Kultura japońska czerpie z różnych wzorców, twórczo przyswajając i modyfikując dorobek kultur z kręgu zarówno cywilizacji azjatyckiej, jak i europejskiej. Kalejdoskopowa mieszanka wpływów Chin i Zachodu, zawsze w japońskiej interpretacji, składa się na całość żywą, fascynującą i zacierającą granice między tym, co obce i rodzime, a tym samym prawdziwie transkulturową.
W niniejszej książce Czytelnik odnajdzie studium transkulturowego wymiaru Japonii, pokazanego na przykładzie wytworów jej kultury, w tym literatury, kultury wizualnej oraz muzycznej, popkultury, w tym mangi i anime, oraz mediów i komunikacji społecznej.
Przedstawiono w niej między innymi:
- obraz kultury japońskiej i jej odbiór w Polsce
- kulturę kulinarną na przykładzie ksiąg rodu kucharskiego Shijo
- japońską poezję, nowe media i nowe treści w okresie przemian cywilizacyjnych w Japonii na początku XX w.,
- japońskie emotikony (kaomoji i emoji) oraz rewolucję, którą przyniosły w komunikacji na całym świecie
- dystopijny obraz Japonii w wybranych serialach anime oraz motyw „innych światów” (isekai) w powieściach z gatunku light novel
- japońskich idoli i gwiazdy telewizyjne, dziewczęcą grupę muzyczną AKB48 czy sylwetkę twórczą Towy Tei’a
Prof. dr hab. Agnieszka Kozyra jest zatrudniona w Katedrze Japonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalizuje się w religii i filozofii Japonii. Opublikowała między innymi: Samurajskie chrześcijaństwo (1995), Nihon to seiyo ni okeru Uchimura Kanzo (Pomiędzy Wschodem a Zachodem – myśl religijna Uchimury Kanzo, 2001), Filozofia zen (2004), Filozofia nicości Nishidy Kitaro (2007), Estetyka zen (2010), Mitologia japońska (2011), Zen a sztuki walki (red.) (2014).
Na Zachodzie, a zwłaszcza w USA, nastąpiły tak znaczące zmiany w doktrynie i formie praktyki zen, że autorka tej książki określiła je mianem „neo-zen”, podkreślając, iż jest to najbardziej radykalna reinterpretacja w historii tej szkoły buddyjskiej. Wiele opracowań na temat zen, które powstały w USA, jest próbą adaptacji zen do kulturowej matrycy szeroko pojętego Zachodu. W efekcie takiej adaptacji pojawiają się nowe, oryginalne koncepcje. Elementy kultury Zachodu, które w procesie adaptacji zen stanowią największy problem, to racjonalizm, libertynizm i hedonizm. Te pojęcia łączą się z innymi koncepcjami, równie ważnymi dla kultury Zachodu. Racjonalizm, którego granice wyznacza logika klasyczna, jest podstawą światopoglądu naukowego. Libertynizm jest związany z indywidualizmem oraz demokratyczną ideą równości. Hedonizm to nie tylko poszukiwanie szczęścia, ale także konsumpcjonizm. Dla zachodniego wyznawcy zen wyzwaniem są więc buddyjskie nauki o konieczności odrzucenia (lub przekroczenia) rozumu, zanegowania swojego ‘ja’ oraz pozbycia się wszelkich pragnień, w tym potrzeb materialnych. Właśnie dlatego najważniejszą praktyką „neo-zen” stała się medytacja ‘pełni umysłu’ (Mindfulness).
Zwierzęta nad wyraz często są motywem japońskich sztuk plastycznych, tematem poezji, prozy, sztuk performatywnych – od czasów najdawniejszych po współczesność. Estetyzacja natury, której ważną część stanowią zwierzęta, przyczyniła się do powstania i utrwalenia w kulturze japońskiej charakterystycznych symboli, tropów i kodów zwierzęcych, nawiązujących do konkretnych pór roku i odpowiadających określonym ludzkim uczuciom. Zwierzęta są częstymi bohaterami filmów, mang i anime. Ich rozliczne gatunki odnajdujemy również w wierzeniach japońskich i związanym z nimi folklorem.
Ale czy zwierzę bywa przedstawiane w wytworach kultury japońskiej jako podmiot? Jaki jest w Japonii status zwierząt? Czy są one ukazywane jako żywe istoty, mające swoje prawa, czujące, myślące? Czy wreszcie relacja człowiek – zwierzę kształtowała się w tym kraju na zasadzie bezwzględnego podporządkowania istot nieludzkich człowiekowi, tak jak to miało miejsce w kulturze zachodniej? Te i inne pytania, zainspirowane nurtem badawczym, jakim są rozwijające się w krajach anglojęzycznych od lat 60. XX wieku animal studies – w Polsce upowszechniające się zaledwie od kilku lat jako studia nad zwierzętami – stały się punktem wyjścia i tematem przewodnim dwudniowej konferencji, zorganizowanej przez Katedrę Japonistyki UW w listopadzie 2015 roku.
