Grupy dyspozycyjne tworzone są w ramach różnych systemów społecznych — militarnych, paramilitarnych oraz cywilnych. Stoją na straży bezpieczeństwa, zarówno w wymiarze państwowym, jak i codziennym życiu obywateli. To formacje gotowe do natychmiastowej reakcji w sytuacjach kryzysowych, a ich zadaniem jest rzeciwdziałanie i przezwyciężanie zagrożeń dla sprawnego funkcjonowania społeczeństwa.
Zaproponowana przez Jana Maciejewskiego subdyscyplina socjologii — socjologia grup dyspozycyjnych — zajmuje się analizą zorganizowanych struktur, które są zdolne do błyskawicznej interwencji w celu ochrony ludzi oraz najważniejszych zasobów państwa. Socjologia grup dyspozycyjnych sytuuje się na styku takich dziedzin jak socjologia wojska, socjologia organizacji, socjologia pracy, nauki o bezpieczeństwie oraz psychologia społeczna. Badania koncentrują się na uwarunkowaniach formowania i funkcjonowania grup dyspozycyjnych, zasadach selekcji i naboru ich członków, metodach szkolenia, a także roli tych struktur w zmieniającej się rzeczywistości społeczno-gospodarczej i politycznej.
Książka Grupy dyspozycyjne. Analiza socjologiczna nie tylko analizuje procesy selekcji, szkolenia i integracji członków grup dyspozycyjnych, ale także ukazuje, jak te formacje adaptują się do wyzwań globalnych — cyberzagrożeń, migracji, katastrof naturalnych czy nowych form przestępczości. Dzięki temu publikacja niewątpliwie posłuży za nieocenione źródło wiedzy dla studentów, badaczy i wszystkich zainteresowanych tematyką bezpieczeństwa.
Propozycja badawcza prof. Jana Maciejewskiego przynosi istotne ustalenia i jest autentycznie interdyscyplinarna. Słowem, jest ważna poznawczo i pozwala krytycznie spojrzeć na cząstkowe ustalenia rozlicznych specjalistów i „specjalistów” od bezpieczeństwa. Ten sposób postępowania jest zgodny z wiodącymi trendami w socjologii światowej, której uznani beneficjenci coraz częściej i z dobrym skutkiem wykraczają poza granice subdyscyplin, dążąc do kompleksowej charakterystyki poszczególnych obszarów życia społecznego. Jest to niełatwe, ale owocne poznawczo. Pozwala zidentyfikować ograniczenia tych czy innych perspektyw cząstkowych, wymusza wielopoziomowe próby ujęcia (od poziomu mikro, skończywszy na odniesieniach globalnych) podobnych funkcjonalnie fenomenów, a także wyjście poza opłotki kostycznie rozumianej socjologii. Jest to istotna glosa do odpowiedzi na pytanie, jak możliwe jest społeczeństwo obywatelskie, które ma zarówno zapewnić wolność i dobrostan obywateli, jak i przekonać ich do potrzeby funkcjonowania grup dyspozycyjnych, traktowanych nie jako zło konieczne, lecz instytucje służące ludziom i społeczeństwu. Nie sposób uprawiać dziś nauki o społeczeństwie bez próby odpowiedzi na pytanie o funkcje spełniane przez rozliczne grupy dyspozycyjne.
Z recenzji prof. dr. hab. Aleksandra Manterysa, Instytut Studiów Politycznych PAN
Czy polska procedura karna wymaga gruntownych zmian? Jakie wartości powinny stanowić fundament nowoczesnego modelu postępowania karnego? Autorki i autorzy kolejnych rozdziałów monografii pod redakcją Jerzego Skorupki i Artura Kowalczyka, czołowi przedstawiciele doktryny prawa karnego procesowego oraz praktycy związani z postępowaniami karnymi, nie tylko stawiają powyższe pytania, ale też proponują odpowiedzi.
Publikacja jest efektem dyskusji nad kształtem procesu karnego — z uwzględnieniem zarówno aspektów teoretycznych, jak i doświadczeń płynących z codziennej praktyki. Składa się
z dwóch części: pierwsza prezentuje opinie ekspertów wygłoszone podczas IX Wrocławskiego Seminarium Karnoprocesowego, druga zawiera komentarze rozwijające podjęte zagadnienia
i analizujące przyszłe kierunki reform.
W zawartych w książce artykułach znalazł się nie tylko przegląd najważniejszych problemów współczesnej procedury karnej, ale także pogłębiona refleksja nad rolą stron postępowania, aktywnością sędziego i aksjologicznymi podstawami systemu. Fundamenty nowego procesu karnego to ważny głos w dyskusji o koniecznych zmianach w procedurze karnej. Głos, który powinien zostać wykorzystany w procesie legislacyjnym.
