Trzynasty tom serii Synodi et Collectiones Legum obejmuje 103 dekrety papieskie pochodzące ze zbioru Collectio Hispana. Ich znaczenie historyczne jest doniosłe, bowiem wespół z konstytucjami prawa rzymskiego oraz kanonami synodów leżą u podstaw prawodawstwa średniowiecznej Europy.
Collectio Hispana była najbardziej autentycznym i znaczącym źródłem spośród wszystkich kolekcji przedkarolińskich. Swoim wpływem obejmowała nie tylko Półwysep Iberyjski, lecz także całą Galię. Stanowiła również podstawę dla rozmaitych dekretów i zbiorów prawa kanonicznego (w tym szczególnie Dekretu Gracjana z 1140 roku).
Lektura niniejszego tomu nie tylko dostarczy wiedzy stricte historycznej, ale również pozwoli lepiej zrozumieć mechanizmy rządzące tworzeniem prawa we współczesnej Europie.
Liber Pontificalis to zbiór biogramów papieży będący dziełem jakichś anonimowych dla nas duchownych kurialnych rzymskiego Kościoła. Jest to bardzo ważny tekst źródłowy mogący być punktem wyjścia do prowadzenia badań dla przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych, począwszy od historii Kościoła po historię sztuki. Dzieło to ma dwie redakcje - jak się powszechnie przyjmuje. Pierwsza powstała począwszy od około 530 roku, natomiast druga spisywana była sukcesywnie aż do IX wieku. Świadectwem pierwszej redakcji jest tak zwane Epitome Feliciana (F), które doprowadza opowieść do śmierci Feliksa IV w 530 roku oraz Epitome Cononiana (K), prowadząca narrację do śmierci Konona w 687 roku. Druga redakcja (p) dochodzi do pontyfikatu Hadriana II, czyli do roku 872. Zawarte w tym dziele informacje dotyczące pierwszych pięciu wieków są z pewnością niepewne, w dużej mierze anachroniczne, a wręcz legendarne, aczkolwiek zawsze są one odbiciem istniejących w Rzymie tradycji. Ciąg dalszy powstawał na bieżąco, dokumentując papieską działalność pasterską, fundacyjną, a także polityczną, kiedy już powstało państwo kościelne.
Liber Pontificalis to zbiór biogramów papieży będący dziełem jakichś anonimowych dla nas duchownych kurialnych rzymskiego Kościoła. Jest to bardzo ważny tekst źródłowy mogący być punktem wyjścia do prowadzenia badań dla przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych, począwszy od historii Kościoła po historię sztuki.
Dzieło to ma dwie redakcje - jak się powszechnie przyjmuje. Pierwsza powstała począwszy od około 530 roku, natomiast druga spisywana była sukcesywnie aż do IX wieku. Świadectwem pierwszej redakcji jest tak zwane Epitome Feliciana (F), które doprowadza opowieść do śmierci Feliksa IV w 530 roku oraz Epitome Cononiana (K), prowadząca narrację do śmierci Konona w 687 roku.
Druga redakcja (p) dochodzi do pontyfikatu Hadriana II, czyli do roku 872. Zawarte w tym dziele informacje dotyczące pierwszych pięciu wieków są z pewnością niepewne, w dużej mierze anachroniczne, a wręcz legendarne, aczkolwiek zawsze są one odbiciem istniejących w Rzymie tradycji. Ciąg dalszy powstawał na bieżąco, dokumentując papieską działalność pasterską, fundacyjną, a także polityczną, kiedy już powstało państwo kościelne.
Kodeks Teodozjusza należał w starożytności i należy także dzisiaj do najważniejszych zbiorów ustaw cesarskich III-V wieku. Wpływał on na kulturę prawną ówczesnych mieszkańców Imperium i stanowił podstawę dla działalności prawników-praktyków. Kodeks stał się później wzorem i inspiracją dla pomnikowego dzieła cesarza Justyniana. Wiek IV i V to czas wielkich przemian w kwestiach religijnych. Od czasów uznania chrześcijaństwa za religio licita rozpoczął się czas kształtowania relacji pomiędzy państwem a Kościołem. Proces ten znalazł swoje odzwierciedlenie również w Kodeksie Teodozjusza.
Ilość wydawanych przez cesarza konstytucji znacznie zwiększyła się od czasu panowania cesarza Dioklecjana (284-305). Były one rozproszone, zatem konieczne stało się ich zgromadzenie w jednym zbiorze. Pierwsze zbiory ustaw, Codex Gregorianus i Codex Hermogenianus, powstały pod koniec III wieku. Termin codex, którym określono zbiory, oznaczał początkowo formę książki, a następnie został przejęty do terminologii prawniczej.
