Spisana przez Williama Harta Sztuka życia jest pierwszą przeznaczoną dla szerokiego grona odbiorców książką, która szczegółowo opisuje Vipassanę według nauk Śri S.N. Goenki.Vipassana jest jedną z najstarszych indyjskich technik medytacji. 2500 lat temu została odkryta na nowo przez Gotamę Buddę i była następnie nauczana przez niego jako uniwersalne lekarstwo na powszechne dolegliwości. Początkowo rozkwitała w Indiach, lecz stopniowo uległa zniekształceniom, straciła swą skuteczność i zanikła w k Spisana przez Williama Harta Sztuka życia jest pierwszą przeznaczoną dla szerokiego grona odbiorców książką, która szczegółowo opisuje Vipassanę według nauk Śri S.N. Goenki. Vipassana jest jedną z najstarszych indyjskich technik medytacji. 2500 lat temu została odkryta na nowo przez Gotamę Buddę i była następnie nauczana przez niego jako uniwersalne lekarstwo na powszechne dolegliwości. Początkowo rozkwitała w Indiach, lecz stopniowo uległa zniekształceniom, straciła swą skuteczność i zanikła w kraju, gdzie się narodziła. Na szczęście sąsiadująca z Indiami Birma zachowała Vipassanę przez tysiąclecia w jej oryginalnej formie. Od 1969 roku jest znów nauczana w Indiach, gdzie znajduje głęboki odzew. Nauczycielem medytacji Vipassana jest Śri Satya Narayan Goenka oraz jego asystenci. Kursy odbywają się regularnie w licznych ośrodkach w Indiach oraz w wielu krajach na całym świecie. Biorą w nich udział osoby pochodzące z wszystkich środowisk społecznych, niezależnie od rasy, kasty, wykształcenia oraz statusu społecznego i materialnego. Przez dziesięć dni uczestnicy kursu mieszkają razem w harmonii, połączeni wspólnym celem przyswojenia tego starożytnego, duchowego skarbu Indii. Vipassana w języku palijskim oznacza wgląd - widzenie rzeczy takimi, jakimi są naprawdę. Nie jest ślepą wiarą ani filozofią i nie ma nic wspólnego z jakąkolwiek zorganizowaną religią lub ruchem religijnym. Jest natomiast metodą praktyczną, możliwą do zastosowania przez każdą przeciętnie inteligentną osobę. Jej celem jest oczyszczenie umysłu, usunięcie napięć i negatywnych uczuć, które sprawiają, że czujemy się nieszczęśliwi. SPOŚRóD WIELU RóŻNYCH rodzajów MEDYTACJI istniejących na świecie w dzisiejszych czasach, metoda Vipassany nauczana przez S.N. Goenkę jest unikalna. Technika ta jest prostym i logicznym sposobem na osiągnięcie autentycznego spokoju umysłu i prowadzenie szczęśliwego, pożytecznego życia. Długo przechowywana przez społeczność buddyjską w Birmie, Yipas-sana nie ma nic wspólnego ze zorganizowanym ruchem religijnym i może być zaakceptowana i stosowana przez wszystkich ludzi, bez względu na ich pochodzenie społeczne czy kulturalne. S.N. Goenka jest emerytowanym przemysłowcem i byłym przywódcą społeczności hinduskiej w Birmie. Urodzony w konserwatywnej rodzinie hinduskiej, od wczesnej młodości cierpiał na wyjątkowo silne migreny. Poszukując sposobu wyleczenia się, zetknął się w 1955 roku z Sayagyi U Ba Khinem, który łączył publiczną funkcję pracownika administracji państwowej wyższego szczebla z prywatną rolą nauczyciela medytacji. Ucząc się Vipassany od U Ba Khina, pan Goenka znalazł metodę, która swoimi efektami wykroczyła daleko poza złagodzenie fizycznych objawów choroby i przekroczyła bariery kulturalne i religijne. W ciągu następnych lat praktyki i nauki pod przewodnictwem nauczyciela Vipassana stopniowo odmieniła jego życie. W 1969 roku pan Goenka został przez U Ba Khina autoryzowany na nauczyciela medytacji. W tym samym roku przyjechał do Indii i rozpoczął tam nauczanie Vipassany. W ten sposób technika wróciła do kraju swego pochodzenia. W państwie nadal rozdartym ostrymi podziałami kastowymi i religijnymi kursy pana Goenki przyciągały tysiące ludzi z wszystkich klas i warstw społecznych. Tysiące osób z Zachodu zachęconych praktyczną stroną techniki również wzięło udział w kursach Vipassany. Pan Goenka sam jest ucieleśnieniem cech Vipassany. To pragmatyk nie tracący kontaktu z rzeczywistością codziennego życia i zdolny rzeczowo sobie z nią radzić, zachowując w każdej sytuacji niezwykły spokój umysłu. Spokojowi temu towarzyszy głębokie współczucie i zdolność empatii z każdą istotą ludzką. A przy tym nie ma w nim ani śladu uroczystej powagi czy dostojności. Ma