Jak twierdził wybitny polski archiwista Kazimierz Konarski, „akta pozbawione inwentarza są ciałem martwym”. Stąd też opracowanie tej niezbędnej w każdym archiwum pomocy ewidencyjnej jest bardzo ważne. Zapewnia ona nie tylko integralność przechowywanych w nim zbiorów, ale umożliwia również odnalezienie informacji poszukiwanej przez osoby korzystające z jego zasobów. Prezentowana praca to pierwszy inwentarz archiwalny wydany przez Instytut Pamięci Narodowej, opisujący część zgromadzonej w jego archiwach dokumentacji, niezwykle ważnej dla każdego badacza najnowszej historii Polski. Twórcą owych akt był bowiem jeden z czternastu istniejących w latach 1946–1955 specjalnych sądów wojskowych – Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku. Głównym celem, dla którego te instytucje powołano do życia, była legitymizacja działań aparatu represji „władzy ludowej”, skierowanych wobec osób sprzeciwiających się wprowadzeniu w Polsce ustroju komunistycznego. Nie mamy jednak do czynienia ze zwykłym inwentarzem, ponieważ autor podjął się próby opracowania wyjątkowej pomocy ewidencyjnej, jaką jest inwentarz idealny, czyli taki, który swoim opisem obejmuje nie tylko dokumentację zachowaną i zgromadzoną w jednym archiwum, ale również taką, która na przestrzeni lat uległa zniszczeniu lub rozproszeniu uniemożliwiającemu jej fizyczne scalenie.
W umieszczonym w książce wstępie do inwentarza (dołączonego na płycie CD) autor zawarł informacje na temat dziejów ustrojowych twórcy zespołu archiwalnego, jego strukturze i charakterystyce technicznej. Opisano również zawartość akt WSR w Gdańsku oraz proces ich brakowania. Następnie omówiono metody opracowania zespołu oraz proces rekonstrukcji registratury sądu, których końcowym efektem jest prezentowana pomoc ewidencyjna. Na płycie CD oprócz właściwego inwentarza znalazły się także indeksy: osób i miejscowości. Szczególnie pierwszy z nich może okazać się bardzo przydatny dla badaczy najnowszej historii Pomorza Gdańskiego, zawiera bowiem nazwiska wszystkich osób, których sprawy rozpatrywał gdański WSR. Elektroniczna wersja inwentarza pozwoliła zastosować rozwiązania, które umożliwią korzystającym z niego osobom szybkie powiązanie odnalezionej w indeksie osoby z właściwym rekordem zawierającym m.in. informacje o obecnym miejscu przechowywania oraz sygnaturze archiwalnej dotyczącej jej akt, a w przypadku ich zniszczenia – o dacie oraz nazwie instytucji, która przeprowadziła brakowanie.
Niniejsza książka po raz pierwszy w polskiej historiografii opisuje historię osiedlenia się i działalność poszczególnych męskich zgromadzeń zakonnych w diecezji chełmińskiej w okresie międzywojennym. Główna narracja skupia się jednak na losach zakonników przebywających w placówkach zakonnych w momencie wybuchu II wojny światowej: franciszkanów w Gdyni, jezuitów w Gdyni i Grudziądzu, księży misjonarzy i pallotynów w Chełmnie, michalitów i redemptorystów toruńskich, misjonarzy Świętej Rodziny w Wielkim Klinczu, salezjanów z Rumi oraz werbistów z Górnej Grupy.
Jeszcze w trakcie działań wojennych we wrześniu 1939 r. instytucje partyjne i aparat policyjny Niemiec uderzyły w polskie duchowieństwo katolickie. W ciągu kilku tygodni wszystkie te placówki przestały istnieć, a księża i bracia zakonni zostali z nich wypędzeni lub aresztowani. Wielu z nich zamordowano, m.in. w Piaśnicy; innych zesłano do obozów koncentracyjnych. Tylko nieliczni wrócili po wojnie do ojczyzny i zaczęli tworzyć nową, jeszcze nie opisaną, historię diecezji chełmińskiej.
