Pojawienie się adhortacji papieża Franciszka Gaudete et exsultate na temat świętości w życiu chrześcijanina stało się dla wielu osób punktem wyjścia do refleksji na temat samego określenia, które w kulturze współczesnej wydaje się nieco „staroświeckie” jak ze słownika naszych dziadków albo po prostu nie istnieje w pewnych kręgach.
Mówiąc językiem naszych czasów, świętość posiada swoiste „obciążenie kulturowe”, a więc przykrywa je otoczka uprzedzeń i uproszczeń, które rozmyły to pojęcie. A jednak do dziś dążenie do świętości jest podstawowym programem formacji proponowanej w Kościele i przez Kościół oraz „mianownikiem”, który opisuje godność ucznia Chrystusa w różnorodności sposobów jego realizacji (poszczególne powołania stanowić mogą wówczas „liczebnik”, by pozostać przy języku matematyki). Niemniej jednak, w pamięci zbiorowej „świętość” stała się synonimem nie tyle zwyczajnej kondycji chrześcijanina, „wysokiej miary codziennego życia” (by przywołać słynną definicję świętości Jana Pawła II), ile nadzwyczajnych darów, osiąganych przez niektórych, jedynie tych kanonizowanych. Świętość staje się tym, do czego trudno dotrzeć: wzniosłym ideałem etycznym, dostępnym tylko niektórym, a więc mówiąc współczesnym językiem swoistym produktem limitowanym, który wzbudza zainteresowanie, ale generalnie z zasady pozostaje dla nielicznych.
Tymczasem wbrew dylematowi ukrytemu w tytułowym pytaniu książki nie chodzi o wybieranie na zasadzie „albo” – „albo”, lecz wybór obu elementów: łaski i wysiłku. Świętość jest „skutkiem” udzielenia łaski, jej bezwarunkowym przyjęciem i dalszym postępowaniem w wolności, a więc z „wysiłkiem”, pracą czy ascezą. Ludzkie staranie nie jest „przyczyną” łaski, ale jej owocem, który dokonuje przemiany człowieka, nie tylko zewnętrznej, lecz także wewnętrznej (co określa się mianem „usprawiedliwienia”). Nie chodzi o bierne przyjmowanie łaski, która ma zastąpić naturę w jej działaniu, ale doprowadzić do „przedziwnej wymiany” (admirabile commercium), między tym, co ludzkie, a tym, co boskie – na wzór tajemnicy Wcielenia, która zawsze pozostaje paradygmatem dla zrozumienia czegokolwiek sensownego w egzystencji chrześcijańskiej.
Ukazywanie świętości przez pryzmat relacji ma swoje ważne konsekwencje dla teologicznego dyskursu. Pokazuje bowiem, że uczniowie Jezusa nie są wyizolowanym indywiduum, ale tworzą, tkają całość, pozostając w relacji do Boga, innych oraz siebie. Przyjęcie do Kościoła to nie zapisanie się do organizacji, ale wejście w nowy porządek relacji (pojęcie instytucjonalności wymaga zapewne szerszej refleksji). Relacyjność i wspólnotowość zachęca do zrozumienia odpowiedzialności za innych, zaangażowania na ich rzecz, która pcha ku misji. Świętość to zaangażowanie, to jego nowe imię. W ten sposób zyskuje na wyrazistości obraz Kościoła, który ciągle wychodzi ku nowym wyzwaniom, na peryferie współczesnego świata, aby pokazywać, że nie jest „dla-siebie”.
Książka, którą przekazujemy czytelnikowi, jest owocem międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej w dniu 26 października 2018 roku na Wydziale Teologicznym UMK w Toruniu, podczas której zastanawiano się nad teologicznymi konotacjami terminu „świętość”, jak również powszechnym powołaniem do świętości oraz wypływającymi z tego konsekwencjami na wielu odcinkach życia.
Fragm. ze Słowa wstępnego
Dnia 16 października 1978 roku arcybiskup Krakowa kardynał Karol Wojtyła został niespodziewanie wybrany na Stolicę Piotrową, przybierając imię Jan Paweł II. Został on 264 papieżem i zarazem pierwszym po 455 latach następcą św. Piotra nie-Włochem, i pierwszym papieżem Słowianinem. W tym roku przypada 40. rocznica tego historycznego wydarzenia, które odbiło się szerokim echem na całym świecie. Długi i niezwykle dynamiczny pontyfikat Jana Pawła II nie tylko pozostawił trwałe ślady w życiu Kościoła, ale także miał wielki wpływ na przyszłe losy świata i Polski.
