Władysław Alojzy Strzembosz (1875–1917) był jedną z najwyrazistszych postaci Paryża młodopolskiego. Matematyk, działacz społeczny aktywny w niemalże wszystkich stowarzyszeniach ówczesnej kolonii polskiej, dziennikarz, tłumacz, wydawca, bibliofil i kolekcjoner, mimo wieloletnich dotkliwych problemów finansowych, ostrego konfliktu z przełożonym, Władysławem Mickiewiczem a wreszcie przedwczesnej śmierci pozostawił po sobie znaczny dorobek. Zgodnie z wolą wdowy jego kolekcja rycin wzbogaciła Muzeum Narodowe w Warszawie, obszerny księgozbiór bibliologiczny trafił do Biblioteki Narodowej w Warszawie, zaś Biblioteka Polska w Paryżu przechowuje pozostałość aktową jego działalności w dwóch zespołach archiwalnych: w nieopracowanym jeszcze archiwum własnym Biblioteki z okresu od 1893 roku, poświadczającym jego ofiarną pracę w latach 1901-1916 oraz w spuściźnie, objętej niniejszym katalogiem. Na uwagę zasługują tu szczególnie papiery żony, Stanisławy Kraszewskiej, malarki, uczennicy i przyjaciółki Olgi Boznań skiej, dokumenty z czasów studiów matematycznych Strzembosza w Moskwie, materiały działalności Koła Polskiego Artystyczno -Literackiego, Komisji Opieki nad Grobami Polskimi w Paryżu, dokumentacja współpracy z Komitetem Budowy Pomnika Fryderyka Chopina w Warszawie oraz korespondencja, obejmująca listy m. in. Szymona Askenazego, Włodzimierza Bugla, Bolesława Buyki, Samuela Dicksteina, Seweryny Duchiń skiej, Wacława Gąsiorowskiego, Józefa Kallenbacha, Marii Konopnic kiej, Bolesława Kozakiewicza, Stefanii Laudyn-Chrzanowskiej, Jana Lorentowicza, Władysława Mickiewicza, baronowej Heleny Oettingen, Kazimierza Prószyń skiego, Władysława Reymonta, Mieczysława Rulikowskiego, Adama Skałkowskiego, Wacława Sobies kiego, Kazimierza Waliszewskiego, Henryka Weyssenhoffa, Kazimierza Woźnic kiego i braci Kazimierza i Mariana Zdziechowskich czy takich francus kich przyjaciół sprawy polskiej jak Henri Grappin, Marius i Ary Lablondowie, Maurice Muret czy Victor Nicaise. Zasygnalizować należy również anteriora, takie jak zbierane na marginesie nieukończonej pracy doktorskiej wronsciana i pojedyncze inedita z czasów Wielkiej Emigracji, w tym list do Lelewela pochodzący ze zbiorów biblioteki raperswilskiej.
Katalog rękopisów Biblioteki Polskiej w Paryżu
TOM XVII
Rękopisy nr 3932–4061
Kazimierz Woźnicki (1878–1949) jest postacią niemal zapomnianą. Z rzadka przemyka przez karty naukowych rozpraw, częściej zresztą przyczynkarskich niż większych monografii. Sporadycznie wyłania się z cienia przeszłości dzięki wysiłkowi heurystycznemu takiego czy innego badacza. Woźnicki jest postacią drugiego planu, niespecjalnie rzucającą się w oczy, wykonującą jednak przez całe dziesięciolecia mozolną i żmudną pracę, dla której określenie „zbieractwo” to zbyt mało. […] Ta drugoplanowa postać uczestniczyła bowiem w wydarzeniach absolutnie pierwszoplanowych, wręcz kluczowych dla końcówki dziejów „długiego” XIX wieku i pierwszej połowy „krótkiego” XX wieku. Zaryzykowałbym twierdzenie, że archiwum Kazimierza Woźnickiego zdeponowane w zbiorach Biblioteki Polskiej w Paryżu jest współcześnie bardziej znane niż sam Kazimierz Woźnicki. Przesądza o tym owe „około dwudziestu tysięcy listów, kart pocztowych i wizytówek”, które stanowią zrąb spuścizny Woźnickiego , jaka przetrwała do naszych dni. Woźnicki był człowiekiem-instytucją. Przez niemal całe swoje życie gromadził dokumenty, wycinki prasowe, dzieła sztuki, książki, broszury itd. To właśnie ta mrówcza praca była […] istotą życia Woźnickiego. Jego postać intelektualisty, poligloty, bibliotekarza, działacza politycznego, dziennikarza, publicysty, tłumacza itd. dobrze i niemal kompletnie oddaje pióro Arkadiusza Roszkowskiego, który zna Woźnickiego najlepiej, czego świadectwem pozostanie biogram pomieszczony we Wstępie. […] Plejada nazwisk pojawiających się w katalogu/inwentarzu Archiwum Kazimierza Woźnickiego, zwłaszcza w korespondencji […] to nie tylko dowód jego szerokich kontaktów w świecie polskim i francuskim czy wśród innych nacji. To także najlepszy dowód na wielką wartość tej spuścizny dla badań nad historią Polski, Francji, stosunków polsko-francuskich i wielu, bardzo wielu zagadnień szczegółowych, mniej lub bardziej istotnych z punktu widzenia tego, co nieco szumnie nazywa się procesem dziejowym.
