Autorski plan, by „odmetaforyzować skrzynkę z narzędziami”, realizowany przy użyciu bardzo szerokiej palety teoretycznych odniesień, znakomicie współgra nie tylko z nurtami kluczowymi dla współczesnych badań mediów, lecz i z kulturoznawczym myśleniem o nauce jako specyficznej formie kultury.
Z recenzji prof. Mirosława Filiciaka
Fiszki w tekturowym pudle jako „medium rezydualne” uruchamiają w książce Aleksandry Kil-Matlak proces krytycznego oglądania pola humanistyki i tradycji kulturoznawczych w obu temporalnych kierunkach: widzimy nie tylko „technokulturową kondycję” dawniejszej refleksji humanistów i ich analogowe laboratoria, ale także „przeszłość przyszłości” – niewyzyskane potencjały społeczno-humanistycznej refleksji lat 70. i 80. ubiegłego wieku.
Z recenzji prof. Tomasza Majewskiego
Aleksandra Kil-Matlak – kulturoznawczyni zainteresowana mediami. Jej doktorat, obroniony na Uniwersytecie Wrocławskim, został wyróżniony II Nagrodą w X Konkursie im. Inki Brodzkiej-Wald, III Nagrodą w konkursie Narodowego Centrum Kultury oraz Nagrodą Prezesa Rady Ministrów. Stypendystka Komisji Fulbrighta na Uniwersytecie Nowojorskim oraz Uniwersytecie Kalifornijskim Santa Barbara (2018). Publikowała m. in. w czasopismach „Teksty Drugie” oraz „Digital Humanities Quarterly”.
Książka "Piosenki i rytmy' czasu została skomponowana tak, by – mimo oczywistych ograniczeń – dać poczucie możliwie pełnego oglądu prezentowanego zjawiska, stąd dwie wyraźnie wyznaczone części. Pierwsza ukazuje narodziny i rozwój piosenki jako nowoczesnego zjawiska w obrębie rodzącej się kultury popularnej w Europie i w Polsce. Druga koncentruje się natomiast na poszczególnych przypadkach i składa się ze studiów na temat najbardziej wyrazistych i znaczących postaci polskiej piosenki autorskiej. Podział ten uwzględnia także historyczność zjawisk – pierwsza część koncentruje się na wydarzeniach z wieku XIX i prowadzi nas ku XX stuleciu, druga analizuje przypadki z drugiej połowy ubiegłego wieku i dociera niemalże do współczesności. W ten sposób, poznając piosenki, pieśni, autorów i ich postawy na tle społecznych problemów i historycznych wydarzeń, uświadamiamy sobie znaczenie twórczości, która jakże często jest lekceważona i pomijana w humanistycznym dyskursie. (…) Książka ta łączy naukowy i eseistyczny temperament Autorki, co czyni lekturę bardziej atrakcyjną. Ewa Paczoska z godną podkreślenia pasją badawczą oprowadza nas po meandrach piosenek i twórczości artystów, którzy nieczęsto czytani są z taką żarliwością i pieczołowitością w polskim środowisku badawczym. To przyjemność podążać w lekturze odnalezionymi przez Autorkę tropami, które odkrywa, tłumacząc poszczególne poziomy intertekstualnych zależności.
Z recenzji wydawniczej prof. Krzysztofa Gajdy
Kiedy kończyłam pisać i składać tę książkę, wydawało mi się, że większość jej rozdziałów traktuje o zjawiskach już niewystępujących albo słabo obecnych w dzisiejszej kulturze. Tymczasem w marcu 2025 roku przeczytałam następującą wiadomość: jeden z warszawskich teatrów, Pijana Sypialnia, wystawia spektakl "Wodewil warszawski" oparty na "Podróży po Warszawie" Feliksa Szobera. Kolejni młodzi wykonawcy występują z piosenkami Kaczmarskiego (m.in. zespół Habakuk, Mateusz Nagórski), Cohena (Kuba Blokesz), a nawet, co trudne ze względu na obecną sytuację polityczną, bardów rosyjskich (zespól Piramidy). Filip Łobodziński z kolei odbywa trasę koncertową z utworami Boba Dylana we własnych interesujących tłumaczeniach. Opisywane przeze mnie historie piosenek toczą się dalej…
Ewa Paczoska
Ewa Paczoska – profesor Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, historyczka literatury polskiej drugiej połowy XIX w., badaczka kultury modernizmu. Opublikowała 5 książek autorskich (m.in. "Lalka, czyli rozpad świata", 1996, II wyd. 2008; "Prawdziwy koniec XIX wieku. Śladami nowoczesności", 2010;" Lekcje uważności. Moderniści i realizm", 2018) i wiele studiów szczegółowych. Redagowała i współredagowała kilkanaście tomów prac zbiorowych, m.in. "Przerabianie XIX wieku" (2011), "Wiktorianie nad Tamizą i nad Wisłą" (2016), "Problemy literatury i kultury modernizmu w Europie Środkowo-Wschodniej" (1867–1918) (2017). Jest też autorką podręczników licealnych (literatura pozytywizmu i Młodej Polski). Świadectwem jej badawczych zainteresowań piosenką są m.in. współredagowane przez nią tomy studiów: "Bardowie" (2001) oraz "Piosenki prawdziwe w kulturze PRL-u" (2013). Pod nazwiskiem Ewa Gaworska publikuje wiersze i śpiewa.