Dnia 22 czerwca 2004 roku Senat Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu jednomyślną decyzją podjął uchwałę o nadaniu Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II tytułu doktoratu honoris causa UMK. Ta decyzja Senatu UMK nawiązywała ponadto do przypadającej w dniu 7 czerwca 2004 roku piątej rocznicy historycznego spotkania Jana Pawła II ze światem polskiej nauki, które odbywało się w auli Uniwersytetu. Było to wydarzenie niezwykłej wagi nie tylko w historii UMK, lecz także w historii spotkań Papieża z polskimi uczelniami w czasie Jego pielgrzymek do Ojczyzny.
Pragnęliśmy, aby w 40. rocznicę wyboru Jana Pawła II na Stolicę Piotrową oraz w kolejną rocznicę nadania mu przez Senat Uniwersytetu Mikołaja Kopernika doktoratu honoris causa towarzyszyła publikacja, która choć w drobnej części będzie znakiem pamięci i wyrazem wdzięczności za nauczanie i dzieło pontyfikatu „polskiego Papieża”. Ponadto, która będzie również konkretnym świadectwem wypełniania testamentu Jana Pawla II, który napisał, że „najpilniejszym zadaniem jest formacja biblijna i liturgiczna ludu Bożego, pasterzy i wiernych”. Z tej racji monografię tworzą opracowania będące owocem badań nad znaczeniem i rolą liturgii w nauczaniu Jana Pawła II, które były prowadzone na semianarium doktoranckim z teologii liturgii na Wydziale Teologicznym UMK w Toruniu w roku akademickim 2016/2017.
Ze Wstępu
Niniejsza publikacja ukazuje świętość, która bierze swój początek w Bogu i jest ukierunkowana ku człowiekowi. Najkonkretniej została zobrazowana w osobie Jezusa. Pełne jej podobieństwo jaśnieje w osobach świętych, którzy z wielką gorliwością naśladowali życie Chrystusa. Autorowi nie chodziło o przedstawianie żadnych teorii na temat świętości, ale ukazanie organicznej jedności między życiem i świętością, podobnie jak kiedyś sługa Boży ks. Franciszek Blachnicki w formie krzyża ukazał organiczną więź między światłem i życiem.
Zapoznając się z treścią publikacji, czytelnik zauważy, że obraz świętości ukazany w niej, jest tradycyjny – wydobyty z Ewangelii i Tradycji Kościoła – a zarazem nowy, dostosowany do współczesnych znaków czasu. Przede wszystkim jest to obraz bardzo bliski życiu i bogaty w swych propozycjach.
Książka mówi o różnych indywidualnych drogach do świętości, wymagających odpowiedniej pedagogiki świętości, która zdolna jest dostosować się do rytmu poszczególnych osób. W tej pedagogice należy wykorzystać bogactwo tradycyjnych metod pomocy indywidualnej i grupowej oraz nowe formy udostępnione przez stowarzyszenia i ruchy uznane przez Kościół.
„Problematyka książki jest bardzo bogata. Zaprezentowana wielowątkowość poruszanej tematyki i sposób jej usystematyzowania umieszcza niniejszą pozycję pośród bardzo dobrych naukowych książek, po które warto sięgnąć. Poszczególne zagadnienia przedstawione klarownym i zrozumiałym językiem świadczą o posiadanej przez autora wiedzy i sprawności dydaktycznego wyłożenia materiału. Praca jest głęboka i odkrywcza, zredagowana według kanonów studium naukowego. Została napisana w takim stylu, że zarówno rodzinom, jak i duszpasterzom pomoże głębiej zrozumieć wielkość, piękno i wyjątkowość powołania do małżeństwa i rodziny. Książka ta powinna stanowić obowiązkową lekturę dla wszystkich, którzy chcą posługiwać małżonkom i rodzinom”. Z recenzji ks. dra hab. Witolda Janochy, prof. KUL
Patrząc na statystyki, które ukazują zwiększającą się liczbę rozpadających się małżeństw, zachodzi potrzeba szczegółowego zbadania zjawiska rozwodów. Należałoby poszukać przyczyn będących źródłem konfliktów małżeńskich, które nierozwiązane stają się przyczynami kryzysu związku. Niniejsza publikacja stara się sprostać temu wyzwaniu. Zawiera ona szczegółową analizę poszczególnych konfliktów małżeńskich, które z czasem stały się przyczyną rozpadu związku. Potrzebne informacje zostały pozyskane dzięki szczegółowej analizie i opracowaniu danych dotyczących przyczyn kryzysów małżeńskich na podstawie akt Sądu Biskupiego Diecezji Toruńskiej. Ze względu na fakt, iż większość małżeństw w Polsce zawieranych jest w Kościele katolickim – mają one zatem charakter religijny – w publikacji nie mogło zabraknąć refleksji teologicznej i pastoralnej, ponieważ powiększające się zjawisko nietrwałości związków małżeńskich staje się wyzwaniem dla działań duszpasterskich Kościoła.