fragment recenzji prof. Mariusza Wołosa
Prof. Dr hab. Joanna Tokarska-Bakir (ur. 1958), antropolożka kultury i religioznawczyni. Pracowniczka Instytutu Slawistyki PAN, członek- -korespondent PAN. Stypendystka A. W. Mellona, A. von Humboldta, Princeton University oraz Institute for Advanced Study w Princeton, Imre Kertész Kolleg Jena. Autorka m.in. Légendes du sang. Une anthropologie du préjugé antisémite en Europe (Paris 2015; wyd. pol. Legendy o krwi. Antropologia przesądu, 2008), Okrzyki pogromowe. Szkice z antropologii historycznej Polski lat 1939–1946 (2012; wyd. ang. Pogrom Cries, 2017 i 2019); Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego, 2 tomy (2018). Studia ze zbioru Bracia miesiące, oparte na kwerendzie w Instytucie Pamięci Narodowej i innych archiwach, ukazują sposoby, w jakie w czasie ostatniej wojny nieżydowscy Polacy włączyli się w niemiecki projekt zagłady Żydów, a po jej zakończeniu – przyczynili do wymordowania znacznej części ocalałych. W opisie kilkunastu zdarzeń powracają te same pytania: jakie są społeczne korelaty przemocy antyżydowskiej, przedsięwziętej bez niemieckiej inicjatywy i wiedzy? Które typy relacji społecznych szczególnie często prowadziły do takiej przemocy? Czy owa przemoc była, jak chcą ocalali, integralną częścią i kontynuacją Holokaustu, czy należy ją kwalifikować jako odrębną, paralelną genocidal violence?
Bardzo ciekawa i ważna książka. W kwestiach poszukiwań źródłowych autorka spełnia kryteria najbardziej wymagających historyków. Pochyla się nad kolejnymi casusami i przygląda się im z dociekliwością śledczego – tyle, że staranniej i z większą wolą dojścia do prawdy niż w badanych wypadkach postępowali zawodowi śledczy. Owo mikrograficzne podejście stanowi o wadze książki – bowiem z tych mikrografii płyną wnioski znacznie ogólniejsze. Wnioski niedobre dla dominującej bohatersko- -martyrologicznej wizji narodu polskiego.
Z recenzji prof. Marcina Kuli
Peter L. Shillingsburg wykładał na Mississippi State University (uhonorowany tytułem William L. Giles Professor), na University of North Texas, na De Montfort University (był tam dyrektorem Center for Textual Scholarship), na Defense Force Academy pod auspicjami The University of New South Wales oraz na Loyola University w Chicago, gdzie kierował katedrą badań tekstowych (Martin J. Svaglic Chair in Textual Studies). Był laureatem stypendium Guggenheima, a także edytorem naczelnym i naukowym edycji dzieł Williama M. Thackeraya, które ukazały się nakładem wydawnictw Garland i The University of Michigan Press (1989–1998). Jest także autorem dwóch książek o Thackerayu, w tym Pegasus in Harness. Victorian Publishing and W. M. Thackeray (1992), oraz trzech książek poświęconych badaniom nad tekstem, m.in. Scholarly Editing in the Computer Age (1984, II wyd. 1986, III wyd. 1996) i Textuality and Knowledge (2017). Pełnił funkcję koordynatora, członka komitetu i przewodniczącego komitetu do spraw edycji naukowych przy Modern Language Association oraz prezesa Society for Textual Scholarship.
Mikołaj Ratajczak - filozof, historyk idei i tłumacz. Adiunkt w Zespole Filozofii Kultury IFiS PAN. W swoich badaniach skupia się na historii dwudziestowiecznej filozofii europejskiej i radykalnej teorii politycznej.
Znaczenie książki Mikołaja Ratajczaka ujawnia się już w tym, że wymyka się ona wszelkim klasyfikacjom. Jest ona oczywiście, jak zaznaczono w tytule, monografią włoskiej filozofii politycznej, pokazującą meandry jej powstania, jak też najważniejsze idee w niej zawarte. Praca ta nie ma jednak podręcznikowego charakteru i nie pretenduje do bezstronnego opisu tendencji politycznej filozofii włoskiej. Jej rekonstrukcji dokonuje Ratajczak z wyraźnie określonych pozycji zarówno teoretycznych, jak i społecznych. Uważam, że jest to duża zaleta monografii, która dzięki temu zabiegowi jest wielogłosowa, przy czym poszczególne głosy nakładają się na siebie lub wchodzą w dialog. Praca ta jest przedsięwzięciem wybitnym, tym bardziej, że może być odbierana na kilku poziomach: od po prostu niezwykle informacyjnego przeglądu aktualnej tematyki filozofii politycznej, nie tylko zresztą włoskiej; do pewnej propozycji uprawiania filozofii politycznej o zacięciu emancypacyjnym. Książka ta jest także wyzwaniem intelektualnym choćby z tego względu, że tak, nie zawaham się użyć tego słowa, monumentalne przedsięwzięcie, musi prowokować do dyskusji.
prof. dr hab. Leszek Koczanowicz, SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny
Mikołaj z Błonia należy do szczupłego grona pisarzy polskiego średniowiecza, których dzieła zyskały rozgłos europejski najpierw w obiegu rękopiśmiennym, a następnie w druku. Jego traktat Sacramentale tłoczono między 1480 a 1600 w ponad 40 edycjach, licznych wydań między 1493 a 1613 doczekała się także kolekcja jego kazań de tempore i de sanctis.