„Przykładne z wiernej i statecznej miłości małżeństwo” Elżbiety Drużbackiej – ostatni dotychczas niewydany romans pierwszej polskiej poetki, której dzieła ukazały się drukiem. W utopijnej Arkadii (skonstruowanej po części z wyobrażeń o złotym wieku ludzkości, po części o ziemskim raju, a po części o ziemiańskiej Arkadii) dwoje cnotliwych mieszkańców pragnie zostać małżeństwem. Jednak wbrew prawom tej krainy ich rodziny sprzeciwiają się, bo ani Sylwana, ani Astyjon nie są wystarczająco majętni. Kiedy wyczerpano wszelkie sposoby na przekonanie rodziców, Sylwana postanawia uciec z Arkadii, dzięki czemu wstępuje na drogę przygód, które poprowadzą ją z niewoli przez chatę prostego chłopa i zakon oddający cześć bogini czystości do dalekiej krainy, gdzie na dziewczynę czeka nagroda za wszystkie wysiłki: doskonałość osiągnięta przez ciągłą pracę nad sobą i zawierzenie woli Opatrzności. Niniejsza edycja krytyczna uzupełnia panoramę poezji Elżbiety Drużbackiej, której epika porusza ważkie tematy wolności osobistej w rodzinie, prawa do zawierania małżeństw z rozsądnej miłości, równości małżeńskiej i szczęścia rodzinnego. Drużbacka przekonuje, że dla pomyślności narodu potrzebna jest pomyślność każdego obywatela i obywatelki fundowana na wolności, także w kręgu rodzinnym. W swoim utworze ukazuje wzór postępowania dla panien chcących spełniać się w roli doskonałej żony i matki, niekoniecznie służącej mężowi, ale świadomej własnej wartości i wnoszącej do małżeństwa tyle samo, co on. Pod tym względem jest to głos zupełnie wyjątkowy nie tylko na tle swoich czasów, ale i w całej historii polskiej literatury. Biblioteka Pisarzy Polskiego Oświecenia prezentuje nowocześnie opracowane edycje krytyczne ważnych dzieł literatury drugiej połowy XVIII i początku XIX w. Tomy z tej serii przeznaczone są zarówno dla historyków literatury, jak i studentów, uczniów oraz wszystkich, których interesuje przeszłość naszej kultury.
Książka jest próbą ukazania potencjału pisarskiego osoby powszechnie kojarzonej z innymi zasługami dla polskiej kultury naukowej. Paweł Pluta upomnieć się chce o zarzuconą przez samego autora dziedzinę twórczości i zapomniany, a po trosze lekceważony, dorobek literacki Józefa Maksymiliana Ossolińskiego. Czy warto? Z punktu widzenia dopełnienia sylwetki znaczącej w dziejach polskiego bibliofilstwa na pewno tak. Praca analityczna i interpretacyjna Pluty ma także inne walory dla historii polskiego literaturoznawstwa historycznego i dla ogólniejszego obrazu kultury literackiej oświeconego wieku osiemnastego. Z jednej strony, kontynuuje Pluta najlepsze tradycje filologiczno-tekstologiczno-edytorskiej wnikliwości i atencji dla każdego szczegółu historycznego i jego potencjału rekonstrukcyjnego, z drugiej – wykorzystuje z umiarem uwrażliwienie na zmiany akcentów, jakie pozostawia przesuwanie się przez historię literatury zainteresowań nowej humanistyki. Dla pojęć „twórczość”, „utwór”, „dzieło” otwiera to nowe możliwości w procesie relektury i reinterpretacji przez przywracanie znaczenia osobie autora, dynamice i przebiegowi procesu twórczego oraz relacyjnemu modelowi odbioru. Wraz z ponownym namysłem nad rolą pisma w kulturze erudycji klasycznej i imitacyjno-emulacyjnych gier intertekstualnych pośród wykształconych elit oświeconego społeczeństwa umożliwiło powstanie interesującej i rzetelnej propozycji historycznoliterackiej.