„Nie bądźcie jak wasi przodkowie, których napominali dawniejsi prorocy” (Za 1,4) – za pomocą tych słów, wyjętych z prologu do Księgi Zachariasza, autor przypomina o swojej przynależności do wyjątkowej społeczności proroków ST. W świecie naznaczonym upadkiem starego porządku, który wyznaczał kres neobabilońskiego imperium Bóg Jahwe ustanowił prorokiem niezwykłą osobowość, której zadaniem było odpowiedzieć Izraelitom, gdzie jest ich miejsce i kto jest ich Panem w nowym świecie, jaki odradzał się po tragedii babilońskiego wygnania. Zachariasz był świadomy, że duszę narodu wybranego toczą różne choroby: formalizm religijny, niesprawiedliwość społeczna oraz wewnętrzne rozbicie na grupy, partie i frakcje. Świadomość tych zagrożeń była pierwszym powodem, dla którego Zachariasz podjął się trudnego zadania budzenia ufności pośród swego narodu. W ośmiu wizjach roztacza przed oczami słuchaczy Boży plan, które ma poprowadzić nowy lud Izraela od wyzwolenia z niewoli, przez odbudowę świątyni i stolicy, do gruntownego odrodzenia we wszystkich dziedzinach życia społecznego i religijnego. Chociaż nie wysuwa na pierwszy plan kwestii odbudowy przybytku, jest sprawą oczywistą, że właśnie fakt powrotu Jahwe do Jego świętego mieszkania stanowi conditio sine qua non urzeczywistnienia się Bożego projektu i odnalezienia prawdziwej tożsamości. Novum w jej ukazywaniu przez Zachariasza nowemu Izraelowi polegana tym, że jej przyjęcie nie jest zarezerwowane wyłącznie dla Żydów, ale zgodnie ze słowami Za 8, 20-23 powinna stawać się ona programem życia w perspektywie uniwersalnej.
W bieżącym roku [2014] impulsem do refleksji nad małżeństwem i rodziną jest nie tylko wspomniany Synod, ale także dwudziesta rocznica publikacji Listu do rodzin św. Jana Pawła II. List stał się dla wielu swego rodzaju lekturą obowiązkową w obchodzonym w Kościele Roku Rodziny, ale również formą bardzo osobistego spotkania z Papieżem zatroskanym o losy człowieka i rodziny, którą nazwał „centrum i sercem cywilizacji miłości”. Niniejsza publikacja stanowi zaproszenie, by do tego bardzo ważnego dla rodzin Listu powrócić. Autorzy zawartych w niej artykułów chcieliby w tym powrocie pomóc. Przedstawiając swoje refleksje nad Listem do rodzin, autorzy odpowiadają na ciągle aktualne wezwanie Jana Pawła II skierowane do teologów. W adhortacji apostolskiej Familiaris consortio papież zachęcał ich, „by jednocząc swoje wysiłki we współpracy z hierarchicznym Magisterium, starali się coraz lepiej naświetlać podstawy biblijne tej nauki, jej motywacje etyczne i racje personalistyczne. Dzięki temu, będzie możliwe w kontekście organicznego wykładu przedstawić naukę Kościoła, dotyczącą tego ważnego tematu, w sposób naprawdę dostępny wszystkim ludziom dobrej woli, ułatwiając coraz jaśniejsze i głębsze jej zrozumienie. W ten sposób zamysł Boży będzie mógł być coraz pełniej urzeczywistniany dla zbawienia człowieka i dla chwały Stwórcy”.