Monografia Fundamenty nowego procesu karnego jest ważnym opracowaniem, pojawiającym się w istotnym momencie historycznym — w oczekiwaniu na nowe rozwiązania i rozstanie nie tylko z tymi instytucjami procesu karnego, które nie sprawdziły się w czasie obowiązywania kodeksu postępowania karnego, ale także tymi, które zostały wykrzywione dokonanymi
w ostatnich latach nowelizacjami. Poddanie ocenie i dyskusji tak poważnych kwestii jak podstawy aksjologiczne nowych rozwiązań normatywnych, mających ukształtować nowoczesny, efektywny, ale też rzetelny proces karny, jest niezwykle cenną inicjatywą. […]
Wiodącym tematem, spinającym w całość teksty zamieszczone w monografii, jest kwestia modelu procesu karnego, a zwłaszcza relacji pomiędzy jego stadium przygotowawczym i jurysdykcyjnym. W tym zagadnieniu mieści się bowiem całe spektrum zagadnień wymagających oceny z punktu widzenia wartości podstawowych dla procesu karnego. […] Rozważania zawarte w poszczególnych artykułach wskazują na zmiany, jakie powinny nastąpić w nowym prawie karnym procesowym. Są one istotnym głosem eksperckim w trwającej już od pewnego czasu dyskusji na temat tego, jaki ma być przyszły proces karny i jakie mają być fundamenty, na których należy go budować, by był trwały, niepodatny na okresowe zakusy przypadkowych legislatorów, oparty na rzeczywistych, a nie jedynie deklarowanych wartościach.
Z recenzji prof. dr hab. Hanny Paluszkiewicz,
Uniwersytet Szczeciński
Jakie słowa potrafią porwać tłumy, a jakie dzielą społeczeństwo? Głosuj, broń, wybieraj. Polskie hasła polityczne z lat 1918–2020 Marty Śleziak to kompleksowa analiza tej swoistej formy komunikacji — od odzyskania niepodległości po współczesne protesty. Autorka pokazuje, jak krótkie, zwięzłe formuły stawały się nie tylko narzędziem agitacji oraz kształtowania lub wyrażania emocji społecznych, ale i zwierciadłem epoki, w której powstawały.
Książka wciąga jak reporterska opowieść — pełna cytatów, barwnych przykładów i zaskakujących kontekstów. To spotkanie z historią pisaną na transparentach, murach i w gazetach. Autorka przekonuje, że hasła to nie tylko domena polityków, ale także głos obywateli, wyraz buntu i kreatywności, a czasem ironii i humoru. Każde z nich niesie z sobą emocje, wartości i marzenia, ale też lęki i podziały. To lektura, która pozwala poczuć puls polskiej ulicy i zrozumieć, jak zmieniała się nasza wspólnota przez ostatnie stulecie, zachęcając jednocześnie do krytycznego patrzenia na słowa.
Kolejne rozdziały opowiadają o ewolucji tej napiętej nieraz rozmowy, którą prowadzą rządzący i rządzeni. Opracowanie ilustrują archiwalne fotografie, dokumentujące różnorodność haseł politycznych i rozmaite konteksty ich użycia oraz pokazujące, jak język odzwierciedlał i kształtował społeczne nastroje, stawał się narzędziem walki o wolność, wyrazem buntu lub narzędziem propagandy.
RECENZJA
Monografia Marty Śleziak to ambitna próba opisu haseł politycznych, które pojawiły się w ciągu ostatnich stu lat burzliwej historii Polski — czasu niestabilnej państwowości, zmiany ustrojów politycznych, przełomów gospodarczo-społecznych. Kontekst historyczny jest silnie spleciony z językoznawczą analizą, która ma charakter synchroniczny. Niektóre rozwiązania metodologiczne pozwalają uchwycić związek między specyfiką epoki historycznej a kształtem językowym publicznych wystąpień, w tym wznoszonych haseł.
Książka podejmuje temat istotny społecznie i ciekawy językoznawczo. Hasła polityczne to ważny element języka polityki czy komunikacji społecznej w ogóle, dlatego recenzowaną pracą powinni być zainteresowani nie tylko przedstawiciele środowiska naukowego, ale także osoby uważnie obserwujące życie publiczne bądź biorące w nim udział. Praca, mimo pewnych odstępstw od standardowych proporcji treści, jest spójna, wysoce informacyjna, bogata w warstwie poznawczej i przekonująca na płaszczyźnie analityczno–interpretacyjnej, a przy tym wciągająca czytelnika
w proponowany tok rozważań.
Z recenzji prof. dr hab. Magdaleny Steciąg, Uniwersytet Zielonogórski
Ostatni sukces sloganu Make America Great Again! pokazuje, że hasła nadal mają olbrzymie znaczenie. Od wieków pociągają, mobilizują i jednoczą społeczeństwa. Książka dr Marty Śleziak systematyzuje wiedzę na temat polskich haseł i sloganów politycznych, a co ważne: ukazuje je w kontekście historycznym i społecznym. Naukowy, ale przyjazny styl sprawia, że to lektura nie tylko dla językoznawców, ale dla każdego zainteresowanego językiem polityki.