Z recenzji prof. dr hab. Barbary Judkowiak
Pamiętnik Strumff jest nie tylko historią masażystki i zasymilowanej Żydówki, ale „pisaniem o samej sobie”. Głównym tematem jest jej nieudane, okupione cierpieniem i poczuciem wstydu życie. Porzucona z czwórką dzieci przez męża, mimo podjętej pracy zawodowej borykająca się z ciągłymi kłopotami materialnymi, nie odnalazła się w świecie, do którego nie udało jej się dopasować, czego dowodem były jej liczne kryzysy i próby samobójcze. Strumff retroaktywnie wypowiedziała swoje życie, przyglądając się swoim maskom, jakie nakładała w licznych rolach. Badała więc nie tylko innych, ale przede wszystkim siebie. Dotykanie bolesnych miejsc, które nie chciały się zabliźnić, miało dla niej charakter gojący, ale jednocześnie służyło ich ciągłemu rozpamiętywaniu; wyciszanie i rozdrapywanie ran budowały jej narracyjną podmiotowość – stawały się narzędziami do wymyślania siebie. Konfrontacja autorki z przeszłością i odwaga do głębokiej introspekcji świadczyły o próbie przepracowania najbardziej traumatycznych doświadczeń, które co prawda wracały, ale skutecznie stawiały opór przed pełną ich racjonalizacją. Prof. Monika Rudaś-Grodzka, "Za wcześnie urodzona. Maria Jadwiga Strumff", fragment
Podstawą edycji jest pamiętnik Marii Jadwigi Strumff, który został przekazany do zbiorów Muzeum Woli w Warszawie. Z naszych badań wynika, że manuskrypt jest kompilacją przynajmniej trzech zeszytów. Na rękopis składają się dwa bruliony wspomnień – każdy z nich ma tytuł nadany przez autorkę: pierwszy – "Spostrzeżenia nad ludźmi w końcu czwartego roku mej praktyki, czyli poznania ludzi", drugi – "Badanie życia i ludzi". Do niniejszej edycji dodano tekst trzeciego zeszytu Marii Jadwigi Srumff zawierający wypisy z różnych utworów poetyckich. Z "Noty edytorskiej"
Monografia dokumentacyjno-interpretacyjna dr Grażyny Pawlak "Jan Parandowski. Życie i dzieło" należy do kategorii prac, o których z uznaniem i dumą powiada się, iż stały się „dziełem życia” badacza. Tysiącstronicowa książka to opracowanie fundamentalne, efekt kilkunastu lat pracy nad ustaleniem szczegółów biografii i meandrów twórczości Jana Parandowskiego, klasyka literatury polskiej. Jest to dzieło, rzec można, o oddechu epickim i zarazem skromnie anonsowane przez samą Autorkę jako li tylko „monografia dokumentacyjna”.
Jest to monografia fundamentalna, stanowiąca epokę w badaniach nad dorobkiem Parandowskiego. Powtórzę: to dzieło fundamentalne nie tylko do badań nad Parandowskim, lecz również nad całą formacją XX-wiecznej inteligencji polskiej, ukształtowanej w duchu polskiej i europejskiej dziewiętnastowieczności, kształconej w porządnym, wymagającym, uczącym łaciny i greki gimnazjum klasycznym, a sprawdzonej przez historię – jako formacja – w tragicznych wydarzeniach XX stulecia: I wojnie światowej, rewolucji bolszewickiej, II wojnie światowej, czasach nacjonalizmów i stalinizmu, „realnego” komunizmu i zimnej wojny. Tak oglądany przypadek Parandowskiego – stereotypowo postrzeganego jako autor prac o mitologii antycznej – nie jest wcale prosty, oczywisty, jednowymiarowy.
Fragment recenzji
prof. Jarosława Ławskiego
Katedra Badań Filologicznych „Wschód – Zachód”
Uniwersytet w Białymstoku
Do rąk czytelników, doceniających walory korespondencji jako ważnego źródła i świadectwa minionego czasu oraz po prostu jako ciekawej lektury, trafiają zachowane listy Urszuli Julii Ledóchowskiej do Marii Leokadii Sternickiej-Deymer z lat 1921–1937. Dlaczego zasługują na wydobycie ich z archiwum i publikację?
Kolekcja tych tekstów jest interesującą egzemplifikacją pedagogii opartej na wartościach chrześcijańskich, a przy tym wpisuje się w mało dotąd zbadany nurt aktywności epistolograficznej polskich zakonnic. Równocześnie odsłania nieco świat duchowy autorki, która umiała łączyć głębokie życie religijne z działalnością pedagogiczną i ewangelizacyjną. Okazuje się też – to już dalszy chronologicznie plan – oknem do zajmującej, wielowątkowej historii jeszcze dwóch kobiet: adresatki i jej córki, Marii. Perypetie życiowe odbiorczyni – zaledwie aluzjami sygnalizowane przez piszącą listy, najwyraźniej wyczuwającą problemy, lecz prawdopodobnie nieświadomą wszystkich okoliczności – miały bowiem niespodziewaną kontynuację już po śmierci Urszuli Ledóchowskiej.
fragment Wstępu
W błyskotliwej analizie Ostlinga polska czarownica stoi na skrzyżowaniu światów europejskiego i słowiańskiego, kultury wysokiej i niskiej, Kościoła i państwa, formalnej procedury sądowej i nieformalnych obrzędów pojednania oraz kontrmagii, religii i „zabobonu”, rzeczywistości i fantazji oraz kultury i jednostki.