Ze Wstępu
Proponowana publikacja obejmuje kilka wątków mieszczących się w kwestii społecznej o zasięgu globalnym. Na początku zostanie przedstawiony temat samej globalizacji. W jej ramach należy najpierw zdefiniować proces jej powstawania, uchwycić jego najważniejsze przyczyny oraz szanse i zagrożenia, jakie proces ten niesie dla jednostek i społeczności. Również kwestia ekologiczna to problem, który trzeba analizować i próbować rozwiązywać w skali całego świata. Rozważanie tego tematu będzie obejmować najpierw ukazanie współczesnego kryzysu ekologicznego w jego przejawach i przyczynach, następnie przedstawienie chrześcijańskiej doktryny ekologicznej, podstawowych kryteriów moralnych chrześcijańskiej ekologii, ekologii ludzkiej i dróg wyjścia z kryzysu ekologicznego. Z zagadnieniem ekologii powiązany jest model rozwoju. Nauczanie społeczne Kościoła głosi koncepcję integralnego rozwoju ludzkiego. Problematyka ta będzie najpierw obejmować kwestię rozwoju określanego jako podstawowe powołanie ludzkie, a następnie zasadnicze zagadnienie, jakim jest dla tego tematu rozwój integralny każdego człowieka. W dalszej kolejności zostaną ukazane problemy wynikające z rozwoju jednostronnego. Rozważania zamknie kwestia właściwego ukierunkowania rozwoju. Końcowa część książki prezentuje zagadnienia związane z pokojem na świecie i wojnami. Aksjologiczne podstawy pokoju obejmują zagadnienie prymatu pokoju przed wojną oraz wartości prawdy, sprawiedliwości, miłości i wolności będące fundamentem pokoju. Jako ostatnie zostały poruszone tematy dotyczące kwestii moralnych powinności na rzecz pokoju, sprawy pacyfizmu i problem służby wojskowej. Zagadnienie wojny zostanie ukazane w następujących etapach: zdefiniowanie różnych rodzajów wojny, warunki wojny sprawiedliwej, moralna kwalifikacja działań wojennych i wreszcie problem terroryzmu.
Refleksja nad zagadnieniami prezentowanymi przez Autorów recenzowanej publikacji wskazuje na konieczność wychowania zwłaszcza młodego pokolenia do wartości oraz odbudowania podstaw antropologicznych, które opierając się na prawdzie o człowieku, założą fundament integralnego wychowania. W recenzowanym opracowaniu podjęto aktualne i ważne problemy wyrastające nie tylko z teorii, ale również z codziennych doświadczeń współczesnego człowieka. Aktualność podjętych zagadnień oraz uwzględnienie kwestii związanych z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, stosunkowo mało znanych w kręgach nauczycielskich i pedagogicznych, stanowi dodatkowy walor omawianej książki.
Równocześnie warto zauważyć, iż Autorzy pomimo omawiania zagadnień głównie dotyczących cyberprzestrzeni, co niosło za sobą konieczność stosowania terminologii informacyjnej, posługiwali się językiem zrozumiałym i komunikatywnym, dzięki czemu książka staje się dostępna nie tylko dla specjalistów z zakresu technologii informacyjno-komunikacyjnych, ale również nauczycieli, wychowawców, katechetów, duszpasterzy i rodziców. Ze względu na znaczenie podejmowanych tematów, jak i ciekawy sposób ich przedstawiania niniejsze opracowanie powinno być wręcz lekturą obowiązkową dla wszystkich osób podejmujących proces wychowania młodego pokolenia w XXI wieku.