Biografia Augusta Hlonda może uchodzić za symbol losu Polaków żyjących na przełomie XIX i XX w. Wzrastanie w tęsknocie za ojczyzną – wymarzoną i, zdawać by się mogło, nieosiągalną. Patriotyzm dnia codziennego, przejawiający się w działalności społecznej i kulturalnej, a także przeżywany niejednokrotnie z daleka, tak jak w wypadku młodego Augusta Hlonda, który musiał wyjeżdżać w związku z nauką i pracą duszpasterską. I w końcu – gdy ziścił się sen pokoleń – radość z odzyskanej ojczyzny, a zaraz potem praca nad jej odbudową – przerwana przez wojnę i dramat emigracji. Powrót do zniszczonego kraju i kolejna walka, tym razem z bezbożnym komunizmem. Te wszystkie elementy biografii prymasa Hlonda mogłyby opisywać dzieje setek tysięcy Polaków. Dlatego wygłoszone po przyjeździe do kraju słowa, że „Polska żyje nadal pod znakiem krzyża, chce iść w przyszłość z Chrystusem”, brzmią tak autentycznie i oddają pełnię jego doświadczeń.
Instytut Pamięci Narodowej, publikując niniejszy album, oddaje hołd postaci prymasa Hlonda w siedemdziesiątą rocznicę jego śmierci, przypadającą w roku jubileuszu stulecia odzyskania niepodległości Polski. Jeszcze w czasie wojny kardynał mówił do rodaków: „Strzeżmy tężnego ducha, by nim Polskę odbudować i nim jej nowe życie natchnąć. Rzeczpospolita idzie ku nam w chwale, wywalczona i odbita, sercami dźwignięta! Idzie ku nam jak jasność po burzy, jak słońce po nocy, jak sprawiedliwość po krzywdzie, jak sąd boży nad gwałtem. Rozpostrze się możnie!”.
Jarosław Szarek (fragment wstępu
Praca zbiorowa Życie na przekór. Młodzieżowa kontestacja systemu w ostatniej dekadzie PRL (1980-1989) - nowe tropy i pytania badawcze potwierdza naukową atrakcyjność problematyki dotyczącej różnych form opozycji i oporu społecznego, podejmowanych przez młodych ludzi w Polsce lat osiemdziesiątych XX w. Ta „długa dekada” odznaczała się dużą dynamiką wydarzeń politycznych i z tego powodu była niejednorodna. Sytuacja społeczno-polityczna wyglądała inaczej w karnawale „Solidarności” niż w stanie wojennym czy w pierwszych latach po jego zniesieniu, a jeszcze inaczej u schyłku Polski Ludowej i w przeddzień „wielkiej zmiany”, której symbolem były półwolne wybory parlamentarne 1989 r. Ten polityczny rollercoaster przełożył się również na odmienne formy politycznej kontestacji wyrażanej przez młodzież - ewoluującej i w różnych podokresach ostatniego dziesięciolecia PRL, dostosowanej praktycznie (i pragmatycznie) do bieżących wydarzeń. Życie na przekór… wychodzi naprzeciw naukowemu niedosytowi; przybliżając bogatą, nadal jeszcze mało znaną paletę działań opozycyjnych inicjowanych przez młodych ludzi, wypełnia lukę w literaturze poświęconej temu problemowi. Oczywiście autorzy tomu nie mają ambicji przedstawienia wszystkich form sprzeciwu młodych Polaków wobec systemu komunistycznego; skupiają się na wybranych aspektach kontestacji i omawiają na konkretnych przykładach jednostkowych lub w szerszym kontekście - przekrojowo.
Zima 1945 roku. Rozformowane kilka miesięcy wcześniej oddziały leśne lubelskiej AK zbierają się na nowo. To w nich ścigani przez komunistyczny aparat bezpieczeństwa partyzanci szukają ratunku przed bezwzględnym terrorem i represjami. Jak nigdy nagląca staje się teraz potrzeba posiadania odpowiedzialnych dowódców – takich jak „Zapora” – zdolnych utrzymać dyscyplinę w konspiracyjnym wojsku, potrafiących skutecznie przeciwstawić się oprawcom z UB i NKWD.
Czy „Zaporze” uda się wyjść cało z walk ze znacznie silniejszym przeciwnikiem? Dlaczego akcja z września 1946 pod Krążnicą Okrągłą to prawdziwe deja vu w walce z okupantem? Jakie będą losy podkomendnych H. Dekutowskiego – „Cedura” i „Gitarki”? Jaką tragiczną tajemnicę kryje historia „Morwy”?