– Valerie Kivelson, „Slavic Review” 2013
Michael Ostling jest doktorem religioznawstwa i wykładowcą na Arizona State University. Współredaguje czasopismo „Magic, Ritual, and Witchcraft” (University of Pennsylvania Press). Opublikował wiele artykułów na tematy związane z magią i czarownicami, teorią religii i religią w kulturze popularnej, historią płci i historią emocji, etnobotaniką czarownictwa, demonizacją czarownic i Żydów.
T. I
Éminent, bénéficiant d’une grande estime en son temps, aujourd’hui quelque peu oublié, voire méconnu, Władysław Mickiewicz (Paris 1838 –1926) fut un intellectuel français d’origine polonaise. Ses parents furent Adam Mickiewicz, le plus illustre des poetes romantiques polonais, et Celina Mickiewiczowa, née Szymanowska. Au bapteme, il avait reçu un deuxieme prénom – Józef. Sa grand-mere maternelle Maria Szymanowska fut une pianiste et une compositrice polonaise de talent qui partagea sa vie privée et professionnelle entre Paris, Varsovie et Saint-Pétersbourg. La longue vie de Władysław Mickiewicz porte le reflet de toutes les grandes cultures ayant façonné le patrimoine civilisationnel de l’Europe : cultures française, polonaise et juive, mais aussi celles de l’Est européen : cultures biélorusse, ukrainienne et russe.
T. II
Qu’il est doux, en égrenant ce chapelet de lamentations, de se dire qu’elles sont toutes désormais sans objet ! que les stations de ce long et douloureux calvaire ont abouti a une résurrection miraculeuse ; que non seulement la pierre du sépulcre s’est soulevée, mais qu’il en est sorti une Pologne transfigurée. S’il est douloureux dans les jours d’infortune de se remémorer les jours de félicité, il est réconfortant, en plein triomphe, de se reporter aux époques de calamité. Tous les sacrifices subis apparaissent comme autant d’acomptes sur la rançon fixée par un arret d’en haut pour notre libération de l’esclavage. Plus grandes ont été les contributions volontaires a l’oeuvre de notre salut et plus vive est notre gratitude pour les donateurs. Nous recueillons ce qu’ils ont semé. Que leurs actions servent d’exemple aux générations futures et que leurs noms soient bénis!
Władysław Mickiewicz
W książce, której tytuł w zewnętrznej warstwie ironicznie nawiązuje do obiegowej frazy o ‘słabej płci’, a w sposób dyskretniejszy czyni aluzję do u-„lotnych ciał” (E. Grosz) chcę zwrócić uwagę na splot tych dyspozycji i aktywności kobiecej somy, które w obozach koncentracyjnych prowadziły do utrzymania biografii, czyli „całości” człowieka niezredukowanego do wegetacji, składały się na aktywności samostanowienia wykraczającego poza samą biologię.
fragment Wprowadzenia
Piotr Artomius, „Tanatomachija, to jest Bój z śmiercią” – protestancki poradnik z 1600 r., pomagający czytelnikowi dobrze przygotować się do nieuchronnej śmierci. Toruński kaznodzieja przypomina, że nawrócenia nie należy odkładać „na ostatnią godzinkę”, z polemiczną werwą demaskuje nieskuteczność praktyk zalecanych przez autorytety katolickie, obrazowo przestrzega przed podstępnością szatana, wytrwale zachęca do wiary w bezgraniczne miłosierdzie Boże.
Dziełko cechuje żywy, miejscami dosadny język, bogactwo cytatów, przykładów, aluzji literackich i biblijnych. Piotr Artomius udowadnia, że „sztuka dobrego umierania” nie musi być lekturą nużącą ani – chciałoby się rzec – śmiertelnie poważną.
Książka poświęcona jest polskim lewicowym intelektualistkom, polityczkom i działaczkom, które po drugiej wojnie światowej współtworzyły projekt socjalistycznej modernizacji kraju i emancypacji kobiet. Jednocześnie dotyczy ona nieobecności komunistek – lub ich specyficznej obecności – w historii kobiet i ruchu kobiecego w Polsce. „Architektki PRL-u” to książka zarazem historyczna – wzbogacająca wiedzę o rzeczywistości PRL i jej współtwórczyniach, jak i teoretyczna – badająca dyskursy historyczne – i w pewnym sensie interwencyjna, proponująca ich zmianę.
