„Słownik biograficzny polskiego katolicyzmu społecznego”, który powstał z inicjatywy Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego to publikacja wyjątkowa, a jej celem jest próba rzetelnego oddania fundamentalnego znaczenia katolicyzmu społecznego w najnowszej historii Polski minionego stulecia. Nie tylko w dziejach politycznych, ale także kulturalnych i społecznych naszego kraju. Słownik ma pokazać poprzez konkretne biogramy, że ten nurt ideowy – choć z pewnością nie miał tu monopolu, stanowił jedną z fundamentalnych inspiracji dla intelektualnej, politycznej i społecznej działalności Polaków w całym ubiegłym stuleciu.
Niniejszy tom obejmuje 60 biogramów. Każde hasło słownika opatrzone zostało najnowszą, bibliografią obejmującą zarówno archiwalia, źródła drukowane, jak i opracowania. W słowniku znaleźli się przedstawiciel różnych profesji, środowisk czy ugrupowań politycznych. Bohaterami słownika są: politycy, wojskowi, naukowcy, dziennikarze, ludzie kultury i sztuki oraz osoby duchowne.
Badania nad prasą oficjalnie wydawaną w PRL w ostatnich latach zamarły. Na rynku wydawniczym pojawiały się ledwie jeden-dwa tytuły na ten temat raz na jakiś czas, a gazety czy tygodniki publikowane w tamtym okresie zazwyczaj stanowiły wdzięczny temat do obśmiewania lub ilustrowania innych książek. Nadszedł czas, aby to zmienić i przywrócić właściwe proporcje, gdyż w dobie radia i często raczkującej telewizji to prasa stanowiła główne źródła kształtowania świadomości społeczeństwa okresu PRL. Stanowiła również ogromny oręż władz w walce o rząd dusz Polaków, a skutki tamtego okresu odczuwamy do dziś.
Przekazywana do rąk czytelnika książka Rafała Łatki dotyczy różnych aspektów działalności najważniejszych hierarchów Kościoła katolickiego w okresie Polski ludowej. Tom składa się z czternastu pogłębionych studiów. Zostały one celowo zgromadzone w jednym miejscu żeby pokazać jak wiele można jeszcze napisać o roli biskupów w trudnej rzeczywistości społeczno-politycznej Polski pod rządami komunistów. Autor przygotował analizy poświęcone m.in.: kard. Stefanowi Wyszyńskiemu, abp. Antoniemu Baraniakowi, abp. Bronisławowi Dąbrowskiemu, abp. Ignacemu Tokarczukowi, kard. Józefowi Glempowi, kard. Franciszkowi Macharskiemu, abp. Jerzemu Strobie i kard. Henrykowi Gulbinowiczowi.
Niekoronowanemu Królowi Polski zapisano na szarfie wieńca pogrzebowego kardynała Stefana Wyszyńskiego. W ten sposób naród docenił życie i dzieło Prymasa Tysiąclecia, jednego z najwybitniejszych Polaków w XX w. Wynikało to z powszechnego przekonania społecznego o jego wyjątkowej roli w życiu narodu i Kościoła katolickiego.Życie i działalność tego wybitnego hierarchy nie doczekały się do chwili obecnej komplementarnego opracowania. Dzieło, które trafia do rąk czytelnika, prezentuje biografię kard. Wyszyńskiego w pełnej perspektywie. Ukazuje spektrum aktywności religijnej i społecznej oraz nauczania pasterskiego Prymasa Tysiąclecia. Niniejsza publikacja została przygotowana na podstawie szerokiej bazy źródłowej i licznych opracowań. Autorzy dotarli do wielu nieznanych do tej pory materiałów archiwalnych, zweryfikowali dotychczasowe ustalenia i zaproponowali nowe ujęcie biografii tej kluczowej dla dziejów Polski postaci.
Tom Twórczość na zamówienie jest wynikiem studiów prowadzonych przez naukowców współpracujących przy centralnym projekcie badawczym IPN Władze PRL wobec środowisk twórczych, dziennikarskich i naukowych. Za każdym razem, przystępując do prac nad nową publikacją, mamy nadzieję, że uda nam się objąć badaniami w miarę szerokie spektrum zagadnień. Niestety, liczba naukowców zajmujących się tą tematyką jest niewspółmierna do jej rangi i wpływu na działania władz w omawianym okresie. Dlatego też oddając niniejszy tom w ręce Czytelników, mamy nadzieję na rozbudzenie zainteresowania losami wielu prominentnych autorów poczytnych powieści, dziennikarzy z pierwszych stron gazet, czy wybitnych naukowców prowadzących badania pod czujnym parasolem ochronnym władz. Ich życiorysy są często zaskakujące, wręcz filmowe, zarazem pokazują kondycję części polskiej inteligencji po zakończeniu II wojny światowej.
Album prezentuje w sposób możliwie pełny życie i działalność prymasa Stefana Wyszyńskiego. Z tego względu w pierwszej części książki przyjęto układ chronologiczny, w drugiej zaś postanowiono przedstawić materiał fotograficzny w ujęciu problemowym. Wynika to z wieloaspektowej działalności kard. Wyszyńskiego. Zawiera unikalne, nigdy wcześniej niepublikowane fotografie z okresu służby kard. Wyszyńskiego dla Kościoła w Polsce, pochodzące z Archiwum Instytutu Prymasowskiego Stefana Kardynała Wyszyńskiego.
