Owen Chadwick przytacza pochodzącą z lat osiemdziesiątych XIX wieku opowieść o londyńskim uczniu ze szkoły Harrow, który usłyszał od kolegi, że „Darwin obalił Biblię”, i utracił wiarę. Historia ta, sugeruje Chadwick, daje wgląd w samą istotę sekularyzacji: oto czternastolatek przejmuje przekonania o Bogu i wszechświecie od innych chłopców w swoim wieku. Jesteśmy świadkami momentu, kiedy abstrakcyjna idea o konflikcie nauki i religii zaczyna wpływać na szersze pokłady społeczne. Książka, którą czytelnik trzyma w rękach, powstała z zainteresowania tego rodzaju wpływem. Poszukiwałam zwłaszcza – by powtórzyć za Charlesem Taylorem – „wyjaśnienia, dlaczego właściwie ludzie odrzucają wiarę, nawet jeśli sami opisują to, co się stało, używając formuły «Darwin obalił Biblię»”? Z punktu widzenia empirii – badawczej, ale i egzystencjalnej, związanej z doświadczeniem współczesnego człowieka – intrygujące było, jakie obszary światopoglądowe są pod tym względem szczególnie istotne? Jak zderzają się w nich treści naukowe i religijne oraz jaki skutek to ma dla wiary jednostki? Czy istnieją warunki biograficzne i społeczne istotne dla końcowego bilansu światopoglądowego takich zderzeń? Wzięłam przy tym na warsztat przekonanie socjologów, iż jeśli nauka faktycznie osłabia wiarę, ujawni się to w pełni w środowisku naukowców. Przeprowadziłam więc wywiady pogłębione z fizykami i biologami z Polski oraz sąsiedniej Ukrainy. Ta właśnie perspektywa porównawcza pozwoliła dostrzec, że każda odpowiedź na pytanie o rolę nauki w zmianie religijnej musi mieć charakter historyczny i odnosić się do konkretnego kraju. Rola ta nie jest bowiem uniwersalna, lecz silnie ugruntowana kulturowo. Wpływ nauki na religijność jednostki nie jest jednolity, jak niejednolite są lokalne instytucje naukowe, religie dominujące i rynki religijne. Nieuniwersalne jest też imaginarium kulturowe: obrazy i ujęte w obrazy idee, jakimi posługiwali się naukowcy z dwóch krajów. Nawet w zakresie jednej kultury modele współoddziaływania nauki i wiary były odmienne. Wśród uczonych ukraińskich i polskich wykryłam ich kilka. Nauka okazywała się w nich czynnikiem zarówno pozytywnym, jak i negatywnym. (na podstawie Wstępu i Zakończenia) Maria Rogińska jest socjologiem religii, adiunktem w Instytucie Filozofii i Socjologii (Katedra Socjologii Religii) Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Jej obecne zainteresowania badawcze koncentrują się na relacjach nauki i religii w zróżnicowanych kontekstach społeczno-kulturowych, przede wszystkim w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Jest autorką książki Po rozpadzie. Obraz świata rosyjskich prawosławnych w okresie poradzieckim oraz współautorką opracowania Reformacja i nowoczesność, 2017, a także licznych artykułów na temat nauki i religii. Od 2020 roku realizuje projekt The imagined universes. The role of cultural imaginary in formation of (non) religious ideologies of Post-soviet natural scientists, poświęcony religijnej wyobraźni uczonych z krajów poradzieckich. Projekt, który w roku 2021/2022 będzie kontynuowany w ramach visiting fellowship w Campion Hall, Oxford, otrzymał wsparcie fundacji Templeton Religion Trust przyznane przez International Research Network for the Study of Science and Belief in Society (INSBS).
Książka autorstwa Michała Warchali, Marii Rogińskiej i Piotra Stawińskiego stanowi – zgodnie z moją wiedzą – pierwszą w polskiej literaturze przedmiotu monografię poświęconą wieloaspektowej analizie relacji pomiędzy religijnymi ideami reformacji a specyficzną formacją kulturową: zachodnią nowoczesnością. (…) Reformacja i nowoczesność wypełnia w sposób satysfakcjonujący lukę w polskiej literaturze przedmiotu, otwierając i gruntownie przygotowując pole do dalszych rozważań przedstawicieli różnych dyscyplin i subdyscyplin
naukowych: religioznawstwa, socjologii religii, socjologii nauki, socjologii gospodarki, historii idei, historii religii etc. Jest też dziełem przystępnym, napisanym potoczystym stylem, godnym polecenia wszystkim czytelnikom zainteresowanym genezą nowoczesnej formacji
kulturowej, nowoczesnej nauki czy kapitalizmu.
Z recenzji dr hab. Dominiki Motak
Jak funkcjonował świat prawosławnych wiernych, gdy wokół upadało stare uniwersum, zaś kolejne zwroty dziejowe stawiały coraz to nowe wyzwania, najpierw niszcząc Kościół, potem wywołując go z niepamięci i umieszczając po prawicy władz państwowych? (…) nowy ustrój niósł nowe zagrożenia, mierzył w samo serce świadomości religijnej, na inny sposób niż poprzedni roztapiając świętość w obojętności sekularnej. Jak reagowała na to wspólnota prawosławna? Podczas gdy w świeckim społeczeństwie krystalizował się w różnych obszarach – nazwiemy je dalej ontologicznym, antropologicznym i etycznym – nowy obraz świata, religijne uniwersum ulegało własnym transformacjom. Czy te dwa procesy toczyły się w jakiejś synergii? Czy głęboko wierzący i związani z Kościołem prawosławni otwarci byli na zewnętrzne zmiany selektywnie? (…) Te pytania wymagały zbadania nie tyle opinii i zachowań, ile idei i obrazów składających się na porządek symboliczny tej grupy społecznej i organizujących jej obraz uniwersum. Interesowały mnie imaginaria wspólnoty prawosławnej wynikające z dynamicznie zmieniającego się kontekstu historycznego.
Fragment
Książkę Marii Rogińskiej warto i trzeba zaprezentować polskiej publiczności czytającej. Nie tylko (choć głównie) z racji merytorycznych, ale też z powodów natury zewnętrznej. Mam na myśli sytuację geopolityczną, w jakiej teraz żeśmy się znaleźli (…) Książka została napisana w stylistycznie jednorodnym języku, niekiedy wręcz z pisarską maestrią. Toteż godna jest uwagi i namysłu, nie tylko w kręgach naukowców, badaczy literatury, folkloru czy, szerzej, kultury, ale również w gremiach politologów i zawodowych polityków.
ks. prof. Jan Sochoń
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