„Jedną z najmocniejszych stron książki jest jej świeże spojrzenie na historię feminizmu w Polsce. Autorka komplikuje dominującą definicję feminizmu jakoby wywodzącego się przede wszystkim z zachodniego liberalizmu. Skupiając się na lewicowej tradycji feministycznej, pokazuje, że ruch kobiecy nigdy nie był jednorodny ani w Polsce, ani na świecie”. — prof. Małgorzata Fidelis, University of Illinois at Chicago
„Książka Agnieszki Mrozik wpisuje się w szerszy nurt badań nad komunizmem, który można określić mianem rewizjonistycznego, lecz wbrew krytykom bynajmniej nie apologetycznego”. — dr hab. Michał Kozłowski, Uniwersytet Warszawski
„Agnieszka Mrozik w śmiały i przekonujący sposób rewiduje dotychczasową wiedzę o komunistycznej polityce płciowej i klasowej, a także wielostronnie ukazuje rozproszone i bardzo zróżnicowane pola działalności politycznej, społecznej, kulturalnej »architektek PRL-u«, które nie ograniczały się do bycia widocznymi w strukturach partyjnych”. — dr hab. Monika Świerkosz, Uniwersytet Jagielloński
Agnieszka Mrozik – adiunktka w Instytucie Badań Literackich PAN, gdzie jest związana z Ośrodkiem Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem oraz Zespołem „Archiwum Kobiet”. Autorka książki Akuszerki transformacji. Kobiety, literatura i władza w Polsce po 1989 roku (2012). Współredagowała m.in. Reassessing Communism: Concepts, Culture, and Society in Poland, 1944–1989 (2021); Gender, Generations, and Communism in Central and Eastern Europe and Beyond (2020); …czterdzieści i cztery. Figury literackie. Nowy kanon (2016); Encyklopedia gender (2014). Publikowała m.in. w „Tekstach Drugich”, „Praktyce Teoretycznej”, „Aspasii”, „European Journal of Life Writing”. Stypendystka Imre Kertész Kolleg w Jenie (2017), IAS CEU w Budapeszcie (2018/19) oraz Programu DAAD na Uniwersytecie w Hamburgu (2019). Badaczka dyskursów emancypacyjnych, pamięci transformacji, auto/biografii i literatury kobiet w Polsce oraz w Europie Środkowo-Wschodniej.
Publikacje Kamili Budrowskiej cechuje to, co winno wyróżniać wszelkie studia sięgające po zagadnienie cenzury ? rzetelna archiwalna kwerenda poparta równie rzetelną analizą materiału źródłowego. Książka „Cenzura i okolice” ujawnia wieloletnie doświadczenie Autorki w badaniach nad aktami Głównego Urzędu Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk. Zarówno na tę, jak i poprzednie jej prace (myślę przede wszystkim o „Literaturze i pisarzach wobec cenzury PRL. 1948–1958”) możemy spojrzeć jak na przewodniki po tematach i archiwach cenzury. Pod tym względem stanowią one pouczającą lekturę nie tylko dla osób inicjujących swoją drogę naukową, stojących dopiero u jej początku, ale nawet dla tych, którzy są już na niej obecni od dłuższego czasu. Jedni i drudzy zaciągają u Kamili Budrowskiej dług wdzięczności.
z recenzji wydawniczej prof. Sławomira Buryły
Kogo może i powinna zainteresować ta książka? Niewątpliwie literaturoznawców i historyków oraz wszystkich zainteresowanych dziejami PRL. I choć nie jest to monografia, a jedynie zbiór artykułów, zawiera szereg nowo odkrytych materiałów, stawia ciekawe pytania i inspiruje do dalszych badań, dzięki czemu prezentuje wysokie walory naukowe. W tym miejscu warto dodać, że ma ona także wymiar aktualny. Współczesna kultura i szeroko rozumiany świat mediów boryka się z problemami manipulacji słowem mówionym i pisanym. Wprawdzie nie ma już cenzury takiej, jaka panowała w PRL i w państwach obozu socjalistycznego, mamy jednak odczucie, że problem naginania informacji do aktualnych tendencji politycznych czy ideologii nie minął. Instytucje kontrolowania myśli zniknęły, ale mechanizmy manipulacji trwają nadal. Lektura książki Kamili Budrowskiej dostarcza wiedzy o metodach stosowanych przez cenzorów, a ich znajomość może przyczynić się do lepszego rozeznania dzisiejszych, często skrywanych, intencji rozmaitych kampanii medialnych.
z recenzji wydawniczej prof. Zbigniewa Romka
Arkadiusz Półtorak – doktor nauk humanistycznych, kulturoznawca, kurator i krytyk sztuki. Związany z Instytutem Sztuki Mediów na Uniwersytecie Pedagogicznym im. KEN w Krakowie oraz Wydziałem Polonistyki na UJ. Stypendysta MNiSW (2015) oraz laureat ministerialnego programu „Diamentowy Grant” (2015-2020). Sekretarz w Sekcji Polskiej Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki AICA (od 2020), współzałożyciel galerii „Elementarz dla mieszkańców miast” w Krakowie; publikuje na łamach „Magazynu SZUM”, „Dwutygodnika”, „Didaskaliów” i „Przeglądu Kulturoznawczego”.