Monografia dr Lidii Grzybowskiej ujawnia zatem swą istotną wartość już poprzez to, że wypełnia dotkliwą lukę w badaniach nad autorem ważnym dla poznania polskiego wkładu w kulturę religijną Europy XV i XVI w. Skupiając się zaś na obu cyklach kazań Mikołaja z Błonia, wpisuje się zarazem w silnie dziś ożywiony nurt badań światowej mediewistyki nad kaznodziejstwem, traktowanym jako szczególne, wielowymiarowe świadectwo kultury średniowiecza.
Z recenzji prof. dr. hab. Pawła Stępnia
Jarosław Abramow-Newerly (ur. 1933) – pisarz, dramatopisarz, redaktor, satyryk i kompozytor. Współtwórca Studenckiego Teatru Satyryków i jeden z czołowych twórców „polskiej szkoły słuchowisk”. Napisał kilkadziesiąt sztuk teatralnych, z czego większość doczekała się realizacji w Teatrze Polskiego Radia, wiele opublikowanych zostało w „Dialogu”, a spora część była inscenizowana w polskich teatrach oraz w Teatrze Telewizji.
W PRL jako satyryk krytykował społeczeństwo „z awansu” i obnażał prawdziwe oblicze „Polski welwetowej”, natomiast jako dramatopisarz tworzył oryginalne dramaty audialne demaskujące konsumpcjonistyczny charakter małej stabilizacji. W III RP stał się przede wszystkim autorem wielotomowej – lirycznej i zarazem silnie udramatyzowanej – gawędy autobiograficznej.
Wraz z Andrzejem Jareckim „odkrył” dla młodzieży inteligenckiej Mazury, a wraz z Agnieszką Osiecką napisał jej hymn, Piosenkę o okularnikach. Słynie z poczucia humoru.
Karolina Felberg
Karolina Felberg – doktor nauk humanistycznych, historyczka literatury i znawczyni poezji współczesnej, badaczka afektów w kulturze późnej nowoczesności oraz teoretyczka literatury, krytyczka literacka i publicystka kulturalna, redaktorka projektów teatralno-telewizyjnych, ekspertka i realizatorka projektów w instytucjach kulturalnych. Współautorka podkastu. Autorka monografii „Melancholia i ekstaza”. Projekt totalny w twórczości Andrzeja Sosnowskiego (2009) i książki Koleżanka. Wspomnienia o Agnieszce Osieckiej (2015), współautorka książki badawczej Ciała zdruzgotane, ciała oporne. Afektywne lektury XX wieku (2015). Edytorka wielotomowego Dziennika Agnieszki Osieckiej. Koordynatorka działań teatralnych w Instytucie Adama Mickiewicza w Warszawie.
Lidia Amejko nie rozstaje się z metafizycznymi i etycznymi dążeniami modernizmu, choć w literackim poprawianiu świata towarzyszy jej późnonowoczesna melancholia niespełnienia.
W swoich dramatach podąża śladem Jacques’a Derridy, by tak jak on „utekstowioną” i „zmediatyzowaną” rzeczywistość naszych czasów uczynić sensowniejszą – poprzez językową dekonstrukcję utrwalonych przeświadczeń, głębszą – poprzez oryginalną interpretację kanonicznych tekstów, lepszą – poprzez otwarcie na innych ludzi, i pełniejszą – bo wzbogaconą o żywą obecność duchów przeszłości.
Wielką problematykę filozoficzną podejmuje lekko, z humorem, bez oglądania się na bieżące mody artystyczne i na przekór dominującym tendencjom.
Jacek Kopciński, ze wstępu
Jacek Kopciński – historyk literatury i krytyk teatralny, profesor w Instytucie Badań Literackich PAN, gdzie kieruje Ośrodkiem Badań nad Polskim Dramatem Współczesnym, wykładowca UKSW, redaktor naczelny miesięcznika „Teatr”. Jest autorem monografii Gramatyka i mistyka. Wprowadzenie w teatralną osobność Mirona Białoszewskiego (Warszawa 1997) oraz Nasłuchiwanie. Sztuki na głosy Zbigniewa Herberta (Warszawa 2008), dwóch tomów szkiców teatralnych (Którędy do wyjścia?, Warszawa 2002; Powrót „Dziadów”, Warszawa 2016). W latach 2012–2013 opracował i wydał dwutomową antologię Trans/formacja. Dramat polski po 1989 roku. Jest także pomysłodawcą i redaktorem naukowym serii „Dramat Polski. Reaktywacja”. Ostatnio opublikował tom interpretacji polskich dramatów współczesnych Wybudzanie (Warszawa 2018).