W szesnastej księdze Kodeksu Teodozjusza można wyodrębnić kilka podstawowych zakresów tematycznych. Po pierwsze, szeroko uregulowano przywileje - zarówno stanu duchownego, jak i kościołów, traktowanych w praktyce jako osoby prawne. Tytułem przykładu wymienić można zwolnienia podatkowe, privilegium fori, czy tzw. testamenti factio. Po wtóre, uregulowano szeroko status heretyków, a także apostatów, "pogan" oraz Żydów. Zgodnie z brzmieniem ustaw zostali oni poddani różnorakim karom, zarówno w zakresie prawa prywatnego, jak i prawa karnego, jako że herezja uznana została za crimen, czyli przestępstwo prawa publicznego. Spośród przewidzianych w Kodeksie kar można wymienić: zakaz organizowania zgromadzeń heretyckich - zakaz publicznego sprawowania kultu, konfiskatę majątku, pozbawienie prawa sprawowania urzędów, a nawet karę zesłania i karę śmierci. Nadto, złamanie ustawowych zakazów skutkować mogło nałożeniem infamii, zakazem zeznawania w charakterze świadka, pozbawieniem testamenti factio passiva i activa czy pozbawieniem możliwości otrzymywania darowizn i ich sporządzania. Uważna lektura ustaw pozwala sporządzić listę herezji istniejących w IV-V w. Należy podkreślić, że w niektórych przypadkach, ustawy dotyczyły tylko jednej grupy heretyckiej (np. manichejczyków), inne natomiast traktowały herezje zbiorowo. Niniejsze opracowanie oparte jest na powszechnie przyjmowanym i przedrukowywanym tekstem Kodeksu Teodozjusza, a mianowicie wydaniem Theodora Mommsena z 1905 r.
Temat pracy został wybrany trafnie, dotyczy on problematyki ważnej poznawczo, a w polskiej nauce historycznej nieczęsto poruszanej. Wykazy spożytkowanych źródeł oraz wielojęzycznej literatury przedmiotu robią wrażenie i dowodzą dużego oczytania. Autorka wymienia także istniejące edycje i tłumaczenia polskie, co nie zawsze ma miejsce w polskich pracach.
Uważam pracę dr Moniki Ożóg za dzieło samodzielne i wartościowe, stanowiące na naszym gruncie istotne novum, mogące wytrzymać porównanie z monografiami zagranicznymi na podobny lub zbliżony temat.
Jerzy Strzelczyk
Określenie, jaki był stosunek chrześcijan do obiektów kultowych minionych religii nie jest rzeczą prostą. Już wczesnochrześcijańscy autorzy podejmowali problem funkcjonowania takich obiektów wśród wyznawców Ewangelii. Przedstawienia bóstw spotykały się z negatywną opinią większości z nich. Dodatkowo, powstająca sztuka wczesnochrześcijańska zmuszała ich do zajęcia stanowiska również w tej kwestii. Często mieli do niej stosunek wrogi, który podpierali argumentacją wskazującą na pogańskie pochodzenie wizerunków oraz na wagę starotestamentowego zakazu sporządzania wizerunków, ciągle żywego w judaizmie.
Ramy chronologiczne omawianego okresu zostały określone przez czas powstawania pierwszych pism Ojców Kościoła, począwszy od II wieku. Już wtedy pojawiał się naglący problem funkcji sztuki przedstawieniowej pośród chrześcijan. Nawet kiedy religia chrześcijańska była prześladowana, pisarze wczesnochrześcijańscy śmiało wypowiadali się na ten temat. Omawiany okres kończy się zaś na wydanym w 438 roku Kodeksie Teodozjusza.
W pierwszym rozdziale książki przedstawiono poglądy Ojców Kościoła (głównie apologie, pisma m.in. Justyna Męczennika, Arystydesa, Atenagorasa oraz Tycjana Syryjczyka, Tertuliana, Orygenesa, Atanazego, Epifaniusza z Salaminy Cypryjskiej i Augustyna) na sztukę przedstawieniową, w dużej mierze oparte o treść Ksiąg Starego i Nowego Testamentu. Następnie omówiono stanowisko władz państwowych do rzymsko-hellenistycznych posągów oraz świątyń. Ostatnia część opisuje zachowania hierarchów kościelnych oraz wiernych.
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