dr Aneta Kwiatkowska, PAN Biblioteka Gdańska
Śmiały i zaskakujący formą oraz rozbudowany w sferze treści barokowy ołtarz główny w kościele parafialnym pw. św. Erazma i św. Pankracego w Jeleniej Górze przyciąga uwagę widzów od pierwszego spojrzenia. Jest najcenniejszym zabytkiem kościoła miejskiego, a także swoistym theatrum sacrum, który porusza każdego, kto odwiedza jeleniogórską świątynię. Artur Kolbiarz i Andrzej Kozieł opisują dzieło wyjątkowe, jeden z nielicznych barokowych ołtarzy, które zachowały się do naszych czasów w niemalże pierwotnym stanie. Wykonany przez znakomitych artystów: urodzonego w Oslo rzeźbiarza Thomasa Weissfeldta i głogowskiego malarza Johanna Philippa Kretschmera, ucznia Michaela Willmanna, jest wybitnym przykładem barokowej sztuki na Śląsku oraz świadectwem politycznej i religijnej rzeczywistości, która przyczyniła się do jego powstania. Znakomicie wpisuje się w ówczesną rywalizację między konfesją katolicką i luterańską. Monografia szczegółowo przybliża historię powstania ołtarza, sylwetki jego twórców, genezę artystycznej formy i architektonicznej konstrukcji, a także analizuje program ideowy zakodowany w malarskich i rzeźbiarskich przedstawieniach. Całość dopełnia ponad sto ilustracji ukazujących niezwykłe piękno tej monumentalnej realizacji, która dzięki pracom konserwatorskim odzyskuje dziś dawny blask.
Żydzi i Polacy żyli przez wieki obok siebie, bliscy, a zarazem obcy. Kultury i literatury obu narodów przenikały się w niewielkim tylko stopniu. Dobrze ilustruje to przykład Czesława Miłosza mieszkańca kosmopolitycznego Wilna, który z rodzimą kulturą żydowską zetknął się dopiero po wyjeździe do Nowego Jorku, za pośrednictwem języka angielskiego. Autorka Historii obecności dowodzi jednak, że przedstawiciele obu narodów wielokrotnie, zwłaszcza w dwudziestym wieku, podejmowali próby zbliżenia się na polu literatury, choć rzeczywistość i historia tego nie ułatwiały.Monika Jaremków ukazuje obecność tłumaczonego z języka hebrajskiego i jidysz żydowskiego piśmiennictwa na polskim rynku księgarskim ubiegłego wieku, zarówno przed, jak i po drugiej wojnie światowej. Jej książka to nie tylko przegląd ukazującej się po polsku żydowskiej literatury pięknej (powieści, poezji i twórczości dla dzieci), ale także tekstów niebeletrystycznych (historycznych i publicystycznych.Karl Dedecius, tłumacz i popularyzator literatury polskiej w Niemczech, nazwał przekład rodzajem poselstwa, przysługą świadczoną sobie wzajemnie przez różne kultury, dzięki której mogą się lepiej poznać i zrozumieć, a zarazem działaniem na rzecz dialogu międzykulturowego. Historia obecności to koronny dowód prawdziwości tej opinii.
W obliczu narastającego kryzysu klimatyczno-ekologicznego największym wyzwaniem współczesnej humanistyki stają się pytania o to, w jaki sposób literatura, sztuka i praktyki edukacyjne mogą kształtować świadomość ekologiczną, postawy prośrodowiskowe oraz nową wrażliwość otwartą na relacje między ludźmi a nie-ludzkimi mieszkańcami świata.Zwrot ekologiczny w edukacji i kulturze. Nowa wrażliwość młodego pokolenia trzeci tom z serii Kultura Literacka Dzieci i Młodzieży to interdyscyplinarna refleksja, w której wyraźnie wybrzmiewają pytania o przyszłość naszej wspólnej planety. Autorki i autorzy artykułów odwołują się do wielu obszarów naukowych badań, zarówno humanistycznych, jak i społecznych (literaturoznawstwa, filozofii, socjologii, psychologii) oraz przyrodniczych (fizyki, zoologii, biologii, nauki o Ziemi), i pokazują, jak ekokrytyczne i posthumanistyczne strategie interpretacji utworów literackich, wzmocnione empatią i troską, mogą otwierać młodych ludzi na nowe sposoby rozumienia, doświadczania i współodczuwania świata. Teksty zamieszczone w niniejszym tomie, przedstawione w perspektywie szeroko rozumianej edukacji humanistycznej dzieci i młodzieży, humanistyki ekologicznej i ekopedagogiki, skupiają się na mocy narracji, która tworzy przestrzeń do wspólnego istnienia. Publikacja adresowana jest nie tylko do badaczy humanistyki, nauk ścisłych i przyrodniczych, lecz także, ze względu na podjęty w tym tomie dyskurs na temat praktyk edukacyjnych, do nauczycieli, uczniów, również bibliotekarzy oraz wszystkich, którym bliska jest ochrona środowiska, ale też myślenie ekocentryczne i postantropocentryczne pojmowanie rzeczywistości oraz takie rozumienie ekosystemu, w którym każde życie ma znaczenie i głos.