Niniejsza książka jest zbiorem artykułów powstałych na bazie referatów przedstawionych w polskiej części konferencji (dodany do niej został, celem uzupełnienia o kwestie najbardziej współczesne, jeden artykuł oraz dwa tłumaczenia tekstów literackich z języka japońskiego).
W odpowiedzi na rosnące zainteresowanie tematyką ciała, prezentujemy pierwszy tom z serii Cielesność w kulturze Japonii, noszący podtytuł Media i społeczeństwo, który jest zbiorem artykułów zawierających teksty o ciele w ujęciu medialnym i popkulturowym. Publikacja jest pierwszym na polskim rynku wydawniczym, tak obszernym, wielowątkowym i transdyscyplinarnym podejściem do tematu cielesności w Japonii.
SPIS TREŚCI:
Iwona Kordzińska-Nawrocka, Cielesność w kulturze Japonii wprowadzenie
Część 1. Ciało w mediach i kulturze popularnej
Mikołaj Melanowicz, Oshima Nagisa i jego Dziennik złodzieja z Shinjuku w kontekście twórczości lat sześćdziesiątych XX wieku
Przemysław Sztafiej, Obraz cielesności kobiet w obliczu upadającego patriarchatu – filmy Masumury Yasuzo
Wioletta Bodzek, Fenomen Hatsune Miku – wirtualnego wykonawcy
Agata Dycha, Idol w mediach i kulturze popularnej
Urszula Altmajer, Nurt wizualny (visual kei) w muzyce japońskiej
Urszula Pieńczak, Obraz homoseksualisty w wybranych tekstach japońskiej kultury popularnej
Część 2. Ciało w interakcji społecznej
Iwona Kordzińska-Nawrocka, Powierzchowność ukształtowana – makijaż w kulturze Japonii
Patrycja Macioszek, Ciało i strój w twórczości współczesnych projektantów awangardowych
Gabriela Matusiak, Ciało kobiety idealnej – lalki zastępujące żywe partnerki
Tematem przewodnim książki jest współczesna cywilizacja Japonii, czasy w których doszło do zmiany starych struktur i budowy nowych. Główny nurt rozważań ma charakter politologiczny i dotyczy władzy, państwa i polityki, to znaczy zdobywania i sprawowania rządów, organizacji społeczeństwa, tworzenia nowego prawa, partii politycznych, kształtowania relacji międzyklasowych i międzynarodowych. W zakres analizy wchodzą również konflikty i wojny, przemiany gospodarcze oraz finansowe.
Jest to swego rodzaju kompendium wiedzy, sylabus złożony z nazw kluczowych, program dla uczących się, a następnie podejmujących bardziej szczegółowe badania wybranych zagadnień.
Mikołaj Melanowicz – emerytowany profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek Komitetu Nauk Orientalistycznych PAN, honorowy członek EAJS (Europejskie Stowarzyszenie Badań Japonistycznych) oraz Polskiego Stowarzyszenia Badań Japonistycznych (PSBJ). Autor wielu publikacji na temat literatury i kultury japońskiej. Opublikował między innymi:
Japoński dramat telewizyjny: Mukoda Kuniko, Yamada Taiichi i taiga dorama (2009),
Literatura japońska, 3 tomy (1994, 1996),
Formy w literaturze japońskiej (2003),
Japońskie narracje. Studia o pisarzach współczesnych (2004)
Historia literatury japońskiej (2012).
Jest ponadto autorem wielu przekładów literatury japońskiej, w tym takich autorów jak: Akutagawa Ryunosuke, Natsume Soseki, Tanizaki Jun’ichiro, Kawabata Yasunari, Ibuse Masuji, Abe Kobo, Oe Kenzaburo, Dazai Osamu czy Komatsu Sakyo.
W kuchni japońskiej odpowiednia prezentacja i oprawa potraw odgrywa szczególną rolę, jedzenie bowiem jest dla Japończyków doświadczeniem nie tylko kulinarnym, lecz także estetycznym. Przysłowie mówi, że japońska kultura kulinarna jest "smakiem kształtów" (katachi no aji), gdzie kolor, forma i sposób podania potraw są równie ważne jak odbiór smakowy. Kompozycje dań japońskich (moritsuke) to niemal artystyczne impresje, przywodzące na myśl minimalizm ekspresji w malarstwie tuszowym sumie, w którym rolę równorzędną do obrazów odgrywa pusta przestrzeń.