Zapraszamy do lektury czwartego zeszytu z komiksowego cyklu „Wilcze tropy”, poświęconego Żołnierzom Wyklętym, przygotowanego przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Warszawie.
Jest rok 1945. Michał i Piotr bawią się w poszukiwaczy skarbów na ruinach zniszczonego wojną Wrocławia. Jednak zamiast znalezienia skarbu dwóch dziewięciolatków stanie przed szansą odkrycia mrocznej tajemnicy. Tajemnicy, która zmieni ich życia i będzie ich prześladowała przez kolejnych kilkadziesiąt lat. To, co zaczęło się jak niewinna zabawa, przerodzi się obsesję i test dla ich przyjaźni. Na tle zmieniającego się Wrocławia Michał i Piotr odkryją, czym dla każdego z nich jest tytułowy ""Skarb"".
Nie ulega wątpliwości, że „żołnierzom wyklętym”, którzy po 1945 r. nie złożyli broni i kontynuowali bój o niepodległą Rzeczypospolitą, przynależeć powinno właściwe miejsce w polskiej historii i kulturze. Przez 45 lat był to temat tabu.
Władze Polski ludowej starały się pogrzebać pamięć o bojownikach walczących do ostatniego naboju z sowieckim zniewoleniem i komunistyczną władzą. Dziś prawdziwi bohaterowie i pseudonimy „Łupaszki”, „Orlika”, „Zapory”, „Ognia”, „Roja”, „Warszyca” czy „Ojca Jana” powoli przedostają się do świadomości Polaków. Wciąż jednak wiemy o nich za mało, a ich ofiara bywa nadal kwestionowana. Pokutuje przeświadczenie, że wojna i okupacja zakończyły się w Polsce w maju 1945 r. wraz z „wyzwoleniem” kraju przez Armię Czerwoną i upadkiem Berlina.
Tymczasem nowa okupacja, tym razem sowiecka, trwała dalej. Towarzyszył jej twardy opór społeczeństwa, kilkuset tysięcy konspiratorów, kilkudziesięciu tysięcy „leśnych” żołnierzy.
Komiks „Wyzwolenie? 1945” nie stawia na martyrologię. Pokazuje losy trzech dowódców: Jana Tabortowskiego „Bruzdy”, Mariana Bernaciaka „Orlika” oraz Franciszka Przysiężniaka „Ojca Jana”, którzy mając za sobą epizody współpracy z „sojusznikiem naszych sojuszników” – zmuszeni zostali represjami do walki z NKWD i komunistyczną polska bezpieką. Pokazuje trzy zwycięskie bitwy stoczone przez żołnierzy Armii Krajowej i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego z sowieckim okupantem oraz ich komunistycznymi poplecznikami. Przedstawia wydarzenia historyczne i młodych ludzi biorących w nich udział.
Dziewiąta część „Wojennej odysei Antka Srebrnego 1939?1946” opisuje ostatni fragment przygód głównego bohatera i jego przyjaciela Romana. Po wyrwaniu się z zasadzki NKWD w Gdańsku nawiązują kontakt z działaczami Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Z rozkazu ppłk. „Lotnego” biorą udział w niebezpiecznej misji ukrycia organizacyjnego archiwum, a następnie w przerzucie do ONZ memoriału opisującego zbrodnie sowieckie na terenie Polski. Wciąż ścigają się z czasem i tropiącym ich bez wytchnienia Timurem.
„Wojenna odyseja Antka Srebrnego” odzwierciedla losy tysięcy Polaków z lat 1939–1944, którzy, mimo przegranej kampanii wrześniowej i represji ze strony dwóch okupantów (III Rzeszy Niemieckiej oraz ZSRS), w każdym zakątku świata gotowi byli stanąć do walki o wolną Polskę.
