczny, oparty na archiwaliach, który – mamy nadzieję – stanie się w przyszłości pomocą dla dalszych badań bibliotekoznawczych. […] Trzeba bez wątpienia wspomnieć przebogate, cenne kolekcje historyczne, a wśród nich: zasób starych druków liczący blisko 60 000 egzemplarzy; […] objęty ochroną prawną Narodowego Zasobu Bibliotecznego […] zespół rękopisów średniowiecznych […]; ogromną kolekcję dzieł plastycznych, obejmującą m.in. ponad 10 000 rycin i rysunków dawnej oraz współczesnej grafiki polskiej i obcej; wielki – liczący również ponad 10 000 sztuk – zbiór plakatów; 140-tysięczną kolekcję pocztówek oraz przekraczający 60 000 zasób ekslibrisów.
Książkę podzielono na dwie części – Zbiory specjalne oraz Kolekcje tematyczne. […] Część pierwszą stanowią dzieje jednostek Oddziału Zbiorów Specjalnych. Są one monograficznym ujęciem poszczególnych gabinetów, ale nie tylko. Część drugą tomu […] poświęcono jednostkom i agendom BU UMK gromadzącym specjalistyczne kolekcje o charakterze bibliotecznym, muzealnym, archiwalnym i patentowym.
(fragment Wprowadzenia)
Do rąk czytelników oddajemy edycję źródłową książki kucharskiej i poradnika gospodarstwa domowego „Martha. Eine zuverlässige Rathgeberin […]” autorstwa zamieszkałej w podgrudziądzkim Rządzu (obecnie dzielnicy tego miasta) Minny Hooff. Książka ukazała się po raz pierwszy w języku niemieckim w Grudziądzu w 1866 roku, a do roku 1922 doczekała się 22 wydań, co uczyniło z niej prawdziwy regionalny bestseller.
Publikacja składa się z dwóch tomów – pierwszy zawiera transkrypcję najstarszego niemieckojęzycznego wydania poradnika, drugi jego przekład na język polski. Oba tomy poprzedza obszerny wstęp, który ukazuje znaczenie książki Minny Hooff na tle literatury kulinarnej i poradnikowej (w tym polskojęzycznej), prezentuje zarys kultury dawnego Grudziądza i przybliża losy rodziny Hooffów. Niezwykle ciekawym elementem publikacji jest refleksyjne opowiadanie niemieckiego pisarza Marcela Kruegera, który zabiera czytelniczki i czytelników na fikcyjną wycieczkę w przeszłość.
Jak napisali pierwsi wydawcy „Marty”: „Niniejsza książka była darem miłości [dla grudziądzkiego sierocińca]. Naszym życzeniem jest, aby dotarła do wielu innych kręgów czytelniczych i znalazła zastosowanie wszędzie tam, gdzie gospodyni z miłością i starannością czuwa nad dobrem swoich bliskich. Tam właśnie jest miejsce «Marty»”.
Zachęcamy do sięgnięcia do tej wyjątkowej publikacji, która ożywia historię i tradycje kulinarne naszego regionu.
Anna Mikołajewska pracuje na stanowisku adiunkta w Katedrze Literatury, Kultury i Mediów Niemieckiego Obszaru Językowego na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jej zainteresowania badawcze obejmują kształtowanie się tożsamości wyznaniowych i polityki tożsamości w Prusach Królewskich i Książęcych oraz w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, historię niemieckojęzycznej prasy polskiej, szkolnictwa i republiki uczonych we wczesnonowożytnych Prusach. Jej publikacje dotyczą pruskiego czasopiśmiennictwa XVIII i XIX wieku, historiografii kościelnej Prus Królewskich i Książęcych oraz oświecenia ludowego w Prusach Wschodnich i Zachodnich. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6127-4051
Katarzyna Szczerbowska-Prusevicius jest adiunktem w Katedrze Literatury, Kultury i Mediów Niemieckiego Obszaru Językowego na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jej zainteresowania badawcze dotyczą związków literatury z muzyką, historii literatury i kultury Prus Królewskich oraz literatury krajów słowiańskich. Obecnie pracuje nad projektem habilitacyjnym poświęconym literackim portretom Wolfganga Amadégo Mozarta. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7121-0564
Marta Sikorska jest historyczką specjalizującą się w kulturowej historii jedzenia i kuchni, pracuje w administracji Wydziału Nauk Historycznych UMK w Toruniu i jest związana z tamtejszym Centrum Dziedzictwa Kulinarnego. Szczególnie interesuje ją historia polskiej i niemieckojęzycznej literatury kulinarnej, idei kulinarnych i dietetycznych oraz zmysłu smaku. Jest autorką książki Smak i tożsamość. Polska i niemiecka literatura kulinarna w XVII wieku oraz współautorką dwóch tomów serii źródłowej „Monumenta Poloniae Culinaria” (t. 6 i 7). ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4463-5780
W świecie zawładniętym przez nihilizm Nietzsche wypracowuje na różne sposoby definicję życia, która jest jednocześnie jego wzmocnieniem i gloryfikacją: wola mocy – życie jest tym, co dąży do rozwijania swojej mocy. Ale jak zdefiniować moc? Każda istota rozszerza swoją moc nad światem, nadając mu formę i sens, czy to poprzez proste postrzeganie, myśli, czy też działania. Aby dogłębnie zawłaszczyć świat i rozwijać swoje siły na wzór artysty tworzącego dzieło, człowiek nie może po prostu narzucać światu sensu, pozostając jakby na zewnątrz. Mocny człowiek pragnie stanowić ciało z głębokimi rzeczywistościami, jego zmaganie się ze światem i z innymi ludźmi jest wsłuchiwaniem się w to, co świat mówi o jego własnym przeznaczeniu.
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