Celem książki jest ukazanie, że wątki i tematy środowiskowe, skupione wokół pojęć i formuł „zagłady gatunków”, ekocydu, szowinizmu gatunkowego, antropocenu, ustanowiły nić przenikającą różnorodne obszary i korpusy tekstów literackich/dzieł sztuki, przede wszystkim polskich, choć ukazywanych często w perspektywie porównawczej. Przedmiotem zainteresowania są tu zwłaszcza relacje i napięcia pomiędzy historycznością ludzką a geostorią– historią w poszerzonym rozumieniu, definiowaną jako historia środowiskowa, uwzględniająca sprawczość innych gatunków, roślin, czynników klimatycznych, wreszcie historię ziemi jako planety. Drugą przesłanką, która przyświecała autorce książki, było szczególne zaakcentowanie ram lokalnych, badanie problematyki doświadczeń historycznych, znaczących dla krajów Europy Wschodniej, których dramaturgię trafnie oddaje formuła bloodlands (skrwawione ziemie) Timothy Snydera. Kraje pomiędzy Uralem a Łabą stały się areną krwawych konfliktów etnicznych, okupacji, ludobójstw, panowania totalitaryzmów, wraz z emblematycznymi dla nich instytucjami obozu zagłady i łagru, wreszcie dramatycznych transformacji ustrojowych. Autorkę interesuje relacja pomiędzy antropocentryczną historią „skrwawionych ziem” a poetykami biomorficznymi, a także planetarną perspektywą geostoryczną. Różnorodne i wielokierunkowe przepływy i napięcia między nimi, a także formy reprezentacji owych przepływów są usytuowane w centrum zaproponowanych w książce analiz dzieł Piotra Rawicza, Jonasza Sterna, Wiktora Woroszylskiego, Witolda Gombrowicza, Brunona Schulza, Stanisława Vincenza, Anzelma Kiefera i innych.
Skoro pisarza w tradycyjnych, ale nadal głęboko zakorzenionych wizjach spowijać ma nimb wielkości, to aktualnie literat będzie programowo poprzestawał na minimalizmie i preferował niewyszukane środki wyrazu. Skoro grafomanowi zwyczajowo odmawia się wstępu w szeregi pisarskie, to współczesny przedstawiciel sztuki słowa będzie konsekwentnie nobilitował tę kategorię i z grafomanii uczyni swoją podstawową wizytówkę. Skoro twórca literatury posługuje się materią językową i pielęgnuje jej swoistość, to aktualnie „działacz” na niwie pisarskiej będzie się chętnie wychylał ku innym formom ekspresji i zawierał sojusze z artystami reprezentującymi pozaliterackie dziedziny twórczości. Skoro podstawową funkcją pisarza jest pisanie, to współczesny twórca postanowi, że będzie raczej grał na instrumentach, nagrywał płyty, występował na scenie, organizował multimedialne widowiska, robił kolaże, rysował, malował i fotografował. Skoro pisarzowi nie wypada „się sprzedawać” i pozostawać w szponach kultury komercyjnej, to zdecyduje się on obecnie reklamować mercedesa. Współczesny literat pójdzie też pod prąd przekonaniu, że „okładka nie czyni dzieła”, i będzie do okładek (także w sensie uogólnionym i metaforycznym - do „opakowania” i oprawy własnej twórczości) przywiązywał wielką wagę, dobrze się czując w błyskach fleszy i medialnych reflektorów oraz dbając o „fotogeniczność”.
Magdalena Lachman
Anna Zeidler-Janiszewska (1951-2017), ukształtowana w tzw. poznańskiej szkole metodologicznej, analizowała nie tylko zmieniające się koncepcje badań humanistycznych, lecz szukała drogi do wykorzystania filozofii kultury w badaniach nad zjawiskami artystycznymi. Napisane przez nią teksty pokazują propozycje i dylematy badań nad kulturą sięgające przede wszystkim do szkoły frankfurckiej i koncepcji europejskich współtworzących perspektywę postmodernistyczną w humanistyce, ze szczególnym uwzględnieniem najnowszych zjawisk kulturowych. Poruszała się na pograniczu dyscyplin, tworząc własną koncepcję transdyscyplinarności oraz na pograniczu nauki i sztuki, proponując inspirujące interpretacje najnowszych zjawisk zarówno w sztuce polskiej, jak europejskiej. Zajmowały ją przede wszystkim sztuki plastyczne i literatura, jednak jej dorobek naukowy jest bardzo zróżnicowany. Była mistrzynią krótkich form wypowiedzi naukowych.