Z recenzji ks. prof. dr. hab. Józefa Stali
Apokalipsa św. Jana rozpoczyna się słowami: „Objawienie Jezusa Chrystusa, które dał mu Bóg, aby ukazać swym sługom, co musi stać się niebawem […]” (1,1). Jezus jest na pewno objawicielem czegoś, co jest zakryte, a co dotyczy tego, co „musi stać się niebawem”. Objawienie jednak dotyczy także Jezusa Chrystusa. Pytanie, kim jest Jezus Chrystus, leży u podstaw każdej refleksji chrystologicznej. W książce tej została dokonana analiza tekstów chrystologicznych Apokalipsy w ich narracyjnym kontekście. W tle tych analiz znajduje się pytanie o relację Jezusa Chrystusa do Boga Izraela. Odpowiedź na to pytanie wydaje się fundamentalna dla zrozumienia całego przesłania księgi. Monografia ta w pewien sposób będzie pomocna zarówno dla biblistów w zgłębianiu interpretacji ostatniej kanonicznie księgi Biblii, dla teologów, którzy zajmują się chrystologią, w uzupełnieniu ich wiedzy na temat danych chrystologicznych Nowego Testamentu, jak i dla zwyczajnych czytelników, którzy w Słowie Bożym dostrzegają istotny element ich wędrówki duchowej.
Autor szczegółowo i wnikliwie analizuje sytuację rodzin polskich w perspektywie działalności prorodzinnej państwa i jego rzeczywistego stosunku do rodziny. Rozdział drugi jest poświęcony inicjatywom Episkopatu Polski na rzecz małżeństwa i rodziny, a trzeci genezie i procesowi rozwoju duszpasterstwa rodzin rozumianego jako adekwatna odpowiedź Kościoła na trudną sytuację rodzin polskich. W rozdziale czwartym autor charakteryzuje główne kierunki działalności Kościoła na rzecz rodzin polskich. Odzwierciedlają one najważniejsze, współczesne zagrożenia małżeństwa i rodziny, m.in: niedojrzałość osobowościową i społeczną kandydatów do małżeństwa, […]; mentalność anti-life, zagrażającą funkcji prokreacyjnej i humanizacji starości; kwestionowanie instytucjonalnego charakteru małżeństwa i rodziny, prowadzące do zrównania małżeństwa i rodziny z alternatywnymi do nich formami wspólnego życia; wreszcie osłabienie związku małżonków z Kościołem lokalnym i powszechnym.
z recenzji wydawniczej dr hab. Beaty M. Parysiewicz
[…] wśród wielu walorów tego dzieła należy podkreślić logiczną konstrukcję całości, klarowny, komunikatywny język, spójność metodologiczną i merytoryczną. […] Rozprawa ta będzie niewątpliwie stanowić cenne źródło z zakresu fundamentalnej prawdy o małżeństwie i rodzinie, ukazując ich właściwą rolę w życiu człowieka, a także wysiłki i ważne inicjatywy Kościoła podejmowane w ich obronie. […] jest więc pozycją bardzo potrzebną, wypełniającą lukę w tym zakresie. Jest ona oryginalnym, całościowym opracowaniem, w którym Autor skoncentrował się przede wszystkim na założeniach i postulatach pastoralnej troski Kościoła w Polsce. […] Trzeba również dodać, że poszczególne rozdziały pracy zostały oparte na niezwykle bogatym materiale źródłowym.
z recenzji wydawniczej ks. prof. dr. hab. Zdzisława Pawlaka
Praca zasługuje na słowa uznania nie tylko dlatego, że jest ważną i długo oczekiwaną pozycją przestawiającą skomplikowaną, wielowymiarową rzeczywistość podejmowanych działań Kościoła w Polsce na rzecz małżeństwa i rodziny w okresie posoborowym, ale zarówno pod względem treściowym, jak i formalnym jest przykładem rzetelnej, twórczej pracy naukowej. Autor zdaje sobie dobrze sprawę z trudności podjętej problematyki i ogromnego materiału badawczego. Z drugiej strony jednak uderza jego dociekliwość naukowa, wnikliwość i trzeba przyznać trafność ocen w analizowanym materiale. Wśród wielu walorów tego dzieła należy również podkreślić logiczną całość, klarowny, komunikatywny język, spójność metodologiczną i merytoryczną. Można sądzić, że publikacja ta będzie miała szeroki krąg odbiorców, gdyż będzie ona dobrym przewodnikiem dla tych, którzy są żywo zainteresowani problematyką małżeńską i rodziną oraz dla wszystkich troszczących się o dobro rodziny, dziś tak bardzo zagrożone. W obecnych czasach istnieje bowiem wielka potrzeba ciągłego przypominania fundamentalnej prawdy o małżeństwie i rodzinie oraz ukazywania ich właściwej roli.