Na naszym rynku wydawniczym nareszcie pojawiała się książka o kulturze kulinarnej Japonii, wnikliwie przedstawionej na szerokim tle kulturowym. Autorka, japonistka, z pasją opowiada nie tylko o mniej lub bardziej znanych w Polsce potrawach współczesnej kuchni Japończyka (np. sushi), lecz także o historii zwyczajów żywieniowych, a więc o kuchni arystokracji dworskiej, o kuchni samurajów, o kuchni mieszczan z Edo. Dowiadujemy się, jakie miejsce w dziejach Japonii zajmowały ryż i soja, ryby i mięso, sake, piwo oraz zielona herbata. Dowiemy się, na czym polega kuchnia odświętna, tak trwale wpisana w tradycyjne obrzędy japońskie.
Spis treści
Część 1 Religia a manga i anime – uwagi metodologiczne
Agnieszka Kozyra, Cechy religijności Japończyków
Agnieszka Kozyra, Wątki religijne w pokulturze Japonii na przykładzie wybranych
mang i anime
Agnieszka Kozyra, Ekologia a duchowa tradycja Japonii. Wizja natury w anime
w reżyserii Miyazakiego Hayao
Część 2 Religie i folklor Japonii w mangach i anime
Karolina Pydych, Wizerunek bogini słońca Amaterasu w wybranych utworach
popkultury
Anna Koike, Wizerunek boga wiatru i burzy Susanoo w kulturze popularnej Japonii
na wybranych przykładach
Anna Śmiałek, Wizja piekieł buddyjskich w mandze Hozuki no reitetsu (Soicki spokój
Hozukiego) autorstwa Eguchi Natsumi
Sergiusz Styczeń, Wątki religijne w mandze Kishimoto Masashiego pt. Naruto
Magdalena Songin, Wpływy rodzimych wierzeń japońskich w mandze Yoshidy Morohe
Inari, kon-kon, koi iroha (Odgłosy lisów bogini Inari, ABC miłości) oraz w grze wideo
Yo-kai Watch (Zegarek przywołujący demony)
Joanna Jadwiszczak, De-demonizacja oni i ich przedstawienia w kulturze popularnej
Marta Jędrysiak, Istoty nadnaturalne w wybranych japońskich komiksach i filmach
animowanych
Paulina Magrzyk, Wizerunek śnieżnej damy (yuki onna) w mandze i anime
Jakub Charyło, „Chrześcijańskie stulecie” Japonii w zwierciadle mangi i anime
Hanna Kelner, Wizerunek władczyni-szamanki Himiko w kulturze popularnej Japonii
Obecnie znaczna część ludzi kojarzy Japonię dzięki jej popkulturze. Czy w mandze, anime, grach i innych podobnych wytworach można doszukać się tradycyjnych elementów kultury Kraju Kwitnącej Wiśni?
„Tradycja w kulturze popularnej Japonii” to pozycja o charakterze naukowym, która przybliża czytelnikowi wpływ tradycji japońskiej na jej kulturę popularną. Na 253 stronach można odnaleźć dziesięć podzielonych na trzy części artykułów. Pierwsza z nich nosi tytuł „Japońska kultura popularna – próba charakterystyki” i składa się z czterech tekstów stanowiących wprowadzenie do dalszych zagadnień. Iwona Kordzińska-Nawrocka oraz Karolina Malinowska wyjaśniają w swoich artykułach kluczowe pojęcia, podejścia badawcze oraz definicje. Teksty te są opatrzone licznymi danymi statystycznymi w postaci wykresów. Druga część książki jest zatytułowana „Tradycja literacka w kulturze popularnej”. Jak sama nazwa wskazuje, artykuły w niej zawarte dotyczą elementów literackich w popkulturze, a pod lupę wzięte zostały „Opowieść o księciu Genjim” Murasaki Shikibu (Agnieszka Klonowska) oraz powieści Ihary Saikaku (Wioletta Zwolak). Trzecia część („Tradycja historyczna w kulturze popularnej”) traktuje o adaptacji postaci oraz wydarzeń historycznych w popkulturze. Znajdują się w niej teksty Anny Zielonko, Pawła Bednarskiego, Marty Dziuby oraz nieco odstający od reszty tematyką artykuł Moniki Nawrockiej, która pisze o zestawie obiadowym bento w tekstach japońskiej kultury popularnej.
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