ujmujące poczucie humoru, które przejawia się w jego nauczaniu. Jego uśmiech i często powtarzane motto: „Bądź szczęśliwy!" na długo pozostają w pamięci uczestników kursu. Jasno widać, że Vipassana przyniosła mu szczęście i że chce się on tym szczęściem podzielić z innymi, pokazując im technikę, która tak wspaniale zadziałała w jego przypadku. Mimo swej magnetycznej osobowości pan Goenka wcale nie ma ochoty być guru, który zamienia swoich uczniów w automaty. Zamiast tego uczy odpowiedzialności za siebie. Prawdziwym testem Vipassany,jak twierdzi, jest zastosowanie jej w życiu. Zachęca medytujących, aby poszli w świat i żyli w nim szczęśliwie, a nie siedzieli u jego stóp. Odrzuca wszelkie objawy oddania, mówiąc uczniom, że powinni być oddani technice i prawdzie, którą znajdą w sobie. W Birmie nauczanie medytacji tradycyjnie jest przywilejem mnichów buddyjskich. Jednak, podobnie jak jego nauczyciel, pan Goenka jest osobą świecką i głową dużej rodziny. Pomimo to jasność jego nauczania i skuteczność samej techniki zyskały uznanie wysokich rangą mnichów w Birmie, Indiach i Sri Lance. Wielu z nich osobiście wzięło udział w kursach przez niego prowadzonych. Aby zachować czystość medytacji, pan Goenka kładzie bardzo duży nacisk na to, żeby nigdy nie stała się ona biznesem. Wszystkie jego kursy i ośrodki medytacji są prowadzone wyłącznie na zasadzie non profit, czyli nie są nastawione na zysk. On sam nigdy nie otrzymuje wynagrodzenia za swą pracę ani bezpośrednio, ani pośrednio. Tak samo pracują jego asystenci — autoryzowani nauczyciele, których upoważnił do prowadzenia kursów w jego imieniu. Rozpowszechnianie techniki Vipassany traktuje wyłącznie jako służbę ludzkości, aby pomóc tym, którzy potrzebują pomocy. S.N. Goenka jest jednym z nielicznych hinduskich przywódców duchowych szanowanych równie wysoko w Indiach co na Zachodzie. Jednak nie szuka rozgłosu. Woli, by informacje o Yipassanie rozchodziły się drogą ustną. Stale też podkreśla, że rzeczywista praktyka medytacyjna jest nieporównanie ważniejsza niż samo czytanie tekstów o medytacji. Z tych powodów jest o wiele mniej znany, niż na to zasługuje. Niniejsza książka jest pierwszą dużą pracą poświęconą jego naukom, przygotowaną pod jego przewodnictwem i za jego zgodą. Publikacja ta opiera się przede wszystkim na wykładach wygłoszonych przez pana Goenkę w trakcie dziesięciodniowego kursu Vipassany oraz, w mniejszym stopniu, na jego artykułach pisanych w języku angielskim. Używałem tych materiałów swobodnie, nie tylko zapożyczając z nich argumentację i sposób przedstawienia konkretnych zagadnień, ale również przykłady wygłoszone podczas wykładów. Często używałem tych samych zwrotów, a nawet całych zdań. Dla osób, które uczestniczyły w kursach medytacji Vipassana prowadzonych według jego nauk, spora część książki zabrzmi znajomo i może nawet będą w stanie zidentyfikować konkretny wykład lub artykuł wykorzystany w różnych częściach tekstu. W trakcie kursu objaśnienia nauczyciela towarzyszą krok po kroku doświadczeniom medytacyjnym uczestników. Tutaj materiał został przeorganizowany na użytek innego odbiorcy — osób, które tylko czytają o medytacji, niekoniecznie ją praktykując. Dla tych czytelników podjęto próbę zaprezentowania nauk tak, jak są one rzeczywiście doświadczane: w logicznym, nieprzerwanym ciągu od pierwszego kroku do ostatecznego celu. Tę organiczną całość najłatwiej zrozumieć medytującym, jednak książka próbuje dostarczyć osobom niemedytującym wglądu w nauki zgodnie z porządkiem, w jakim odsłaniają się one tym, którzy je praktykują. Niektóre fragmenty celowo zachowują styl języka mówionego, aby możliwie wiernie oddać sposób nauczania pana Goenki. Fragmenty owe to opowieści umieszczone pomiędzy rozdziałami oraz pytania i odpowiedzi kończące każdy rozdział — dialogi wzięte z rzeczywistych rozmów z uczniami podczas kursu lub z rozmów prywatnych. Niektóre opowieści dotyczą wydarzeń z życia Buddy, inne pochodzą z bogatego skarbca hinduskich opowieści ludowych, a jeszcze inne z osobistych doświadczeń pana Goenki. Wszystkie opowiedziane są jego słowami, bez najmniejszego zamiaru poprawiania oryginału, tylko z intencją zaprezentowania ich w świeży sposób i podkreślenia ich związku z