z recenzji wydawniczej ks. dr. hab. Zdzisława Pawlaka, prof. UMK
Niniejsza książka jest próbą spojrzenia na politykę tak, jak ją widział św. Tomasz z Akwinu, ale też poniższa praca będzie próbą zobaczenia, w świetle jego nauczania, wskazówek moralno-etycznych, jakimi może, nawet powinien kierować się również współczesny mąż stanu. Działanie polityczne jest bowiem przez Akwinatę oceniane jako jedna z najtrudniejszych, ale i najbardziej wzniosłych aktywności człowieka. Widać to choćby po szacunku, z jakim w De regno odnosi się do osób piastujących funkcje publiczne. Politykę cenił bardzo wysoko jako kwintesencje działania moralnego człowieka. To właśnie polityka jako sfera działań człowieka jest przedmiotem zainteresowania Autora, przy czym chce on na nią spojrzeć tak, jak ją widział św. Tomasz. Jest to więc spojrzenie teologiczne - przez pryzmat łaski i wiodące ku perspektywie nadprzyrodzoności, co bynajmniej w De regno nie wyklucza, a wręcz przeciwnie, odwołuje się do bardzo realnego spojrzenia na naturę człowieka i ludzkiej społeczności, w zgodzie z klasycznym już scholastycznym stwierdzeniem, że: „Gratia non tollit, sed perficit naturam". Świat łaski nie tylko, że nie znosi potrzeby dostrzegania wagi rzeczy naturalnych, ale wręcz chce je udoskonalać, uwznioślać. De regno czyli rzecz o ludzkim działaniu, rządzeniu - taki zresztą tytuł nadaje Tomasz w sposób bardzo świadomy swemu dziełu poświęconemu polityce. To właśnie działanie jest tu najistotniejsze dla Akwinaty, o czym zresztą dowiemy się z lektury niniejszego opracowania. Dlatego też jest to studium antropologiczno-etyczne. Taki sposób patrzenia na świat ludzkich odniesień pozwala uniknąć ciasnego schematyzmu i zawiera w sobie pewien dynamizm działania. Działania człowieka, które może współgrać z działaniem samego Boga. Świat polityczny jest bowiem dla św. Tomasza otwarty, także na działanie łaski. W tej i nie tylko tej kwestii Akwinata jest prawdziwym rzecznikiem społeczeństwa otwartego.
Ze Wstępu do książki:
Temat sumienia należy do fundamentalnych zagadnień teologii moralnej. Ma on ze swej istoty charakter nie tylko teoretyczny, ale także bardzo praktyczny. Dotyczy przecież codziennych decyzji, odróżniania prawdziwego od pozornego dobra i wybierania go, a odrzucania zła, moralnej oceny wydarzeń i zjawisk. Wydarzenia, które działy się w XX wieku, wielokrotnie prowokowały pytania o moralną kondycję człowieka, o jego sumienie. Z jednej strony objawiły one wielkość człowieka, a nawet jego heroizm, a z drugiej strony, jego słabość lub wręcz nikczemność i podłość, aż po zezwierzęcenie. Na rodzimym polskim gruncie nietrudno wskazać na przykłady, jak diametralnie różne ludzkie postawy ujawniły się w konkretnych, niekiedy bardzo dramatycznych sytuacjach, potwierdzając podstawowe znaczenie sumienia dla zachowania i autentycznego rozwoju człowieczeństwa. Bolesne refleksje budziły i nadal budzą dwie wojny światowe i niezliczone konflikty zbrojne, holokaust i totalitaryzmy, które przyniosły bezmiar cierpienia i pochłonęły dziesiątki milionów ofiar. Pytania o sumienie człowieka rodzą także terroryzm przekraczający kolejne granice bezwzględności, przemoc w rodzinie i w środowisku pracy oraz korupcja w polityce, a nawet w sporcie. Wśród wielu zjawisk wymienić trzeba także te kontrastujące z sobą, takie jak: niepohamowana konsumpcja społeczeństw bogatych i umieranie z głodu w społeczeństwach biednych, imponujące osiągnięcia nauki i techniki i towarzyszący im lęk przed możliwościami ich złego, niszczącego wykorzystania, czy też troska o poprawę jakości i przedłużanie życia, a jednocześnie odbieranie go bezbronnym czy słabym ludziom poprzez aborcję i eutanazję. Te i inne zjawiska mające wymiar zarówno indywidualny, jak i społeczny, potwierdzają głęboki kryzys sumienia, który dotknął człowieka w minionym wieku.
