Reformacja była wielką ideą reformy chrześcijańskiej i nadzieją na odrodzenie Kościoła, wiary i życia chrześcijańskiego. Także z perspektywy współczesnej po 500 latach od jej symbolicznego zapoczątkowania przez Marcina Lutra w 1517 r. postrzegana jest zgodnie i niezależnie od prezentowanych przekonań religijnych, filozoficznych i historiograficznych jako wydarzenie przełomowe. Miała ona bowiem olbrzymie konsekwencje nie tylko dla doktryny, myśli religijnej i pojmowania wiary. Wpłynęła bezpośrednio także na pojawienie się nowych form organizacji i struktur kościelnych oraz na nowy sposób funkcjonowania w tym zakresie państw i różnorodnych terytoriów politycznych we wczesnonowożytnej Europie. Ponadto w tamtej epoce wiara i wyznanie nie stanowiły osobnej sfery, którą można by rozważać i opisywać jako wyodrębniony od innych segmentów ówczesnego życia społeczno-politycznego fenomen historyczny, a kościół jako instytucja nie był wyodrębnioną i ograniczoną tylko do zadań w zakresie ceremonii i nauczania religijnego organizacją. Kościół i religia były związane z całością ówczesnych systemów polityczno-społecznych. Tworzyły z nimi integralną całość zarówno w wymiarze duchowym, kulturowym i kulturalnym, także w wymiarach ściśle pragmatycznych, związanych z funkcjonowaniem władzy, jak i ze zorganizowaniem społeczno-politycznym ówczesnych społeczności. Dominowały w tworzeniu społecznych norm funkcjonowania ówczesnych ludzi. Z drugiej strony idee religijne, wyznaniowe czy kościelne nie tylko oddziaływały na różnorodne aspekty egzystencji społeczności chrześcijańskich, ale też same pod ich wpływem ulegały przekształceniom.
Reformacja była przełomem w historii Kościoła i tej części chrześcijaństwa, która do czasu zaistnienia tego zjawiska znajdowała się pod papieską obediencją. Rozłam wyznaniowy, który powstał tyleż w wyniku zainicjowanych przez reformację procesów, ileż w wyniku intensywnej ewolucji Kościoła katolickiego nakierowanej na tworzenie odrębnej w stosunku do reformacji tożsamości doktrynalnej, zaowocował nie tylko powstaniem dwubiegunowego systemu wyznaniowego, oscylującego między starym i nowym Kościołem. Powstało wówczas multikonfesyjne chrześcijaństwo zachodnie. Narodził się nie tylko luteranizm, ale też zwinglianizm, kalwinizm, anabaptyzm, spirytualizm, anglikanizm. W obrębie tych
nurtów religijnych, jak i poza nimi, kształtowały się następnie różne orientacje i specyficzne zjawiska wyznaniowe.
Reformacja nie jest związana jednak wyłącznie z dziejami kościelnymi i dotyczy nie tylko historii doktryn wyznaniowych. Odcisnęła się ona silnym piętnem na każdej dziedzinie życia ówczesnego społeczeństwa. Religia i Kościół nie tworzył bowiem w tamtej epoce jednej z jego odseparowanych sfer, specyficznie związanej z duchownym wymiarem egzystencji, lecz dotyczyły całego systemu. Z perspektywy 500 lat od momentu symbolicznego narodzenia się reformacji w 1517 r. widać to ostro i wyraźnie. Każde z wyznań powstałych w wyniku reformacji charakteryzował związek nie tylko ze specyficzną teologią, ale także z indywidualną kulturą konfesyjną, wyrażającą również społeczne i polityczne ideały. Systemy konfesyjne tworzyły też specyficzne organizacje kościelne, połączone ścisłymi związkami zarówno natury ideowo-religijnej, jak i organizacyjnej z systemami politycznego sprawowania władzy. Równocześnie one same były częścią systemu władzy i zarządzania społecznościami. W związku z tym specyfika konfesji nie tylko wywoływała przekształcenia strukturalne Kościołów i znamiennie określała je w odniesieniu do innych władz, ale też generowała inicjatywę tych władz do formowania związków zależności z Kościołem na nowy sposób.
W monografii opisany jest dialog ewangelików z Prus Książęcych i księstwa legnickiego na Śląsku, będący jednym z poważniejszych sporów doby reformacji, toczonych pomiędzy zwolennikami nauk Schwenckfelda i Lutra w Prusach. Opis zachowuje porządek chronologiczny, co pozwala na ukazanie zmiany środków, a także płaszczyzn konfrontacji myśli i powiązanie ich ze zmieniającym się kontekstem funkcjonowania zinstytucjonalizowanych wspólnot protestanckich.
Pracę otwiera rozdział poświęcony kontaktom Fryderyka, księcia legnickiego, z Albrechtem, wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego, prowadzącym do wypracowania jednolitych poglądów na temat reformacji i jej roli w przekształceniu państwa zakonnego w nowoczesne księstwo świeckie. W rozdziale drugim autorka analizuje korespondencyjną wymianę poglądów między pruskimi i śląskimi zwolennikami reformacji w latach 1525-1528. W następnych dwóch pisze o konsekwencjach rozgorzałych dysput - konwersji Friedricha von Heydecka, starosty Piszu i Giżycka, współpracownika księcia Albrechta, na spirytualizm schwenckfeldiański i jego patronacie nad tym nurtem w Prusach. Dzięki tak prowadzonej narracji autorce udało się przedstawić typowe formy przemieszczania się idei: przekaz piśmienny, transfer ludzi i protektorat pozyskanych dla sprawy osób świeckich. Dalej omówiony jest synod zwołany przez biskupa Speratusa w Kętrzynie (Rastenburgu) w czerwcu 1531 roku, gdzie mogło dojść do konfrontacji przedstawicieli obu kierunków. W tym samym roku z inicjatywy księcia Albrechta i w obecności elity politycznej przeprowadzono kolokwium - tytułowe rozmowy chrześcijańskie, w duchu irenizmu, szukania porozumienia przez ustępstwa. W lokalny spór schwenckfeldiańsko-luterański wciągnięte zostały autorytety z Wittenbergi i Zurychu, co nadało mu wymiar ogólnoreformacyjny. Tym samym spór ze schwenckfeldianami stał się elementem polityki wyznaniowej w Prusach Książęcych.
Monografia jest ważną pracą o dziejach protestantyzmu i Kościoła pruskiego, a także istotnym przyczynkiem do dziejów reformacji i toczącego się w XVI-wiecznej Europie dyskursu nie tylko teologicznego, ale i dotyczącego społecznych funkcji Kościoła.
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
