Ostatnia strona książki zawiera zagadkę, nad którą powinniśmy się zastanowić. Pajacyk nie przemienił się w gruncie rzeczy w chłopca, lecz stoi – wcale nie ukryty, przeciwnie, dobrze widoczny – oparty o krzesło, a nowy chłopiec może mu się przyglądać do woli, twierdząc, że jest „śmieszny”. Obie natury – marionetkowa i ludzka, które tyle razy krzyżowały się w książce – pozostają rozdzielone, obie obecne w bliżej nieokreślonym „pokoju obok”, który, jeśli się dobrze przyjrzeć, jest warsztatem Geppetta, idealnie odpowiadającym „pokoikowi na parterze”, gdzie nastąpiło stworzenie Pinokia. Być może również chłopca – skoro ciało pajacyka pozostało nadal nietknięte – stworzył demiurg Geppetto. Emanuele Dattilo zauważył w związku z tym, że „tam, gdzie spodziewalibyśmy się metamorfozy, kolejnej przemiany pajacyka w dziecko […] mamy do czynienia z rozdziałem, separacją natur, i kawałek drewna śpi naprzeciwko dziecka, które obserwuje go z upodobaniem”. Cała niepojęta historia Pinokia ginie w egzegetycznym świetle owego niestrudzonego rozdzielania obu natur. Manganelli, który uważa wprawdzie, że Pinokio naprawdę umarł, odnotowuje je na swój sposób: „Pozostaje owa martwa i cudowna relikwia, nowe i żywe będzie musiało współistnieć ze starym i martwym. Ten metr drewna nadal będzie rzucać mu wyzwanie”.
Pomiędzy rokiem 1793 – tym, w którym Goya zaczyna swoje Kaprysy – a 1797 – rokiem upadku Republiki Weneckiej – Giandomenico (lub Domenico, jak lubi się podpisywać) Tiepolo wykonuje w willi w Zianigo, odziedziczonej po ojcu, Giambattiście, w której zamieszkał po opuszczeniu swojej Wenecji, cykl fresków poświęconych Pulcinelli. Kiedy maluje dwa ostatnie freski, Pulcinella zakochany i Odejście Pulcinelli, ma dokładnie siedemdziesiąt lat. Sala zawierająca historie Pulcinelli nie była duża, mogła być sypialnią malarza albo, co niewykluczone, miejscem medytacji. W każdym razie kiedy dotarł już do ostatniego etapu swojego życia, Giandomenico chce mieć przed oczami tylko Pulcinellę, rozmawiać jedynie z nim.
Życie Pulcinelli, opowiedziane na stu czterech rysunkach – narodziny, dzieciństwo, zabawy, miłość i ślub, ojcostwo, szczęście domowe, zawody, rozrywki i przygody, podróże, zbrodnia i kara, choroba i śmierć – jest również życiem Giandomenica. Zastanawiając się nad własnym życiem, siedemdziesięcioletni malarz zdaje sobie sprawę, że je przeżył i chciał je przeżyć tak jak Pulcinella, nie zastanawiając się nad jego sensem, końcem i klęską: po prostu przeżywając je bezpośrednio, nie pamiętając o nim – kontemplując je, by tak rzec, z zamkniętymi oczami. I nie tylko po to, by uśmiechnąć się na koniec z powodu jego absurdalności. Tajemnica Pulcinelli polega na tym, że nie ma żadnej tajemnicy, a jedynie, w każdej chwili, jakaś droga wyjścia.
Zapalam światło w ciemnym pokoju: oświetlony pokój z pewnością nie jest już ciemnym pokojem, utraciłem go na zawsze.
To, czego mieć już nie mogę, co nieskończenie wymyka się wstecz, a zarazem wypycha mnie naprzód, jest już jedynie przedstawieniem języka, ciemnością zakładaną dla światła.
Światło jest tylko dojściem ciemności do samej siebie.
Najsłynniejszy proces w dziejach ludzkości oczami jednego z najwybitniejszych współczesnych filozofów
Poncjusz Piłat, prefekt Judei, inspirował najwybitniejszych twórców kultury europejskiej. Tym razem tę tajemniczą postać i jej relację z Jezusem analizuje Giorgio Agamben, zastanawiając się, dlaczego spotkanie tego, co boskie, i tego, co ludzkie, przybrało postać procesu prawnego.