Żydzi i Polacy żyli przez wieki obok siebie, bliscy, a zarazem obcy. Kultury i literatury obu narodów przenikały się w niewielkim tylko stopniu. Dobrze ilustruje to przykład Czesława Miłosza mieszkańca kosmopolitycznego Wilna, który z rodzimą kulturą żydowską zetknął się dopiero po wyjeździe do Nowego Jorku, za pośrednictwem języka angielskiego. Autorka Historii obecności dowodzi jednak, że przedstawiciele obu narodów wielokrotnie, zwłaszcza w dwudziestym wieku, podejmowali próby zbliżenia się na polu literatury, choć rzeczywistość i historia tego nie ułatwiały.Monika Jaremków ukazuje obecność tłumaczonego z języka hebrajskiego i jidysz żydowskiego piśmiennictwa na polskim rynku księgarskim ubiegłego wieku, zarówno przed, jak i po drugiej wojnie światowej. Jej książka to nie tylko przegląd ukazującej się po polsku żydowskiej literatury pięknej (powieści, poezji i twórczości dla dzieci), ale także tekstów niebeletrystycznych (historycznych i publicystycznych.Karl Dedecius, tłumacz i popularyzator literatury polskiej w Niemczech, nazwał przekład rodzajem poselstwa, przysługą świadczoną sobie wzajemnie przez różne kultury, dzięki której mogą się lepiej poznać i zrozumieć, a zarazem działaniem na rzecz dialogu międzykulturowego. Historia obecności to koronny dowód prawdziwości tej opinii.
Historia relacji między Polakami a Ukraińcami jest pełna napięć, ale nie brak w niej prób wzajemnego zrozumienia. Ostatnie stulecie, naznaczone burzliwymi wydarzeniamiw historii obu narodów: walka o niepodległość, kształtowanie granic, utrata suwerenności i wojny, ujawniło oprócz konfliktów także wspólne aspiracje. Na drodze do porozumienia. Relacje polsko-ukraińskie w XX i XXI wieku ukazuje sąsiedztwo Polaków i Ukraińców z perspektywy wysiłków podejmowanych na rzecz dialogu.Jak przeszłość wpływa na współczesne relacje i jakie wnioski można z niej wyciągnąć? Odpowiedź znajduje się w zbiorze siedemnastu tekstów w językach polskim i ukraińskim napisanych przez historyków oraz ekspertów z obu krajów. Autorzy starają się nie tylko zrozumieć dynamikę relacji polsko-ukraińskich, lecz także wskazać kierunki współpracy. Nie unikają przy tym trudnych tematów polityki narodowościowej, przymusowych migracji czy wpływu trwającej wojny ukraińsko-rosyjskiej na postrzeganie tożsamościi budowanie wspólnej historii.To coś więcej niż książka historyczna to wielogłosowa opowieść o pamięci, poczuciu przynależności i poszukiwaniu porozumienia. Nie tylko rozszerza wiedzę, ale też prowokuje do refleksji. Interdyscyplinarne podejście autorów oraz różnorodne punkty widzenia sprawiają, że książka zainteresuje wszystkich, którzy chcą lepiej zrozumieć skomplikowane dzieje Europy Środkowo-Wschodniej. Pokazuje, że choć przeszłość bywa trudna, to właśnie w jej zrozumieniu tkwi klucz do budowania lepszej przyszłości.
Oddajemy do rąk Czytelników kolejny piąty tom Kliniki Dziennikarstwa, tym razem zatytułowany Politycy i dziennikarze. Udało się nam zebrać w nim ważne głosy ekspertów, ich zdania są często rozbieżne, ale to tylko świadczy o skali problemu, z którym każdy z odbiorców mediów musi się dzisiaj zmierzyć. To także zachęta do przyjęcia zaproszenia do dyskusji o mieszaniu ról dziennikarza i polityka. Nie każdy z Czytelników musi zgadzać się z poglądami tu prezentowanymi. Najważniejsze jest to, że każdy z badaczy mediów starał się mocno uzasadnić swój pogląd, wzbogacając wywód konkretnymi przykładami po to, by uśmiadomić użytkownikom mediów, aby pochopnie nie wyciągali wniosków na palące tematy, a jeśli kogoś bardzo one pochłaniają, niech raczej szuka rozwiązań i odpowiedzi w rzetelnej wiedzy, której przykładem są zamieszczone tu teksty.
[] zgromadzeni wokół książki autorzy podjęli się swoistej, antycypującej wydarzenia diagnozy współczesnych mediów i dziennikarstwa w kontekście zmodyfikowanego przez epokową zmianę sposobu komunikowania w sieci z powodu ewolucji kanałów i formatów Internetu oraz zmian społecznych wywołanych COVID-ową pandemią. Redaktorom i autorom zależy, aby wiedza o przemianach komunikacji i statusu użytkownika mediów stała się udziałem wszystkich, którzy uprawiają współczesne formy medialnych narracji, przede wszystkim ze względu na stopień definicyjnej i pragmatycznej samowoli w doraźnym definiowaniu i modyfikowaniu komunikacji przez samych dziennikarzy, ale i przez specyficzne regulacje prawne oraz mutujące stosunki właścicielskie w mediach.fragment recenzji prof. dra hab. Leszka Pułki
Najnowszy tom Kliniki Dziennikarstwa jest poświęcony zagrożeniom czyhającym na media publiczne, zwłaszcza telewizję, w dobie kryzysu, w jakim w ostatnich latach pogrąża się demokracja liberalna. Konkurencja mediów komercyjnych, upolitycznienie środków masowej komunikacji i brak wsparcia ze strony państwa powodują, że spełnianie podstawowego obowiązku mediów publicznych, jakim jest współtworzenie społeczeństwa obywatelskiego i wspieranie demokratycznego państwa prawnego staje się coraz trudniejsze, a czasem wręcz niemożliwe. Nadzieja, że e-demokracja i tak zwana niewidzialna ręka wolnego rynku uzdrowią, a nawet zastąpią procesy demokratyczne, nie znajduje potwierdzenia. Autorzy Kliniki Dziennikarstwa nie tylko jednak wskazują na problemy i diagnozują ich przyczyny, ale jak w prawdziwej klinice próbują znaleźć sposoby ich rozwiązania.