praktyką medytacji. Historie te rozluźniają poważną atmosferę kursu Vipassany, obrazując główne punkty nauk w sposób, który łatwo zapada w pamięć i stanowi inspirację dla uczniów. Umieszczono tu tylko niewielki wybór spośród wielu historii opowiadanych w trakcie dziesięciodniowego kursu. Cytaty pochodzą z najstarszego i powszechnie akceptowanego zapisu słów Buddy — „Zbioru Kazań" (Sutta Pitaka) — tak jak zostały one zachowane w starożytnym języku palijskim w buddyjskich krajach o tradycji therawady. Aby utrzymać jednakowy styl w całej książce, podjąłem próbę przetłumaczenia od nowa wszystkich fragmentów tutaj cytowanych. Kierowałem się przy tym dokonaniami czołowych współczesnych tłumaczy. Jednak, ponieważ nie jest to praca naukowa, dosłowna dokładność tłumaczenia z pali nie była moim celem. Próbowałem raczej w jasny i prosty sposób przekazać sens każdego fragmentu tak, jak jawi się on medytującym w świetle ich medytacyjnych doświadczeń. Być może interpretacja niektórych słów czy fragmentów wyda się nieortodoksyjna, ale w kwestii objaśnienia istoty sprawy mam nadzieję, że tłumaczenie angielskie przekazuje najbardziej dosłowne znaczenie tekstów oryginalnych. Ze względu na spójność i precyzję, użyte w tekście terminy buddyjskie są podawane w języku palijskim, mimo że w niektórych przypadkach san-skryt mógłby brzmieć dla czytelnika bardziej znajomo. Na przykład palij-skie słowo dhamma jest używane zamiast sanskryckiego dharma, kamnia zamiast karma, nibbana zamiast nirvana, sańkhara zamiast samskara. Aby ułatwić zrozumienie tekstu, słowa palijskie przybierają liczbę mnogą na sposób angielski, czyli przez dodanie „s" na końcu wyrazu. Generalnie użycie słów palijskich ograniczono do minimum, aby uniknąć niejasności. Jednak są one często wygodnym skrótem dla pewnych pojęć obcych myśli Zachodu, które niełatwo zawrzeć w jednym angielskim słowie. Z tego względu użycie palijskiego słowa zamiast długiego angielskiego zwrotu wydawało się w niektórych przypadkach znacznie wygodniejsze. Wszystkie palijskie słowa wydrukowane grubszą czcionką są objaśnione w słowniczku na końcu książki. Technika Vipassana oferuje jednakowe korzyści wszystkim praktykującym, niezależnie od rasy, pozycji społecznej i płci. Aby pozostać wiernym temu uniwersalnemu podejściu, próbowałem unikać języka determinującego jedną płeć. Niekiedy jednak używałem zaimka „on" w odniesieniu do osoby medytującej niezależnie od jej płci. Czytelniczki i czytelnicy proszeni są o potraktowanie tego użycia jako dotyczącego obu płci. Nie zamierzałem wykluczać kobiet lub traktować mężczyzn w uprzywilejowany sposób, gdyż taka stronniczość byłaby sprzeczna z podstawowymi naukami i niezgodna z duchem Vipassany. Jestem wdzięczny wielu osobom, które pomogły przy realizacji tego projektu. W szczególności pragnąłbym dać wyraz mojej głębokiej wdzięczności dla S.N. Goenki za znalezienie czasu, pomimo wielu zajęć, na przeglądanie tej pracy, w miarę jak powstawała, i jeszcze większej wdzięczności za przewodnictwo w okresie, gdy sam robiłem pierwsze kroki na opisanej tu ścieżce. W głębszym sensie, prawdziwym autorem tej książki jest S.N. Goenka, gdyż moim celem było tylko zaprezentowanie jego przekazu nauk Buddy. Wszystkie zalety tej pracy są jego zasługą. Za jakiekolwiek wady ja ponoszę wyłączną odpowiedzialność. Przedmowa do książki Sztuka życia Medytacja Vipassana Sztuka życia Medytacja Vipassana Spis treści: Słowo wstępne (autor: S.N. Goenka) Przedmowa Wstęp Opowieść: Pływaniologia Rozdział l: Poszukiwanie Opowieść: Iść ścieżką Rozdział 2: Punkt wyjścia Opowieść: Budda i naukowiec Rozdział 3: Przyczyna bezpośrednia Opowieść: Nasiono i owoc Rozdział 4: Korzeń problemu Opowieść: Kamienie i masło Rozdział 5: Trening zachowania moralnego Opowieść: Recepta od doktora Rozdział 6: Trening koncentracji Opowieść: Krzywy budyń Rozdział 7: Trening mądrości Opowieść: Dwa pierścienie Rozdział 8: Uważność i równowaga umysłu Opowieść: Nic prócz widzenia Rozdział 9: Cel Opowieść: Napełnianie butelki z olejem Rozdział 10: Sztuka życia Opowieść: Godzina wybiła Dodatek A: Znaczenie vedana w naukach Buddy Dodatek B: Fragmenty z różnych sutt na temat vedana Słowniczek terminów palijskich Przypisy Ośrodki medytacji Vipassana