Opowieść zaczyna się w połowie września 1939 roku w Grodnie. Antek Srebrny bierze udział w przygotowaniach do obrony miasta przed Niemcami. 17 września okazuje się jednak, iż przyjdzie mu walczyć z drugim wrogiem Polski – Rosją sowiecką. Podobnie jak jego autentyczni rówieśnicy (np. trzynastoletni Tadeusz Jasiński), Antek uczestniczy w obronie swojego rodzinnego miasta (20–22 września). Po kapitulacji Grodna Antek pada ofiarą pierwszej deportacji obywateli polskich daleko na wschód ZSRS (10 lutego 1940 roku). Trafia do Kazachstanu, w miejsce przymusowego osiedlenia, gdzie udaje mu się przeżyć tylko dzięki pomocy miejscowych (Serika i baby Wandy). Wkrótce opuszcza go jednak szczęście. Mimo młodego wieku Antek zostaje aresztowany i skazany na pobyt w prawdziwym „piekle na ziemi” – sowieckim obozie pracy (łagrze). Spotyka tam „bezprizonych” i „urków”, będących postrachem Gułagu. Dzięki pomocy jednego z więźniów udaje mu się uciec i – wzorem autentycznej historii Witka Glińskiego – wydostać z ZSRS. Skrawek wolnej Polski odnajduje w Syrii, w szeregach Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. Wraz z nią bierze udział w jednej z najważniejszych batalii w Afryce Północnej – obronie twierdzy w Tobruku. Na tym nie kończy się jego odyseja. Po połączeniu SBSK z Armią Polską na Wschodzie Antek – już jako żołnierz 2. Korpusu Polskiego – trafia do Włoch, gdzie uczestniczy w zwycięskiej bitwie o klasztor Monte Cassino. Jego długa droga do wolnej Polski kończy się we Włoszech latem 1944 roku... z nadzieją na dalszy ciąg.
W skład pakietu wchodzą:
cztery komiksy opowiadające o kolejnych etapach odysei Antka Srebrnego: obronie Grodna (1939), pobycie „na nieludzkiej ziemi” (1940), walkach o Tobruk (1941) i bitwie o Monte Cassino (1944);
gra planszowa oparta na fabule komiksów – uzupełniona informacjami historycznymi i ikonografią, w istotny sposób poszerzy wiedzę graczy o wydarzeniach, w których uczestniczy główny bohater komiksów i jego przyjaciele;
dwustronne puzzle, które przedstawiają udział Polskich Sił Zbrojnych w czasie II wojny światowej;
zestaw naklejek na ubrania, prezentujący 12 naszywek noszonych przez żołnierzy SBSK, 2. Korpusu Polskiego oraz tzw. Cyrku Skalskiego
replika orzełka, którego nosili polscy żołnierze w Afryce i we Włoszech
Kolejna odsłona przygód Antka sprowadzi nas do „Małpiego gaju” w… Szkocji. Przejdzie on tam przyspieszony kurs spadochronowy pod czujnym okiem kpt. Kwaśnicy, by wraz z 1. Samodzielną Brygadą Spadochronową gen. Stanisława Sosabowskiego wziąć udział w największej operacji powietrzno-desantowej II wojny światowej – „Market Garden”. Czy Antek weźmie bezpośredni udział w morderczych zmaganiach o most na Renie? Czy trudno jest wylądować w obrazie feldmarszałka Walthera Modela? Jakie tajemnice kryją papiery doktora Grubera? Odpowiedzi na te pytania znajdziecie w szóstym zeszycie „Wojennej odysei Antka Srebrnego 1939–1944”.
Siódma część „Wojennej Odysei Antka Srebrnego 1939–1945” opisuje kolejne przygody tytułowego bohatera i jego przyjaciół. Antek razem z 1 Dywizją Pancerną gen. Stanisława Maczka „Bacy” wiosną 1945 r. rusza w kierunku niemieckiej bazy marynarki wojennej w Wilhelmshaven. Po drodze – w Oberlangen – odnajduje dawno niewidziane bliskie osoby. Dostaje od dowódcy nowe zadanie specjalne – schwytania oficera SS, złodzieja dzieł sztuki, Könessera, odpowiedzialnego za rabunek skarbów z Wawelu.