Długoterminowe kary pozbawienia wolności to odpowiedź na poczucie sprawiedliwości społeczeństwa oczekującego od państwa ochrony przed sprawcami przestępstw o dużym ciężarze gatunkowym. W wyniku nowelizacji kodeksu karnego z lipca 2022 roku wprowadzone zostały zmiany, które postawiły przed polskim systemem penitencjarnym nowe wyzwania: wykonywanie nieznanych wcześniej kar od 25 do 30 lat pozbawienia wolności oraz kary dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości warunkowego zwolnienia. Tymczasem penitencjaryści coraz częściej podnoszą argument, że cel resocjalizacyjny kar długoterminowych jest trudny do osiągnięcia i często sprowadzają się one jedynie do izolacji, a świat skazanych na kary skrajnie długie stanowi nieodkryty fragment przestrzeni penitencjarnej.
Aleksandra Polak-Kruszyk na podstawie przeprowadzonych własnych badań oraz odwołując się do innych dziedzin nauki, takich jak socjologia czy psychologia formułuje piętnaście postulatów zmian w wykonywaniu kar długoterminowych, zmierzających do stworzenia optymalnego modelu postępowania ze skazanymi.
Monografia skierowana jest przede wszystkim do praktyków i teoretyków zainteresowanych problematyką długoterminowej izolacji, osób zaangażowanych w pracę z osadzonymi i pozostających z nimi w bezpośrednim kontakcie, kuratorów sądowych oraz funkcjonariuszy Służby Więziennej. Praca może jednak okazać się przydatna również dla świata nauki oraz sędziów (w szczególności penitencjarnych), prokuratorów, adwokatów, radców prawnych i studentów.
RECENZJA
Trafność tematu recenzowanej monografii pozostaje bezsprzeczna. Choć w polskiej literaturze karnistycznej występowały opracowania dotyczące kar długoterminowych, zwykle dotyczyły one ich konkretnych postaci (kary 25 lat pozbawienia wolności lub kary dożywotniego pozbawienia wolności). Autorka wyznaczyła sobie zadanie zdecydowanie bardziej skomplikowane. Odnosi się bowiem w swoich rozważaniach do długoterminowych kar pozbawienia wolności, […] które trwają minimum 5 lat lub dłużej. Wskazana perspektywa badawcza nie była dotychczas przedmiotem analiz naukowych, tym cenniejsze są więc wielowątkowe rozważania poświęcone wskazanemu zagadnieniu.
Z recenzji dr hab. Joanny Brzezińskiej, Uniwersytet Wrocławski
Autorka monografii sformułowała szereg ocen odnośnie do praktyki i regulacji prawnych dotyczących tytułowego zagadnienia, jednocześnie jednak stawia wnioski, które można odczytywać jako postulaty poprawy sytuacji w tym istotnym fragmencie przestrzeni penitencjarnej. […] Są one bardzo dobrze uzasadnione i w razie potrzeby mogą z powodzeniem stać się podstawą zmian organizacyjnych w postępowaniu ze skazanymi na długoterminowe kary pozbawienia wolności oraz reform regulacji prawnych w tym zakresie.
Z recenzji dr. hab. Piotra Herbowskiego, prof. SWPS
Aleksandra Polak-Kruszyk — doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Karnego Wykonawczego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego oraz radca prawny przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych we Wrocławiu. Zainteresowania badawcze: szeroko rozumiane prawo karne wykonawcze ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień związanych z wykonywaniem długoterminowych kar pozbawienia wolności, karą dożywotniego pozbawienia wolności, psychopatologią, terapiami sprawców przestępstw oraz przestępczością seksualną.