Opublikowała trzy autorskie książki: Antynaturalistyczny program badań nad sztuką i jego współczesne kontynuacje, Poznań 1983; Sztuka, mit, hermeneutyka, Warszawa 1988; Między melancholią a żałobą, Warszawa 1996; oraz czwartą (z Zygmuntem Baumanem i Romanem Kubickim) Życie w kontekstach: rozmowy o tym, co za nami i o tym, co przed nami , Warszawa wyd I: 2007, wyd II: 2009, które nie dają pełnego wyobrażenia o zasięgu i efektach jej licznych zainteresowań badawczych udokumentowanych w rozproszonych artykułach i rozdziałach w pracach zbiorowych. Dotyczy to przede wszystkim ostatnich dekad, które przyniosły wiele zmian w sposobie uprawiania badań nad kulturą. Anna Zeidler- Janiszewska była jedną z najciekawszych ich komentatorek wykorzystującą perspektywę filozoficzną jako punkt wyjścia erudycyjnych analiz kulturoznawczych. Dostrzegła i opisywała kolejne zwroty w badaniach kulturowych.. Dla znających jej aktywność i dorobek naukowy nie ulega jednak wątpliwości, że to ona sama zapoczątkowała zwrot w uprawianiu filozofii kultury zaangażowanej w towarzyszenie, wspieranie i interpretację praktyk kulturowych, których nieodmiennie była ciekawa jako uczestniczka i komentatorka.
Ewa Rewers
Filip Mazurkiewicz napisał intrygującą i zgrabną opowieść o tym, jak polska kultura dziewiętnastowieczna (a częściowo również dwudziestowieczna) wadzi się z ubytkiem siły, której wykładnikiem jest to, co Raewyn Connell nazwała męskością hegemoniczną.
Dlaczego wiek XIX był momentem prawdy? Idąc za Foucaultem, Autor uznaje przełom XVIII i XIX stulecia za kres przedklasycznej i klasycznej episteme, które w warunkach polskich rezonowały obrazem dzielnego Sarmaty, męża, obrońcy wiary. Męskość - definiowana nie tylko w stosunku do kobiecości (w kulturze polskiej i w języku upodrzędnionej, co dobrze pokazuje rozdział wstępny), ale też do historii jako do obszaru publicznego działania - wchodziła w tym czasie w smugę cienia związanego z perturbacjami politycznymi. Mazurkiewicz pisze nawet mocniej - o utracie Historii w końcu epoki stanisławowskiej i o próbach zbudowania w wieku XIX literackiego imaginarium historycznego, w którym zdegradowana męskość, pozbawiona mocy i suwerennej płaszczyzny działania, będzie szukała nowych środków wyrazu, potwierdzenia, protezy, ratunku.
Z recenzji wydawniczej prof. dr hab. Grażyny Borkowskiej
Filip Mazurkiewicz - doktor habilitowany nauk humanistycznych, literaturoznawca, pracownik Uniwersytetu Śląskiego. Autor książek PrzeczyTacie „Ferdydurke” (1998) - o pierwszej powieści Witolda Gombrowicza, Podróż na Atlantydę (2012) - o Nowej baśni Teodora Parnickiego, Opowieści nowoczesne (2015) - o problemach polskiej nowoczesności, W stronę nieoczywistości. Teksty różne (2016) - zbierającej teksty na rozmaite tematy z zakresu historii literatury i kultury polskiej XIX i XX wieku. Publikował m.in. w „Pamiętniku Literackim” i w „Tekstach Drugich”. Niniejsza książka poświęcona jest zagadnieniu polskiej męskości i jej odmianom ukazanym w ujęciu historycznym. Prezentuje nowe teksty o tej tematyce, a także zmienione i znacznie rozszerzone wersje rozpraw opublikowanych w książce Formy męskości 2.
Książka […] jest cenną pozycją wśród tych opracowań, które związki literatury z cenzurą w latach powojennych badają w kluczowych okresach i obszarach, zapisując tym samym niemałe „rozdziały” w historii tychże związków. […] Cenzura wobec literatury polskiej w latach osiemdziesiątych XX wieku […] zbiera w jednym miejscu syntetyczne opisy urzędowych ingerencji w wybrane obszary produkcji literackiej – i konfrontuje je z opisem ich prawnych i politycznych uwarunkowań; proponuje, w ramach szczegółowych egzemplifikacji, ciekawe studia przypadków; a do tego załącza niezwykle pożyteczne aneksy i drobne archiwalia. Słowem: analizy, dokumentacje i „wypisy” w jednym.
dr hab. Mariusz Zawodniak (fragment recenzji wydawniczej)
Tom dokumentuje ważne aspekty życia literackiego w okresie tzw. schyłkowego PRL-u. Epoka ta, nadal często nazywana „czarną dziurą lat osiemdziesiątych”, zasługuje na szczegółowe rozpoznania – nierzadko współczesnym odbiorcom trudno pojąć jej specyfikę. Autor w przekonujący sposób pokazuje odmienność funkcjonowania kultury poddawanej ścisłej kontroli przez instytucje powołane do tego celu przez władzę polityczną.
dr hab. Agnieszka Czyżak (fragment recenzji wydawniczej)
Refleksja humanistyczna w planowaniu przestrzennym, pod redakcją naukową Aleksandry Wójtowicz i Jacka Paulinka
Refleksja humanistyczna w planowaniu przestrzennym to jeden z trzech tomów trylogii, przygotowanych w ramach grantu NPRH MNiSW Literaturoznawstwo architektoniczne (nr 0176/NPRH4/H2a/83/2016).