Antek żegna się definitywnie ze współtowarzyszami broni z 2. Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa (także z kapralem Wojtkiem – misiem). Nie oznacza to jednak końca jego wojennej odysei. Trafia on na dopiero co utworzony przez aliantów drugi front we Francji, gdzie po udanym lądowaniu w Normandii od wielu tygodni trwają zacięte walki z Niemcami pod Caen. Działając w ramach 1. Dywizji Pancernej, dowodzonej przez słynnego gen. Stanisława Maczka (zwanego „Bacą”), Antek ma teraz za zadanie rozpoznać siły nieprzyjaciela przed decydującym atakiem. Jego przyjaciele – „Piroman” i Janka – przechodzą zaś pod komendą kpr. Puzona przyspieszony kurs pancerniacki. Ich ścieżki krzyżują się podczas jednej z najważniejszych bitew 1944 r. we Francji – pod Falaise. Czy uda im się sprowadzić pomoc dla broniących się resztkami sił oddziałów polskich na Mont Ormel? Czy Antkowi uda się poskromić tygrysa? Odpowiedzi na te pytania znajdziecie w piątym zeszycie „Wojennej odysei Antka Srebrnego 1939–1944”.
Antek Srebrny dokonał rzeczy niemożliwej. Nie tylko uciekł z obozu w komunistycznej Rosji, ale po wielu tygodniach wyczerpującego marszu dotarł do skrawka wolnej Polski znajdującego się… w Syrii. Tak, to najprawdziwsza prawda – Antek trafił do obozu organizowanej tam Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. Ostatnie przejścia sprawiły, że zmężniał i wydoroślał ponad swój wiek. Dzięki temu może podać, że jest starszy o dwa lata i przywdziać wreszcie wymarzony polski mundur. Razem z brygadą trafia teraz w samo „oko cyklonu” walk w Afryce Północnej – do twierdzy Tobruk. Czy uda mu się przechytrzyć „Lisa Pustyni”? Co łączy go z agentem niemieckim Totensteinem? Czy Antek zasłuży na miano „szczura Tobruku”? Na wszystkie te pytania znajdziesz odpowiedź w trzecim zeszycie serii „Wojenna odyseja Antka Srebrnego 1939–1944” – Szczury Tobruku 1941 r.
Antek Srebrny to prawdziwy żołnierz 2 Korpusu Polskiego - w dodatku żołnierz do zadań specjalnych. Polegają one na udaremnianiu niecnych planów przeciwników. Gra idzie teraz o bardzo wysoką stawkę. Oddziały polskie szykują się właśnie do najważniejszej batalii na wojennym szlaku - bitwy o klasztor Monte Cassino. W przygotowaniach bierze udział nawet kapral Wojtek - I nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie to, że jest nim prawdziwy miś. Niebawem ma się rozpocząć szturm, poprzedzony ostrzałem artyleryjskim. Na czas trzeba więc dostarczyć amunicję. Kto będzie chciał pokrzyżować plany polskich żołnierzy? Czy należy bać się zielonych diabłów? Kto dołączy do oddziału Antka? Na wszystkie te pytania znajdziesz odpowiedź w czwartym zeszycie serii Wojenna Odyseja Antka Srebrnego 1939-1944 - Bitwa pod Monte Cassino 1944 r.
Antek Srebrny znajduje się bardzo daleko od domu - w Kazachstanie, dokąd został wywieziony przez Sowietów. To nieludzka ziemia, niebezpieczna, zwłaszcza dla takich ludzi jak Antek - zesłanych tam jako wrogowie Rosji. Dzięki sprytowi i odwadze uda mu się jednak przeżyć. To jednak nie koniec czekających go niebezpieczeństw. Antek trafia do prawdziwego piekła na ziemi - komunistycznego obozu pracy, w którym przebywają także więźniowie kryminalni. Czy Antkowi uda się wydostać z sytuacji bez wyjścia? Kim są bezprizorni? Czy należy wystrzegać się urków? Dokąd teraz zaprowadzi Antka tułaczy szlak?Na wszystkie te pytania znajdziesz odpowiedź w drugim zeszycie serii Wojenna Odyseja Antka Srebrnego - Ucieczka z nieludzkiej ziemi 1940 r.