Ta książka to niespodzianka - dla nas, dla autorów i dla czytelników. Jest bardzo nieoczywista. Składa się z szesnastu części, niby-rozdziałów, z których każdy zawiera opowieści różnych autorów odnoszące się do tego samego słowa kluczowego. [] Opowieści w poszczególnych częściach zostały umieszczone według subiektywnego klucza redaktorek. Nie chciałyśmy, aby był to układ alfabetyczny według nazwisk autorów. Opowieści być może jakoś splatają się z sobą lub zupełnie nie Zarówno my, jak i osoby czytające mają prawo odczytywać ten kontekst i kolejność indywidualnie. Ogromna możliwość nadawania indywidualnych, subiektywnych znaczeń osobistym narracjom snutym w publikacji to jej wielki potencjał. Dodatkowo nietypowa forma książki daje czytelnikom możność decydowania o kolejności ułożenia Opowieści o oraz o porządku ich czytania. Za każdym razem na nowo Marta Kondracka-Szala Edukacja to relacja. Piszę o tym z uczniowsko-studenckiego punktu widzenia. Po latach wiem, zauważam, że przedmioty prowadzone przez tych nauczycieli, z którymi można było nawiązać relację opartą na wzajemnym szacunku, były mi bliższe i dziś dużo więcej z ich lekcji pamiętam. Przecież najwięcej uczymy się od ludzi, których darzymy sympatią. Weronika Mazurek,Opowieść na zakończenie
Schyłek średniowiecza to szczególnie interesujący okres w dziejach kultury europejskiej. Choć rozwój technologii księgarskich zwiększył dostęp do pisma, pamięć i przekaz ustny nadal odgrywały podstawową rolę. Zespół średniowiecznych metod wzmacniania i kształtowania pamięci, występującej pod ogólnym terminem memoria, pozostawił wyraźny ślad na metodach nauczania dawnych sztuk — w tym muzyki.
Ryszard Lubieniecki analizuje teoretycznomuzyczne traktaty zachowane w środkowoeuropejskich rękopisach, między innymi z Czech, Śląska i Mazowsza. Obejmują one pełen zakres ówczesnej edukacji muzycznej: jednogłosowy śpiew liturgiczny (musica plana), rytmikę menzuralną (musica mensuralis), kontrapunkt i grę na instrumentach klawiszowych (ars organisandi). Odwołując się do najważniejszych dawnych tekstów poświęconych memorii i sztuce pamięci, autor szczegółowo omawia konstrukcję tych traktatów, wykorzystanych w nich metod mnemotechnicznych i terminologii.
Nawiązując do koncepcji oralności i piśmienności Waltera Jacksona Onga, autor śledzi skomplikowane relacje, w które wchodziły tekst pisany i przekaz ustny. Szczególne miejsce w jego rozważaniach zajmują diagramy i wszelkie elementy graficzne, pomocne w kształtowaniu wyobraźni średniowiecznych muzyków. Rozważania te wzbogaca odniesieniami do własnych doświadczeń i praktyki instrumentalnej, a aspekt performatywny wysuwa się na pierwszy plan w epilogu, poświęconym społecznemu wymiarowi muzyki i pamięci.
Ryszard Lubieniecki — muzykolog, instrumentalista, kompozytor. Absolwent Akademii Muzycznej w Bydgoszczy w zakresie gry na akordeonie i kompozycji oraz Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego, gdzie uzyskał tytuł doktora i aktualnie pracuje na stanowisku adiunkta. Jako muzykolog zajmuje się przede wszystkim teorią muzyki późnego średniowiecza w relacji do praktyki i przekazu repertuaru muzycznego. Publikował m.in. na łamach kwartalnika IS PAN „Muzyka”, „Res Facta Nova” i „Glissanda”. Jako instrumentalista wykonuje muzykę XIV-XV wieku oraz najnowszą, a w jego praktyce istotne miejsce zajmuje improwizacja. Poza akordeonem gra na dawnych instrumentach klawiszowych — portatywie i clavisimbalum. Współzałożyciel tria muzyki współczesnej Layers, zespołu muzyki dawnej Vox Imaginaria oraz grup muzyki improwizowanej, między innymi Vogellicht, Disquiet i Lubieniecki/Rupniewski.
RECENZJA
Wartość monografii Ryszarda Lubienieckiego polega na próbie odczytania tekstów kilkunastu wybranych traktatów z zakresu teorii muzyki (różnych jej działów) z punktu widzenia późnośredniowiecznej sztuki pamięci. Autor wprowadza do polskiej narracji historycznomuzycznej kluczowe dla tego typu badań prace Mary Carruthers The Book of Memory (1990) i The Craft of Thought (1998), czerpiąc zarazem inspirację z ważnej i wpływowej książki Anny Marii Busse Berger Medieval Music and the Art of Memory (2005). Poza tym odczytuje te traktaty w perspektywie przejścia pomiędzy oralnością i piśmiennością, nawiązując do klasycznej już rozprawy Waltera Jacksona Onga Orality and Literacy (1982). Laboratorium jego badań stanowią teksty pochodzące z Europy Środkowej, zwłaszcza z Czech, Moraw, Śląska i Mazowsza. Głębokie wniknięcie dr. Lubienieckiego w badane teksty spowodowało, że dzięki jego pracy otrzymujemy rodzaj przewodnika po problematyce teorii muzyki XV wieku. [...]
Niewątpliwie ważne są również osobiste doświadczenia autora, który jako praktykujący muzyk bardzo umiejętnie ukazuje, jak niektóre wyłożone w tych tekstach zasady mogły działać w praktyce — nie tylko kompozytorskiej, lecz również wykonawczej. Pod tym względem do najwartościowszych fragmentów pracy należy podrozdział dotyczący omówienia ars organisandi — czyli sztuki gry na instrumentach klawiszowych. Jest to najbardziej unikatowy nurt teorii muzyki w Europie Środkowej [...]. W osobie dr. Lubienieckiego zyskał on kompetentnego i wnikliwego znawcę.