Zaakcentowana jest tu rola badań multidyscyplinarnych, gdzie istotna jest równorzędność analiz, podejmujących ten sam temat i prowadzonych przez przedstawicieli różnych dziedzin niezależnie od siebie. Kolejny tom zawiera bowiem ilustrację wyłaniania się modelu transdyscyplinarnego, na drodze prac interdyscyplinarnych.
Zgodnie z tą myślą książka pokonferencyjna stanowi ciekawy dokument połączenia różnych warsztatów badawczych. Zbiór tekstów jest ilustracją samoistnie utworzonego „szlaku myślowego”, prowadzącego przez przestrzeń Warszawy, z dwukrotnym spojrzeniem w kierunku Łodzi.
Kolejne rozdziały zawierają teksty następujących autorów: Aleksandry Wójtowicz (literaturoznawstwo), Igora Piotrowskiego (kulturoznawstwo), Agnieszki Karpowicz (kulturoznawstwo), Bolesława Stelmacha (architektura), Jana Macieja Chmielewskiego (architektura i urbanistyka), Ryszarda Mączewskiego (varasavianistyka), Marty Koszowy-Krajewskiej (literaturoznawstwo), Hanny Krajewskiej (archiwistyka), Jarosława Skrzyńskiego (projekcje wideomappingu 3D), Anny Kronenberg (kulturoznawstwo), Jacka Kaczmarka i Karoliny Piotrowskiej (geografia), Bohdana Jałowieckiego (socjologia), Barbary Lewickiej i Marka S. Szczepańskiego (socjologia), Mieczysława Miazgi (socjologia).
Z recenzji prof. dr. hab. Arkadiusza Bagłajewskiego
Tom Refleksja humanistyczna w planowaniu przestrzennym to interesująco pomyślany efekt spotkania przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych […]. Zaproponowane ujęcie multidyscyplinarne umożliwia wszakże utrzymanie wysokiej jakości badań, przynależących do porządków metodologicznych różnych dyscyplin, choć zarazem jest też w jakimś stopniu realizacją postulatu negocjowania słownika pojęciowego wiodącego do przyszłego ujęcia transdyscyplinarnego. […] Warto więc podkreślić, że przestrzeń nie jest już ujmowana wyłącznie jako komponent świata przedstawionego utworu, lecz jako reprezentacja przestrzeni pozatekstowej (chciałoby się napisać: „realnej”), doświadczanej na różne sposoby i opisywanej w różnorodnym instrumentarium wielu dyscyplin, jakkolwiek, istnieją pojęcia, rzeklibyśmy „wspólne”, co nie znaczy, że rozumiane tak samo […] Impulsy i pomysły badawcze są więc wieloaspektowe i prowadzone w różnorodnych porządkach metodologicznych. To duże osiągnięcie i równie duża zaleta poznawcza recenzowanego tomu.
Z recenzji prof. dr hab. Ewy Paczoskiej
Książka na pewno znajdzie swoich czytelników wśród historyków (przede wszystkim tych zajmujących się dziejami Warszawy), architektów, socjologów, literaturoznawców, badaczy kultury, ale także miejskich aktywistów, szukających nowych form dla swojego działania. Co ważne, analizy szczegółowe dokonywane w kolejnych tekstach, nawet jeśli zaczynają się od miejskiej „ciekawostki”, to zawsze przekraczają jej poziom. Zwraca uwagę wysoka teoretyczna świadomość redaktorów i autorów książki. Efektem ich działania jest nie tylko zbiór „przypadków”, lecz także próba określenia wspólnych wyborów metodologicznych, wykorzystujących propozycje najnowszej humanistyki.
Inicjatywę wydania Listow Trzeszczkowskiej do Miriama należy uznać za słuszna i potrzebną. To zwarty, dobrze zachowany i duży blok epistolarny, dający możliwość pokazania życia, osobowości oraz twórczości poetki i tłumaczki dziś już niemal zupełnie zapomnianej. Ale i dziś właśnie – z wielu powodów – niezwykle interesującej (…)
Wstęp ma charakter biograficzny i historycznoliteracki. Jest zwarty i komunikatywny, dobrze wprowadza do edycji. Autorka opracowania – głównie na podstawie edytowanych listów, ale i wielu innych źródeł – nakreśla rys biograficzny poetki (korygując przy okazji niektóre informacje na temat Trzeszczkowskiej). Rekonstruuje historię jej relacji z Przesmyckim, porządkuje dane na temat oryginalnej i przekładowej twórczości Adama M-skiego. To ważny i potrzebny tekst, pokazujący możliwości dokumentacyjne i interpretacyjne tkwiące w tej korespondencji (…).
Komentarze do listów opierają się na wiarygodnych źródłach. Edytorka dotarła do archiwów na Białorusi (…). Wykorzystała materiały źródłowe: niepublikowane, zachowane w zbiorach rękopiśmiennych Biblioteki Narodowej czy Zakładu Narodowego im. Ossolińskich Listy do Przesmyckiego czy inne Listy Trzeszczkowskiej (…).