Wiek XX nazywany jest czasem kryzysu kaznodziejstwa z jednej strony, z drugiej zaś czasem narodzin i rozwoju współczesnego ruchu homiletycznego. Właśnie dostrzeżenie tego kryzysu i jego konsekwencji dla życia religijnego stało się od początku XX wieku impulsem do szukania sposobów odrodzenia przepowiadania słowa Bożego w Kościele. Następuje coraz większe zainteresowanie się kaznodziejstwem zarówno ze strony Magisterium Kościoła, jaki teologów, a efektem tego są rodzące się ruchy odnowy formalnej, następnie materialnej, w końcu teologicznej kościelnego przepowiadania. Pod ich wpływem,zwłaszcza odnowionego obrazu Kościoła na II Soborze Watykańskim, następuje proces przejścia od pojmowania kaznodziejstwa jako teorii wymowy kościelnej do teologii przepowiadania słowa Bożego.
Monografia ks. Tadeusza Lewandowskiego ukazuje, w jaki sposób idee odnowy kaznodziejstwa, obecne w Europie i Polsce, znalazły odbicie w wymiarze jednego środowiska kościelnego,środowiska homiletów włocławskich: W. Krynickiego, M. Nassalskiego, W.Mirskiego i M. Rzeszewskiego. Ich twórczość homiletyczna stanowi przykład właściwej recepcji tendencji ogólnokościelnych w wymiarze Kościoła lokalnego. Ta recepcja w dużej mierze polegała na przyjęciu i adaptacji do polskich warunków zachodniej myśli teologicznej. Poszczególni autorzy wykorzystali dostępne źródła poprzez ich tłumaczenie, akomodację, ubogacenie i ukonkretnienie dostosowane do potrzeb Kościoła w Polsce. Ich działalność otwarta na nauczanie Kościoła powszechnego i krytyczny odbiór refleksji teologicznej wyrastającej z tego nauczania przyczyniła się do kształtowania w Polsce odnowy kaznodziejstwa. Jest ona rzeczywiście odzwierciedleniem zachodzących przemian w pojmowaniu urzeczywistniania się podstawowej funkcji Kościoła, jaką jest przepowiadanie słowa Bożego.
Tematyka Dnia Pańskiego, a więc niedzieli, jest centralnym problemem wiary chrześcijańskiej, który powinien stanowić część podsta¬wowej katechezy inicjacji w wierze. Jest to także zasadnicze zagadnienie dla przyszłości Kościoła i samej wiary chrześcijańskiej, ponieważ ta ostat¬nia zależy w sposób zasadniczy, szczególnie w dzisiejszej społeczności, od przeżywania wspólnoty, od przeżywania zgromadzenia, a zatem od prze¬żywania po chrześcijańsku niedzieli. Bez właściwego przeżywania tego dnia, a więc bez uczestnictwa w niedzielnym zgromadzeniu, będącego jej centrum, nie sposób doświadczyć wspólnotowej rzeczywistości Kościoła.
Powstaje jednak pytanie: czy spadek liczby wiernych, którzy po¬winni uczestniczyć w niedzielnym zgromadzeniu, nie świadczy wyraźnie o tym, że dla wielu chrześcijan niedziela straciła to centralne znaczenie? czy znaczyłoby to także, że niedziela nie zajmuje już więcej centralnego miejsca w życiu i wierze ludzi wierzących, jakie miała dawniej? czy stra¬ciła sens znaku, który mówił o pewnej rzeczywistości? Jeśliby nawet tak było - pisze Ludwig Bertsch - to czyż nie mogło dojść do takiego stanu dlatego, ponieważ centrum wiary, także niedzielnej liturgii, nie jest wy¬starczająco wyraźnie przedstawiane jako coś, co daje nadzieję, co nadaje sens, więcej - co daje życie? albo może wynika to stąd, że dalej wychodzi¬my milcząco z założenia: niedziela oraz niedzielna liturgia eucharystycz¬na są dalej czymś trwałym w naszym społeczeństwie, podczas gdy jest to tylko złudzenie? czy te fałszywe założenia nie prowadzą do tego, że za mało zastanawiamy się, mówimy i nauczamy, jak powinniśmy przeżywać, sprawować i kształtować sprawowanie niedzielnej eucharystii?