Efekty recesji z lat 2007-2009 i polityki austerity w sektorze kultury skłoniły wielu zaangażowanych artystów i kuratorów do powtórnego przemyślenia problemu autonomii sztuki i potencjału negatywnych strategii oporu. Niektóre z prowadzonych pomiędzy nimi dyskusji mogą wydawać się hermetyczne z perspektywy nowej humanistyki, która zwraca się dziś coraz chętniej w stronę sztuk wizualnych i performatywnych oraz kuratorstwa, doceniając ich zdolność do mobilizacji przedjęzykowych sposobów poznania, a także inwestując coraz więcej energii w budowanie przestrzeni aktywnej wymiany pomiędzy sztuką i światem akademickim. Współcześni akademicy dostrzegają w tym zwrocie szansę na przekroczenie negatywnych pasji, jakie przenikają dyskurs krytyczny, a co za tym idzie – na wejście w performatywne stadium pracy kulturowej, które Irit Rogoff określiła jako zwrot od krytyki w stronę „krytyczności”.
fragment Wprowadzenia autora
W serii Biblioteka Pisarzów Polskich ukazało się pierwsze wydanie szóstego tomu Dzieł wszystkich Jana Kochanowskiego opracowanego przez prof. Tadeusza Witczaka przy udziale dr hab. Marka Osiewicza i dr hab. Moniki Szczot:
Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich, oprac. T. Witczak, M. Osiewicz, M. Szczot, Warszawa, Wydawnictwo IBL PAN, 2022, t. VI DWJK (BPP Seria B, nr 28).
Edycja przynosi pierwszą od kilkudziesięciu lat propozycję krytycznego opracowania dramatu wraz z filologicznym przekładem na język polski dzieła Orpheus Sarmaticus [Orfeusz sarmacki]. W nieodległej przyszłości książka znajdzie się w wolnym dostępie w ramach kolekcji DWJK
Tomasz Łubieński – dramatopisarz i eseista, badacz archiwów i poeta historii, erudyta i eksperymentator. W swoich dramatach rewiduje narodową przeszłość i prześwietla czas współczesny. Prezentuje przy tym postawę racjonalisty, wolną od roszczeń dydaktyzmu, niechętną „rozdzieraniu ran” i „pokrzepianiu serc”, ostrożną w konstruowaniu prostych paralel między dawnymi i młodszymi laty. Pytania, jakie pisarz zadaje światu, ludziom i literaturze, uwrażliwiają na sens pamięci historycznej. Wyrastają z przekonania, że sposób, w jaki odnosimy się do działalności minionych pokoleń, istotnie wpływa na naszą mentalność, konstruuje nas wewnętrznie.
Teatr Łubieńskiego to wyjątkowy test dla polskich mitów, stereotypów, kolektywnych i prywatnych ideologii, ślepych wiar. Sztuczność i konwencjonalność naszych zachowań zostaje tu zdemaskowana, a fałszywe gesty, zza których wyziera groźne oblicze doktryny – obnażone. Łubieński poddaje wielostronnej analizie życie zamknięte w formie, pod którą ukrywają się pozór, niemoc albo pustka.
Ewa Wąchocka
Ewa Wąchocka – profesor, kulturoznawca i teatrolog, pracuje w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego, gdzie w latach 2000–2019 kierowała Zakładem Teatru i Dramatu. Zajmuje się dramatem i teatrem XX i XXI wieku, teorią dramatu, ewolucją form we współczesnej dramaturgii, związkami dramatu z muzyką oraz praktykami performatywnymi. Jest autorką monografii: Między sztuką a filozofią. O teorii krytyki artystycznej Stanisława Ignacego Witkiewicza (1992), Autor i dramat (Katowice 1999), Współczesne metody badań teatralnych (Katowice 2003), Milczenie w dwudziestowiecznym dramacie (Kraków 2005). Ostatnio opublikowała Intymne – prywatne – publiczne (z kilkoma innymi autorami, Katowice 2015) oraz wydała monografię wieloautorską Gatunki dramatyczne. Rekonfiguracje (Katowice 2020).