Doceniam ogrom pracy włożony przez Autorkę opracowania: w zakresie odczytania rękopisów, ich uporządkowania, skomentowania.
Z recenzji prof. Dr hab. Beaty Utkowskiej
Książka jest zbiorem czternastu studiów odnoszących się do „wieku oświeconego”, przyporządkowanych kompozycyjnie do trzech segmentów tematyczno-problemowych: „szukanie kształtu”, „szukanie sensów” i „szukanie źródeł”. Autor poddał badaniom rozległy materiał literacki, którego ramy chronologiczne stanowią Biblia oraz wczesna twórczość poetycka Adama Mickiewicza. W części pierwszej wskazał na rolę edytorstwa w badaniach literackich […]. Część druga przynosi studia analityczno-interpretacyjne utworów czołowych twórców „wieku świateł”; pod piórem Autora „koronkowe” analizy wierszy nabrały właściwego blasku. Część trzecia dotyczy obecności Biblii w świadomości literackiej epoki.
Prof. dr hab. Krystyna Maksimowicz
Tomasz Chachulski od wielu lat przykłada wielką wagę do praktyk edytorskich, a teraz te przeświadczenia, realizowane praktycznie, znalazły teoretyczny wyraz. Za szczególnie ważne uznałbym tu przypomnienie skierowane do historyków literatury, że zasadniczo ich praktyka opiera się na materialnej postaci tekstu, która jest efektem działań edytorskich. To wręcz swoiste napomnienie, by trud edytora widzieć nie tylko jako wysiłek sam w sobie, lecz jako niezbędny składnik w całym procesie rozumienia utworu i jego interpretacji, a następnie włączania go w większe całości porządkujące historię literatury.
W części drugiej […] szczególnie ważne są odczytania pojedynczych tekstów, odsłaniające ważne aspekty postaw twórczych ich autorów, najwybitniejszych poetów XVIII stulecia […]. Uwaga badacza koncentruje się na przedmiotach ujawniających się poprzez tekst, na porządku materii prześwitującym przez poetycką wyobraźnię – i słowa (szkice o poetyckich zegarkach, mieszkaniach, ogrodach). Takie spojrzenie wymaga ogromnej wiedzy o epoce, o jej kulturze materialnej, o więziach łączących ludzi, o ich świadectwach; jednocześnie wymaga kunsztu interpretacyjnego, by zharmonizować myślenie o dawnych rzeczach i o słowach.
Prof. dr hab. Marcin Cieński
Adam Lipszyc - eseista tłumacz, pracuje w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, uczy w Szkole Nauk Społecznych, w Collegium Ciyitas oraz na Uniwersytecie Muri im. Franza Kafki. Laureat nagrody „Literatury na Świecie” im. Andrzeja Siemka, nagrody Allianz Kulturstiftung i Nagrody Literackiej Gdynia. Ostatnio opublikował Czerwone listy. Eseje frankistowskie o literaturze polskiej (Kraków, 2018).
To jest filozoficzna książka o Freudzie. Staram się w niej pokazać, że z pism twórcy psychoanalizy wydobyć można splot koncepcji, które w sposób atrakcyjny opisują logikę ludzkiego doświadczenia. W moim przekonaniu, we Freudowską wizję człowieka wpisane są trzy ogólne tezy. Oto one: 1) człowiek jest wykolejonym zwierzęciem; 2) człowiek jest istotą wewnętrznie poróżnioną; 3) człowiek jest istotą społeczną ze społeczeństwem nieodwołalnie skłóconą. W siedmiu kolejnych rozdziałach próbuję te trzy tezy uszczegółowić, rozwinąć i skomplikować. Moim celem nie jest odtworzenie źródłowej myśli Freuda, lecz jej częściowa modyfikacja przeprowadzona w trybie krytycznej lektury wybranych tekstów autora Objaśniania marzeń sennych. W lekturze tej kieruję się trzema konceptami. Po pierwsze, staram się wygrywać napięcia rozdzierające owe teksty, tak by ujawnić nowe znaczenia, których samemu Freudowi nie udało się wyrazić w sposób klarowny. Po drugie, modyfikując myśl twórcy psychoanalizy podążam nierzadko za późniejszymi teoretykami tej tradycji. Po trzecie, koncepcje Freuda łączę z ideami spadkobierców tradycji odmiennej, a mianowicie żydowskiego mesjanizmu. Wplatając cienką teologiczną nić w psychoanalityczną materię, tworzę heterogeniczne konstrukty myślowe, które określam tu mianem „spekulacji marańskich”. Spekulacje te dotyczą zaś spraw najważniejszych: naszej cielesności, języka, pragnienia - i szczęścia.
Piotr Słodkowski - historyk sztuki, adiunkt w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Absolwent programu doktorskiego Akademii Artes Liberales. Redaktor książek Przestrzeń społeczna. Historie mówione Złotego Grona i Biennale Sztuki Nowej (2014) oraz (z Agatą Pietrasik) Czas debat. Antologia krytyki artystycznej z lat 1945—1954 (2016). Dwukrotny laureat Nagrody Stowarzyszenia Historyków Sztuki im. Szczęsnego Dettloffa (2017, 2018). Interesuje się polską i środkowoeuropejską sztuką XX wieku w perspektywie współczesnej myśli humanistycznej.