Zasadniczym celem niniejszego opracowania jest przedstawienie miejsca Episkopatu w stosunkach państwa i Kościoła w latach 1970–1989 i jego spojrzenia na rzeczywistość polityczną w okresie schyłku ideologii komunistycznej, który rozpoczął się wraz z objęciem władzy przez Edwarda Gierka4. Cezurą początkową jest 1970 r. – z dwóch bardzo istotnych powodów. W grudniu tego roku ster rządów w PRL przejęła nowa ekipa, z I sekretarzem KC PZPR na czele, bardziej pragmatycznym, skłonnym do rezygnacji z części dotychczasowych kanonów, co było nie do pomyślenia w czasach jego poprzednika. Ponadto w styczniu 1970 r. Episkopat zaczął funkcjonować na podstawie nowego statutu, przyjętego rok wcześniej (odnowiono wtedy wszystkie wewnętrzne struktury). Datą końcową analizy są częściowo wolne wybory do parlamentu z czerwca 1989 r., które były niewątpliwie punktem zwrotnym dla polskiej transformacji ustrojowej i oznaczały początek końca systemu komunistycznego w Polsce.
Antoni Baraniak, syn ziemi wielkopolskiej, urodzony w niewielkiej wsi Sebastianowo, gruntownie wykształcony salezjanin, zaufany sekretarz prymasów Polski – Augusta Hlonda i Stefana Wyszyńskiego, więzień okresu stalinowskiego, poddany wycieńczającym przesłuchaniom, które nieomal zakończyły się jego śmiercią, biskup sufragan gnieźnieński i arcybiskup metropolita poznański. Jeden z najważniejszych, obok prymasa Stefana Wyszyńskiego i kard. Karola Wojtyły, członków Konferencji Episkopatu Polski, uczestnik Soboru Watykańskiego II, zapalony filatelista i fotograf. To tylko kilka zdawkowych informacji o jednej z najbardziej niezwykłych postaci polskiego Kościoła w XX w. Choć od kilku lat sylwetka Antoniego Baraniaka jest sukcesywnie przypominana, m.in. przez książki i filmy dokumentalne, a jego imię noszą szkoła w Mchach i ulica w Poznaniu, to jednak poza Wielkopolską i wąskim gronem historyków Kościoła jest on prawie zupełnie nieznany. Niniejszy album, przez obszerny wstęp i kilkaset fotografii, przybliża postać tego wielkiego człowieka, któremu krótko przed śmiercią kard. Karol Wojtyła powiedział: „Kościół nigdy księdzu arcybiskupowi nie zapomni, że go bronił w najtrudniejszych czasach”.
Publikacja w ramach centralnego projektu badawczego IPN „Władze komunistyczne wobec Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce 1944–1989”.
Dla władz komunistycznych najważniejsze było nie dobro obywateli, lecz wprowadzanie idei ateistycznych, tzw. świeckiego państwa i walka z Kościołem katolickim oraz innymi związkami wyznaniowymi. Dążyły do całkowitego podporządkowania sobie hierarchii kościelnej i uzależnienia jej działań od decyzji władz partyjno-państwowych. To leninowsko-marksistowska partia kreowała politykę wyznaniową państwa i rościła sobie prawo do decydowania o sumieniach i życiu religijnym obywateli.
Niniejsza publikacja ma ukazać trudną drogę Kościoła katolickiego w kształtowaniu tożsamości narodu, jego wpływ na odzyskanie wolności i budowanie przyszłości na polskiej ziemi w drugiej połowie XX w.
Artykuły dr. Rafała Łatki, pomieszczone w niniejszym zbiorze, ukazują historię Kościoła katolickiego w ostatniej dekadzie „ludowej” Polski. Spojrzenie na lata 80. z kilku perspektyw przybliża nas do pełnego poznania dziejów PRL i opisania panującego wówczas systemu totalitarnego. Dzięki badaniom prowadzonym w aktach partyjnych, dokumentach bezpieki i archiwach kościelnych zyskujemy zróżnicowany obraz sytuacji Kościoła i dążeń władzy w schyłkowych latach komunistycznego reżimu.
Dr hab. Filip Musiał prof. AI
Zbiór artykułów autorstwa doktora Rafała Łatki (...) obejmuje najnowsze dzieje relacji państwowo-kościelnych w czasach PRL. Uwzględniono w nim zwłaszcza dekadę Gierka i Jaruzelskiego. Rozważania mają fundamentalne znaczenie dla zrozumienia specyfiki krakowskiego Kościoła, zwłaszcza w zakresie polityki komunistycznych władz wobec kardynała Karola Wojtyły i papieża Jana Pawła II. Analizę przeprowadzono przy wykorzystaniu aktualnego stanu badań i solidnej kwerendy źródłowej. Zaprezentowanym studiom przypadków towarzyszą próby syntetycznego spojrzenia. Interesujący sposób narracji zachęca do lektury naukowych tekstów zamieszczonych w tomie.
Dr hab. Ryszard Gryz prof. UJK
Pielgrzymki Jana Pawła II do Krakowa w oczach SB"" to książka ukazująca kulisy działań tajnej policji politycznej wobec papieża Polaka. Jest to pierwsza publikacja zbierająca tajne dokumenty bezpieki opisujące proces przygotowywania się do przyjazdu Jana Pawła II do Małopolski, działania podejmowane w czasie jego obecności w Krakowie oraz ocenę pielgrzymek z punktu widzenia funkcjonariuszy komunistycznego aparatu represji. Rafał Łatka prezentuje unikatowy materiał źródłowy, który pozwala zrozumieć mechanizmy rządzące totalitarnym państwem komunistycznym.
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