Przygotowana przez Monikę Myszor-Ciecieląg edycja listów Antoniego Edwarda Odyńca do Aleksandry Borkowskiej to rzetelnie opracowane źródło wiedzy. Niemniej byłoby pewnym uproszczeniem twierdzenie, że walory tej korespondencji tkwią jedynie w warstwie poznawczej. Nie należy zapominać, że Antoni Odyniec to literat. Jego proza wspomnieniowa przyniosła mu niesłabnące zainteresowanie. Również kreślone przez niego listy, choć niejednokrotnie podejmują codzienne, życiowe problemy, pisane są piękną, literacką polszczyzną. Nie brakuje w nich językowego wyrafinowania, widocznego szczególnie w obszarze prezentowania stanów emocjonalnych. Odyniec – jak wynika z jego prozy wspomnieniowej – był niezwykle wnikliwym obserwatorem. Dowodzi tego również prezentowana korespondencja, w której nietrudno dostrzec Odyńcowe zamiłowanie do szczegółu, barwność opisu, ale także umiejętność żywego, plastycznego przedstawiania prostych spraw, zwykle wymykających się literackim ujęciom. (fragment recenzji wydawniczej)
Monika Myszor-Ciecieląg – doktor nauk humanistycznych, absolwentka Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Podyplomowego Studium Edytorstwa Współczesnego na Wydziale Nauk Humanistycznych UKSW w Warszawie, oraz Studiów Podyplomowych IS PAN w Warszawie z zakresu historia sztuki. Obecnie kustosz dyplomowany w Muzeum Narodowym w Warszawie. Autorka wielu artykułów, w tym także edycji listów Wincentego Pola, Stefana Garczyńskiego, publikowanych m.in. w czasopismach: „Kronika Zamkowa”, „Sztuka Edycja. Studia Tekstologiczne i Edytorskie”, „Colloquia Litteraria”, tomach zbiorowych: Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. III, V. Stypendystka Fundacji Teresy Sahakian przy Zamku Królewskim w Warszawie – Muzeum, Fundacji Lanckorońskich oraz Towarzystwa Historyczno-Literackiego/Biblioteki Polskiej w Paryżu. Główne zainteresowania naukowe: zagadnienia związane z epistolografią XIX i XX w., edytorstwem naukowym literatury XIX i XX w., powiązania literatury romantycznej i młodopolskiej ze sztuką, a także artystami tego okresu.
Książka Doroty Jareckiej jest istotnym wkładem w poznanie polskiej historii sztuki „zaraz po wojnie”. Autorka korzysta ze współczesnych propozycji metodologicznych w psycho analitycznie oraz krytycznie i feministycznie zorientowanej historii sztuki, a także z dorobku nowej humanistyki. Ujmuje związki historyczne nie w ramach binarnych opozycji, lecz złożonych sieci (rizomatycznych) i tasujących się warstw czy płaszczyzn (plateau). Relatywizacja związków między marksizmem, realizmem i surrealizmem, oddaje nowatorski charakter pracy, która w miejsce wydarzeniowej historii stawia historię dyskursywną (krytyczną) destabilizowaną w polu politycznym przez elementy badanego układu: ideologii, estetyki, sztuki.
Prof. Andrzej Turowski
To praca wybitna. Przez pryzmat sztuki i krytyki artystycznej odczytująca doniosły obszar kultury polskiej, świadomie i integralnie wielodyscyplinarna. Oddaje wielokierunkowe wędrówki pojęć i obrazów w środowisku lewicy artystycznej. Fundujące znaczenie ma przyjęte rozumienie surrealizmu jako przede wszystkim formacji mentalnej, intelektualno-artystycznej, aprobującej wolnościowy repertuar wartości, a nie styl. Struktura sieciowa pozwala umieścić wiele faktów, wydarzeń i dzieł, pozwala na daleko posuniętą grę skojarzeń, zarazem rodzi pytania o kryteria ich doboru, o warunki brzegowe, o granice. Otwarta jest na sąsiedztwo — krytykę literacką, kształtujący się marksizm w badaniach nad sztuką, konsekwencje wojennej traumy, wyzwania nowej sytuacji ustrojowej, relacje i zależności między estetyką a polityką. Kluczem do nowego ujęcia jest pokonanie ostrego oddzielenia nowej epoki tuż po wojnie od czasu wojennej katastrofy oraz lat przedwojennych. Wzięcie w nawias magicznych, odcinających dat umożliwia przywrócenie ciągłości kultury i zaznaczenie zmian.