Odważna i wyrafinowana książka Piotra Słodkowskiego otwiera perspektywy na zjawiska oświetlające polską kulturę XX wieku i polską nowoczesność. Pozwala uchwycić mechanizmy przemian kulturowych, uwikłanie stylów, doktryn i praktyk artystycznych w materię rzeczywistości historycznej politycznej. Ukazuje dzieło Strenga/Włodarskiego i jego osobowość twórczą w perspektywie holistycznej, w wielowymiarowej całości jego wyborów artystycznych, afiliacji ideowych, biografii i dramatu tożsamości, który stał się udziałem artysty. Słodkowski oferuje nowe klucze interpretacyjne, rewiduje dotychczasowe ustalenia, znosi zastane podziały i kategorie (centra - peryferie); dekonstruuje hierarchiczny układ wertykalny na rzecz rozproszenia i relacji o charakterze sieciowym, otwartym na różne lokalności; zwraca uwagę na dynamiczną relację miedzy tożsamością i lokalnością. Piotr Słodkowski ma ponadto odwagę budować nowe pojęcia i kategorie, wypracowuje własną metodologię badawczą, inspirując się impulsami płynącymi z nowej humanistyki.
prof. dr hab. Jacek Leociak
Trzy tematyczne człony ambitnej książki Piotra Słodkowskiego: modernizm, zaangażowanie, tożsamość, należą do najpoważniejszych problemów sztuki XX wieku. W oparciu o międzynarodową dyskusję nad pojęciem modernizmu, autor krytycznie odnosi się do „zachodniocentrycznego” paradygmatu historii sztuki XX wieku i analizując obrazy Strenga/Włodarskiego wprowadza pojęcie „modernizmu indygenizującego” i „socrealizmu utopijnego”. Lejtmotywem ważnej i poruszającej książki Słodkowskiego jest krytyczna obserwacja dyscypliny, a najpoważniejszym osiągnięciem są zarysowane przez autora alternatywy, jakie dla historii sztuki wyłaniają się z analiz cuyre artysty. Słodkowski łączy wybitne kompetencje teoretyczno-metodologiczne ze skrupulatną analizą (w tym technologiczną konserwatorską) dzieł Strenga. Promowana przez autora historia sztuki ugruntowana jest na artyście i jego dziele, a praktyka badawcza zasadza się na ruchu od materiału do teorii, nie zaś odwrotnie.
prof. dr hab. Maria Poprzęcka
Kinga Siewior - dr, literaturoznawczyni, polonistka i slawistka. Współpracuje z Katedrą Antropologii Literatury i Badań Kulturowych na Wydziale Polonistyki UJ. Autorka monografii Odkrywcy i turyści na afrykańskim szlaku. O fotografii w polskim reportażu podróżniczym (Kraków 2012), współredaktorka Głuchego brudnopisu. Antologii manifestów awangard Europy Środkowej (Kraków 2015). Zajmuje się geopoetyką i kulturowymi studiami nad migracjami oraz środkowoeuropejskimi politykami i poetykami pamięci.
Książka ta jest oryginalną, rzeczową i nienaganną pod względem naukowym rekonstrukcją doświadczenia migracji w kulturze polskiej po 1945 roku. Kinga Siewior ma znakomite rozeznanie w historii politycznej, życiu społecznym, kulturze i literaturze okresu powojennego i współczesności oraz równie imponującą erudycję teoretyczną.
Z recenzji prof. dra hab. Wojciecha Browarnego
Rozprawa Kingi Siewior jest rewelacyjna. Odkrywcza, choć poświęcona problematyce, która w ostatniej dekadzie doczekała się już kilkudziesięciu monografii; pożyteczna, mimo że autorka opowiada się po stronie komplikacji, a nie uproszczeń; wykraczająca poza literaturoznawstwo, choć ani temat, ani metoda nie wymuszały na autorce takiego poszerzenia.
Z recenzji prof. dra hab. Przemysława Czaplińskiego
Studia składające się na niniejszy tom zostały ułożone w kolejności, która sprawia, że tworzą one spójną narrację zarazem historycznoliteracką i komparatystyczną. Tym, co spaja
książkę, są przede wszystkim jej młodopolscy bohaterowie, czołowi artyści tacy jak Miciński, Wyspiański i Berent. Wspólną podstawę przemyśleń i analogii współtworzą także twórcy europejscy i wielkie formacje kulturowe i estetyczne: od antyku, poprzez romantyzm do modernizmu. Stały kontekst stanowi również teatr - od teatru dawnego do najnowszego, z realizacjami teatralnymi Jana Klaty włącznie.
Merytoryczna wartość książki Sabiny Brzozowskiej jest niewątpliwa i wysoka, a estetyczne doświadczenie lektury potęguje piękny i staranny język. Zarówno bogactwo języka interpretacji, jaki bardzo naturalny, własny rytm polszczyzny, jakim całość została napisana, pogłębiają odbiór.
Z recenzji prof. dr hab. Anny Czabanowskiej-Wróbel
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