Z recenzji dr. hab. Pawła Gancarczyka, prof. IS PAN
W dojrzałym kapitalizmie budowa wartości produktu opiera się na technologiach kulturowych wykorzystywanych powszechnie przez marketing. Kulturowe znaczenia i toposy kształtują twarz i misję oferty rynkowej. Zwrotnie wpływa to na sposoby rozumienia podstawowych kategorii określających nasze relacje ze światem: użyteczność, niezbędność, niedostatek, unikatowość, autoteliczność itp. W ten sposób kapitalizm staje się kulturą i źródłem wartości.
O ile jednak technologie produkcji muszą uwzględniać opór materii i ograniczoność ziemskich zasobów, o tyle kreacje marketingowe oparte na kulturze już nie. Odwołujące się do wartości doznania i opowieści wytwarzane na potrzeby komercyjne wymagają wszak materialnych wehikułów. W efekcie dochodzi do niekontrowanej eksploatacji zasobów przyrodniczych i ludzkich. W tym sensie wartości stają się źródłem katastrofy.
Autor monografii opisuje oba procesy i pokazuje ich konsekwencje dla świata i ludzi.
Celem monografii Kapitalizm jako źródło wartości. Wartości jako źródło katastrofy jest ukazanie kulturowych blokad kapitalizmu, które uniemożliwiają wyjście z pogłębiającego się impasu (kryzys klimatyczno-ekologiczny). Autor przekonuje, że skuteczne podjęcie działań zmierzających do jego przezwyciężenia, z regulacjami prawnymi włącznie, wymaga rozpoznania języka wartości, w którym te blokady są zawarte. Nie da się przeprowadzić zmiany gospodarczej, oddziałując wyłącznie na gospodarkę, ponieważ proces gospodarczy jest mocno osadzony w procesach kulturowych, które ten zrost gospodarki
z kulturą konserwują i uniemożliwiają realne wyjście poza
paradygmat wzrostu.
Z recenzji dr. hab. Macieja Krzykawskiego, prof. UŚ
Ujmując monografię Jacka Schindlera od strony teoretycznej, można nazwać ją kulturoznawczo-filozoficznym traktatem aksjologicznym. Autor sięga w nim po filozoficzne środki budowania układu pojęciowego od najbardziej podstawowego poziomu — kategorii „wartości” i „wartościowania” — przechodząc przez pojęcie „użyteczności” i wydzielając przy tym różne jej odmiany, by finalnie dojść do kategorii „rzadkości” i „unikatowości”. Ten filozoficznie skonstruowany wywód zostaje jednak zbudowany za pomocą koncepcji czerpanych przede wszystkim z teorii kultury oraz ekonomii.
Z recenzji dr. hab. Krzysztofa Abriszewskiego, prof. UMK
Polscy komuniści już pod koniec okupacji hitlerowskiej, a potem w okresie podporządkowania Polski Związkowi Sowieckiemu, układali kalendarz obchodów rocznic historycznych w sposób, który miał ułatwić im sprawowanie rządów i wprowadzenie „nowej tradycji”, z nowymi bohaterami i wartościami. Ukrywając antypolski charakter narzuconej władzy, dążyli do jej legitymizacji.
Oficjalne uroczystości z okazji rocznic historycznych stały się narzędziem manipulacji, a pamięć historyczna — polem walki o umysły społeczeństwa. Podporządkowując przestrzeń publiczną ideologii komunistycznej tworzono narrację propagującą marksistowsko-leninowską wizję dziejów, urzędowy ateizm, walkę z Kościołem katolickim i religią, sojusz robotniczo-chłopski, etatyzm gospodarczy i obowiązkową przyjaźń polsko-radziecką. Jednak Polacy, dostrzegając ignorowanie tradycji narodowej, uodpornili się na historyczne manipulacje. Uroczystości zamiast jednoczyć, budziły sprzeciw i opór.
Książka Barbary I. Rogowskiej poświęcona jest politycznemu wykorzystywaniu i instrumentalizacji rocznic historycznych w latach 1944–1952. To druga część cyklu poświęconego teatralizacji życia politycznego w Polsce (pierwsza część: Barbara I. Rogowska, Funkcje polityczne świąt państwowych i religijnych w Polsce Ludowej, Wrocław 2018). Autorka odsłania kulisy propagandy stosowanej przez system, który zakładał sprawowanie totalnej władzy nad społeczeństwem — nie tylko jego teraźniejszością i przyszłością, także nad przeszłością.