Prof. Maryla Hopfinger
Władysław Alojzy Strzembosz (1875–1917) był jedną z najwyrazistszych postaci Paryża młodopolskiego. Matematyk, działacz społeczny aktywny w niemalże wszystkich stowarzyszeniach ówczesnej kolonii polskiej, dziennikarz, tłumacz, wydawca, bibliofil i kolekcjoner, mimo wieloletnich dotkliwych problemów finansowych, ostrego konfliktu z przełożonym, Władysławem Mickiewiczem a wreszcie przedwczesnej śmierci pozostawił po sobie znaczny dorobek. Zgodnie z wolą wdowy jego kolekcja rycin wzbogaciła Muzeum Narodowe w Warszawie, obszerny księgozbiór bibliologiczny trafił do Biblioteki Narodowej w Warszawie, zaś Biblioteka Polska w Paryżu przechowuje pozostałość aktową jego działalności w dwóch zespołach archiwalnych: w nieopracowanym jeszcze archiwum własnym Biblioteki z okresu od 1893 roku, poświadczającym jego ofiarną pracę w latach 1901-1916 oraz w spuściźnie, objętej niniejszym katalogiem. Na uwagę zasługują tu szczególnie papiery żony, Stanisławy Kraszewskiej, malarki, uczennicy i przyjaciółki Olgi Boznań skiej, dokumenty z czasów studiów matematycznych Strzembosza w Moskwie, materiały działalności Koła Polskiego Artystyczno -Literackiego, Komisji Opieki nad Grobami Polskimi w Paryżu, dokumentacja współpracy z Komitetem Budowy Pomnika Fryderyka Chopina w Warszawie oraz korespondencja, obejmująca listy m. in. Szymona Askenazego, Włodzimierza Bugla, Bolesława Buyki, Samuela Dicksteina, Seweryny Duchiń skiej, Wacława Gąsiorowskiego, Józefa Kallenbacha, Marii Konopnic kiej, Bolesława Kozakiewicza, Stefanii Laudyn-Chrzanowskiej, Jana Lorentowicza, Władysława Mickiewicza, baronowej Heleny Oettingen, Kazimierza Prószyń skiego, Władysława Reymonta, Mieczysława Rulikowskiego, Adama Skałkowskiego, Wacława Sobies kiego, Kazimierza Waliszewskiego, Henryka Weyssenhoffa, Kazimierza Woźnic kiego i braci Kazimierza i Mariana Zdziechowskich czy takich francus kich przyjaciół sprawy polskiej jak Henri Grappin, Marius i Ary Lablondowie, Maurice Muret czy Victor Nicaise. Zasygnalizować należy również anteriora, takie jak zbierane na marginesie nieukończonej pracy doktorskiej wronsciana i pojedyncze inedita z czasów Wielkiej Emigracji, w tym list do Lelewela pochodzący ze zbiorów biblioteki raperswilskiej.
Katalog rękopisów Biblioteki Polskiej w Paryżu
TOM XVII
Rękopisy nr 3932–4061
Kazimierz Woźnicki (1878–1949) jest postacią niemal zapomnianą. Z rzadka przemyka przez karty naukowych rozpraw, częściej zresztą przyczynkarskich niż większych monografii. Sporadycznie wyłania się z cienia przeszłości dzięki wysiłkowi heurystycznemu takiego czy innego badacza. Woźnicki jest postacią drugiego planu, niespecjalnie rzucającą się w oczy, wykonującą jednak przez całe dziesięciolecia mozolną i żmudną pracę, dla której określenie „zbieractwo” to zbyt mało. […] Ta drugoplanowa postać uczestniczyła bowiem w wydarzeniach absolutnie pierwszoplanowych, wręcz kluczowych dla końcówki dziejów „długiego” XIX wieku i pierwszej połowy „krótkiego” XX wieku. Zaryzykowałbym twierdzenie, że archiwum Kazimierza Woźnickiego zdeponowane w zbiorach Biblioteki Polskiej w Paryżu jest współcześnie bardziej znane niż sam Kazimierz Woźnicki. Przesądza o tym owe „około dwudziestu tysięcy listów, kart pocztowych i wizytówek”, które stanowią zrąb spuścizny Woźnickiego , jaka przetrwała do naszych dni. Woźnicki był człowiekiem-instytucją. Przez niemal całe swoje życie gromadził dokumenty, wycinki prasowe, dzieła sztuki, książki, broszury itd. To właśnie ta mrówcza praca była […] istotą życia Woźnickiego. Jego postać intelektualisty, poligloty, bibliotekarza, działacza politycznego, dziennikarza, publicysty, tłumacza itd. dobrze i niemal kompletnie oddaje pióro Arkadiusza Roszkowskiego, który zna Woźnickiego najlepiej, czego świadectwem pozostanie biogram pomieszczony we Wstępie. […] Plejada nazwisk pojawiających się w katalogu/inwentarzu Archiwum Kazimierza Woźnickiego, zwłaszcza w korespondencji […] to nie tylko dowód jego szerokich kontaktów w świecie polskim i francuskim czy wśród innych nacji. To także najlepszy dowód na wielką wartość tej spuścizny dla badań nad historią Polski, Francji, stosunków polsko-francuskich i wielu, bardzo wielu zagadnień szczegółowych, mniej lub bardziej istotnych z punktu widzenia tego, co nieco szumnie nazywa się procesem dziejowym.
fragment recenzji prof. Mariusza Wołosa
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