Przed całym Kościołem staje zatem zadanie, aby w praktycznej działal¬ności pasterskiej ukazać na nowo pierwotne chrześcijańskie znaczenie Dnia Pańskiego, tak aby niedziela z liturgią eucharystyczną w jej centrum stała się prawdziwie źródłem, a zarazem szczytem całego życia chrześcijańskiego.
W Polsce w ostatnich latach wyrazy bioetyka i bioetyczny stają się bardziej znane, a nawet popularne. Dzieje się tak przede wszystkim dzięki środkom społecznego przekazu, które aktywnie uczestniczą w dyskusji na temat prawnej regulacji kwestii bioetycznych, w szczególności zapłodnienia pozaustrojowego nazywanego w skrócie in vitro. Ta bardzo potrzebna dyskusja jest szansą nie tylko na rozwiązanie konkretnego problemu, jakim jest uchwalenie dobrego prawa, ale także podniesienie poziomu wiedzy i myślenia etycznego społeczeństwa. Łatwiej bowiem wzbudzić podziw dla osiągnięć współczesnych nauk biomedycznych, natomiast trudniej zaprosić do refleksji moralnej nad samymi badaniami i ich praktycznym wykorzystaniem.
Niniejsza publikacja - wskazując na zaledwie kilka przykładów - jest takim właśnie zaproszeniem. Towarzyszy mu przekonanie, iż potrzebna jest zarówno nadzieja, że dzięki odkryciom nauki uda się przyjść z pomocą człowiekowi, jak i świadomość, że można tego dokonać przy pomocy dobrych środków, w sposób odpowiadający godności człowieka. Pytanie o etyczną stronę działań biomedycznych, które bardzo często pozostają na razie na etapie eksperymentu, nie jest bynajmniej chęcią gaszenia nadziei. Niemoralne byłoby jednak nie tylko odbieranie nadziei, ale także roztaczanie nadziei złudnych lub ogłaszanie obietnic nie do spełnienia. To tylko jedna, i nie najważniejsza, uwaga natury etycznej. Do podstawowych problemów należy bowiem stosowanie zasady, że nie wszystko, co jest technicznie możliwe, jest moralnie dopuszczalne. Choć z założeniem tym zgadza się dzisiaj nie tylko wielu etyków, ale także wielu naukowców, to w praktyce pojawiają się istotne rozbieżności w interpretacji tej zasady.
„[...] dystansujący się wobec tradycyjnej instytucji eklezjalnej człowiek nie przestaje poszukiwać sensu życia i «przeżyć duchowych». Częstokroć znajduje je w sektach i tzw. nowych ruchach religijnych, które - na tle tradycyjnych wyznań chrześcijańskich - jawią się jako bardziej atrakcyjne i wiarygodne. Zasygnalizowane fenomeny są dla Kościoła katolickiego trudnym wyzwaniem; każą bowiem pytać nie tylko o adekwatne metody ewangelizacji, ale także o własną tożsamość, samo-zrozumienie. Tylko taki Kościół, którego wierni odkrywają i jednocześnie urzeczywistniają jego prawdziwą naturę, zdolny jest do życia pełnią bogactwa Chrystusa. Przez to zaś może stanowić wiarygodny znak Bożej miłości. [...]
Niniejszy tom podejmuje - w różnych aspektach - zagadnienie eklezjo-genezy, czyli ustawicznego wrodzenia się» Kościoła w akcie modlitwy. Szczytowym momentem, w którym Kościół uobecnia się i «wydarza» jako Bosko-ludzka komunia, jest sprawowana w nim Tajemnica Eucharystii. W niej to aktualizuje się całe misterium paschalne Chrystusa, które inkorporuje i jednocześnie przemienia uczestników Ofiary Eucharystycznej. Z drugiej zaś strony, Chrystus buduje z nich swoje mistyczne Ciało; wspólnota z Nim tworzy z partycypujących w Eucharystii osób prawdziwą communio także w wymiarze horyzontalnym".
(Z Wprowadzenia ks. dr. hab. Jana Perszona, prof. UMK)
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