Barbara I. Rogowska — doktor habilitowana politolog i etnograf. Pracuje w Instytucie Politologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się na przemianach europejskiej obrzędowości politycznej i religijnej, stosunkach wyznaniowych w Polsce i Europie, historii politycznej PRL, antropologii politycznej. Jest autorką monografii: Polityka polskich władz komunistycznych wobec Kościoła rzymskokatolickiego, Funkcje polityczne świąt państwowych i religijnych w Polsce Ludowej. Pod jej redakcją powstała praca Młode pokolenie Polski. Była współredaktorką publikacji W kręgu historii i politologii oraz Propaganda antykościelna w Polsce w latach 1945–1978. Opublikowała szereg artykułów z zakresu antropologii politycznej (między innymi: Bolesław Bierut — ikonografia wodza, Funkcje znaczka pocztowego w Polsce w latach 1944–1950, Obchody siedemdziesiątej rocznicy urodzin Stalina w Polsce, Obrzędowe formy walki politycznej NSZZ „Solidarność” w okresie stanu wojennego, Przemiany rytuałów religijnych w Polsce na przełomie XX i XXI wieku, Wizerunek Niemca w polskim dowcipie politycznym XX wieku, Idealizacja i dewaluacja Tadeusza Kościuszki, polskiego bohatera narodowego, w kreowaniu rzeczywistości politycznej, Dziedzictwo kulturowe Dolnego Śląska). Jest członkiem Komisji Kultur Europejskich, Oddział PAN we Wrocławiu.
Jerzy Grotowski – reżyser, nauczyciel, wizjoner to jeden z najważniejszych teoretyków i praktyków teatralnych XX wieku. Reformator, którego prace zmieniły współczesny teatr.
Tytułowe „wartości urzeczywistniane” monografii Przemysława Radwańskiego zwracają uwagę na to, co było w dziele Grotowskiego rzeczywiste i dziejące się, a nie tylko deklarowane i komunikowane. Autor podjął się zadania bardzo trudnego — opisania doświadczeń i zdarzeń, które trudno zamknąć w precyzyjnych definicjach. I o których niewiele wiadomo. Nie mamy pewności, co naprawdę działo się w latach siedemdziesiątych w lasach Brzezinki pod Oławą, salach Laboratorium, w starym młynie czy na zamku w Grodźcu, gdy Grotowski „wyszedł z teatru” i skierował się w stronę działań parateatralnych. Istnieje niewiele opracowań tego okresu działań artysty.
Opisując działania Jerzego Grotowskiego z tego okresu autor odchodzi od języka naukowej zwięzłości. Używa obrazów i metafor, które pomagają oddać i zrozumieć esencję działań maga teatru. Stara się uchwycić nieuchwytne. Powstała dzięki temu barwna i sugestywna opowieść o wyjątkowym podejściu do kultury i sztuki.
BIOGRAM
Przemysław Radwański — wykładowca (od 2008 roku) kulturoznawstwa w Instytucie Edukacji Artystycznej Akademii Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej. W latach 1975–76 brał udział w działaniach parateatralnych Teatru Laboratorium Jerzego Grotowskiego, a później w prowadzonych przez Uniwersytet Wrocławski badaniach kultury Dolnego Śląska i działaniach olsztyńskiej Pracowni. Pracował w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, współtworzył holistyczny ośrodek EKO-OKO i szereg pozarządowych programów edukacyjnych, między innymi Edukacja w Naturze, Zielony Certyfikat, Mała Szkoła, Forum Inicjatyw Oświatowych. Zainteresowania: aksjologia kulturoznawcza i animacja kultury.
ORCID: 0000-0002-0165-7878
RECENZJA
Studium doktora Przemysława Radwańskiego wzbogaca polskie piśmiennictwo naukowe o cenną pozycję. Autor z dużą odwagą i godną podziwu sumiennością podejmuje się analizy jednego z najbardziej problematycznych i ambitnych, ale też trudnych do opisania przedsięwzięć Jerzego Grotowskiego.
Parateatr czy „kultura czynna” to utopijny projekt ekologiczny, próba przywrócenia Człowiekowi bezpośredniego kontaktu z naturą i zainicjowania odrodzenia społecznego.
Dr Radwański nie rekonstruuje parateatralnych zdarzeń, ale poddaje to zjawisko ocenom aksjologicznym z perspektywy teorii wypracowanych przez wrocławskich kulturoznawców. To nowatorskie spojrzenie na dzieło Grotowskiego przynosi zaskakujące i wielce inspirujące rezultaty. Grotowski został potraktowany po raz pierwszy z taką powagą jako twórca urzeczywistniający wartości. Autor formułuje serię intrygujących i często wnikliwych tez, które z pewnością staną się punktem wyjścia do dalszych badań nad spuścizną Grotowskiego.
Z recenzji prof. dr. hab. Mirosława Kocura,
Uniwersytet Wrocławski
Odwołując się do opublikowanej literatury na temat „kultury czynnej” i poszczególnych przedsięwzięć parateatralnych Grotowskiego i Teatru Laboratorium, Radwański systematycznie omawia wartości urzeczywistniane w toku tych aktywności: po pierwsze, rozbrojenie, czyli metaforyczne „obmycie”; po wtóre, doświadczenie percepcji bezpośredniej; po trzecie, doświadczenie bycia „takim, jakim się jest, cały”'; po czwarte, procesualność; po piąte, doświadczenie nunc stans, czyli „wiecznego teraz”; po szóste, rozbudowaną w wypowiedziach Grotowskiego metaforę braterstwa; po siódme wreszcie, Święto i świętość.
Z recenzji prof. dr. hab. Leszka Kolankiewicza,
Uniwersytet Warszawski
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