Antek Srebrny, gdy go poznajemy, ma zaledwie 14 lat. Jest grodzieńskim harcerzem. Od początku II wojny światowej razem z kolegami szykuje się do walki z Niemcami. Los sprawia jednak, że przychodzi mu zmierzyć się z innym, śmiertelnym wrogiem Polski - Sowietami. Podobnie jak wielu jego rówieśników, bierze udział w obronie swojego rodzinnego miasta - Grodna - przed Armią Czerwoną.To nie jedyne niebezpieczeństwo, jakie na niego czyha. Jego tropem podąża tajemniczy pan X. Czy Antkowi uda się przetrwać uliczne walki z Armią Czerwoną? Kto pomoże mu w starciu z groźnym panem X? Co dla Antka i jego rodziny oznacza data 10 lutego 1940 r.?Na wszystkie te pytania znajdziesz odpowiedź w pierwszym zeszycie serii Wojenna Odyseja Antka Srebrnego 1939-1944 - Obrona Grodna 1939 r.
9 listopada 2016 r. została zorganizowana na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Szczecińskiego druga konferencja naukowa poświęcona historii Kościoła na Pomorzu Zachodnim. Niniejsza publikacja jest zapisem wygłoszonych wówczas referatów. Projekt realizowany jest we współpracy z Wydz. Teologicznym US.
Pierwsza z planowanego cyklu publikacji poświęconych siedzibom ziemiańskim na ziemiach wschodnich II RP, ich dziejom oraz znanym i mniej znanym właścicielom i mieszkańcom. Uwzględniono nie tylko pałace i zamki, lecz także wiele obiektów mniejszych i skromniejszych, mało znanych lub pomijanych w literaturze fachowej i w przewodnikach turystycznych. Niemal wszystkie obiekty autor opracowania odwiedził osobiście (niektóre po kilka razy), wykonując przy tej okazji dokumentację fotograficzną, badając ich obecny stan zachowania oraz sposób użytkowania.
Pierwsze całościowe wydanie zapisków prymasa Stefana Wyszyńskiego z lat 1948–1981, unikatowe świadectwo niestrudzonej działalności prymasa oraz niekwestionowanego autorytetu społecznego i rzecznika praw narodu. W ramach zainaugurowanej serii ukaże się 27 tomów, niemal każdy z nich dotyczy kolejnego roku życia prymasa Wyszyńskiego. Edycja możliwa dzięki współdziałaniu Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Instytutu Prymasa Wyszyńskiego i Instytutu Pamięci Narodowej.
Publikacja w ramach centralnego projektu badawczego IPN „Władze komunistyczne wobec Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce 1944–1989”
Pierwsze całościowe wydanie zapisków prymasa Stefana Wyszyńskiego z lat 1948–1981, unikatowe świadectwo niestrudzonej działalności prymasa oraz niekwestionowanego autorytetu społecznego i rzecznika praw narodu. W ramach zainaugurowanej serii ukaże się 27 tomów, niemal każdy z nich dotyczy kolejnego roku życia prymasa Wyszyńskiego. Edycja możliwa dzięki współdziałaniu Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Instytutu Prymasa Wyszyńskiego i Instytutu Pamięci Narodowej.
Publikacja w ramach centralnego projektu badawczego IPN „Władze komunistyczne wobec Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce 1944–1989”
***
Osobiste zapiski pro memoria pozostawione przez kard. Stefana Wyszyńskiego, prymasa Polski, są dokumentem wyjątkowym, stanowią bowiem spisywane niemal z dnia na dzień unikatowe świadectwo jego niestrudzonej działalności prymasowskiej w latach 1948–1981. Ze stronic tych przemawia sam Prymas Tysiąclecia, każdym zdaniem dając świadectwo tego, jak rozumiał swoją odpowiedzialność za Kościół i Naród. Można pokusić się o stwierdzenie, że zapiski są źródłem na tyle ważnym, iż mogą wpłynąć na zmianę spojrzenia historyków na okres komunizmu w Polsce. Opinię tę potwierdza wielu badaczy epoki. Rzadko też mamy do czynienia ze źródłem porównywalnym z tymi zapiskami: tak obszernym i szczegółowym (składają się na nie tysiące kart odręcznych, codziennych notatek prymasa), obejmującym tak długi okres, bo ponad trzydzieści lat, a wreszcie sporządzonym przez człowieka tak wielkiego formatu. (Z przedmowy bp. Jana Kopca, przewodniczącego Rady Programowej)
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