O randze Piłata świadczy fakt, że poza Jezusem i Maryją jest on jedynym człowiekiem, którego imię pojawia się w chrześcijańskim Credo. Nikt inny nie został też opisany przez Ewangelistów równie szczegółowo pod względem psychologicznym ? to jedyna postać, która okazuje tak różne emocje. Istnieje zarówno „czarna”, jak i „biała” legenda Piłata – np. w Kościele etiopskim jest uznawany za świętego!
Agamben w swej erudycyjnej, lecz bardzo przystępnej książce książce stawia pytania frapujące zarówno dla wierzących, jak i dla niewierzących.
Czy Piłat był jedynie wykonawcą Bożego planu, czy kimś więcej? Był odważny i zdecydowany, czy też tchórzliwy? Na ile proces Jezusa przebiegał zgodnie z procedurami prawa rzymskiego? Kto tak naprawdę był w nim sędzią? I czy w ogóle można mówić o procesie, skoro nie zapadł wyrok?
Jeśli to prawda, że każde dzieło z przeszłości tylko w określonych momentach swojej historii może być odczytane w całości, to ? jak się zdaje ? dla Listów świętego Pawła czas nadszedł właśnie teraz. Giorgio Agamben przywraca im ich mesjanistyczne znaczenie, które na nowo kształtuje perspektywę liczącej już dwa tysiące lat tradycji interpretacyjnej: w tym ujęciu święty Paweł nie był założycielem religii uniwersalnej, zapowiadając nową tożsamość i nowe powołanie, przywołał natomiast każdą tożsamość i każde powołanie; nie zniósł starego prawa, lecz otworzył je na nowe zastosowanie ? takie, które mieści się poza wszelkim prawem. Od nowiny świętego Pawła do tez o pojęciu historii Waltera Benjamina (które niekiedy zawierają niezwykłe z niej zapożyczenia), zamiana przeszłości i przyszłości, wspomnień i nadziei buduje jądro mesjanizmu. Czas mesjanistyczny to czas obecny; jako segment świeckiego czasu między zmartwychwstaniem Jezusa a apokaliptycznym końcem, konstruuje się w doświadczeniu współczesności. Książka Agambena trzyma się mesjanistycznego wzoru ?rekapitulacji przyprawiającej o zawrót głowy?: egzegetyczna wiedza o Biblii przechodzi w iluminacje filozofa, który ? wychodząc od Schmitta, Kafki i Scholema ? bada teksty świętego Pawła i znajduje w nich pojęciowe korzenie heglowskiej dialektyki
Co zostaje z Auschwitz to trzecia część trylogii Giorgio Agambena, w której centralną rolę odgrywa figura Homo Sacer ? człowieka całkowicie odartego z godności, który jest już tylko nagim życiem. Ekstremalną formą Homo Sacer był więzień obozu koncentracyjnego tuż przed swoją ostatnią drogą do komory gazowej (?muzułman?). Jak żywy trup, budził już tylko niechęć. Jednak zdaniem Agambena, uważnego czytelnika i interpretatora ?obozowych? książek Primo Leviego i innych ocalałych, taki właśnie człowiek byłby najbardziej wiarygodnym świadkiem zbrodni w Auschwitz. Ci, którzy przetrwali, nie mogą być świadkami, gdyż nie przeżyli tego dramatu do końca. Martwi nie mają zaś głosu. Agamben twierdzi też, że Auschwitz nigdy się nie skończyło ? po Auschwitz istnieje już tylko permanentne życie ?w? i ?z? Auschwitz.
?Poruszający tekst Agambena o nazistowskich obozach śmierci skupiony jest wokół pytania, co dzieje się z mową, kiedy mówi wykorzeniony podmiot. Pomimo że zdaniem niektórych Auschwitz uniemożliwia danie świadectwa, Agamben pokazuje, w jaki sposób ten, kto o Auschwitz mówi, dźwiga tę niemożliwość w obrębie swojej mowy, dotykając granicy tego, co nieludzkie?.
Judith Butler
Giorgio Agamben (ur. 1942) ? filozof włoski, związany z Uniwersytetem UIAV w Wenecji, wykłada też na innych uczelniach europejskich; w 2002 roku, protestując przeciwko paszportom biometrycznym, zrezygnował z wykładów w USA. Jego filozoficzne punkty odniesienia wyznaczają nazwiska Martina Heideggera, Guy Deborda, Michela Foucault, Hannah Arendt. Zasłynął trylogią Homo sacer, w której skład wchodzą tomy: Homo sacer (1995), Stan wyjątkowy (2003) oraz Co zostaje z Auschwitz (1998).
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
