Mikołaj Ratajczak - filozof, historyk idei i tłumacz. Adiunkt w Zespole Filozofii Kultury IFiS PAN. W swoich badaniach skupia się na historii dwudziestowiecznej filozofii europejskiej i radykalnej teorii politycznej.
Znaczenie książki Mikołaja Ratajczaka ujawnia się już w tym, że wymyka się ona wszelkim klasyfikacjom. Jest ona oczywiście, jak zaznaczono w tytule, monografią włoskiej filozofii politycznej, pokazującą meandry jej powstania, jak też najważniejsze idee w niej zawarte. Praca ta nie ma jednak podręcznikowego charakteru i nie pretenduje do bezstronnego opisu tendencji politycznej filozofii włoskiej. Jej rekonstrukcji dokonuje Ratajczak z wyraźnie określonych pozycji zarówno teoretycznych, jak i społecznych. Uważam, że jest to duża zaleta monografii, która dzięki temu zabiegowi jest wielogłosowa, przy czym poszczególne głosy nakładają się na siebie lub wchodzą w dialog. Praca ta jest przedsięwzięciem wybitnym, tym bardziej, że może być odbierana na kilku poziomach: od po prostu niezwykle informacyjnego przeglądu aktualnej tematyki filozofii politycznej, nie tylko zresztą włoskiej; do pewnej propozycji uprawiania filozofii politycznej o zacięciu emancypacyjnym. Książka ta jest także wyzwaniem intelektualnym choćby z tego względu, że tak, nie zawaham się użyć tego słowa, monumentalne przedsięwzięcie, musi prowokować do dyskusji.
prof. dr hab. Leszek Koczanowicz, SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny
Mikołaj z Błonia należy do szczupłego grona pisarzy polskiego średniowiecza, których dzieła zyskały rozgłos europejski najpierw w obiegu rękopiśmiennym, a następnie w druku. Jego traktat Sacramentale tłoczono między 1480 a 1600 w ponad 40 edycjach, licznych wydań między 1493 a 1613 doczekała się także kolekcja jego kazań de tempore i de sanctis.
Monografia dr Lidii Grzybowskiej ujawnia zatem swą istotną wartość już poprzez to, że wypełnia dotkliwą lukę w badaniach nad autorem ważnym dla poznania polskiego wkładu w kulturę religijną Europy XV i XVI w. Skupiając się zaś na obu cyklach kazań Mikołaja z Błonia, wpisuje się zarazem w silnie dziś ożywiony nurt badań światowej mediewistyki nad kaznodziejstwem, traktowanym jako szczególne, wielowymiarowe świadectwo kultury średniowiecza.
Z recenzji prof. dr. hab. Pawła Stępnia
Jarosław Abramow-Newerly (ur. 1933) – pisarz, dramatopisarz, redaktor, satyryk i kompozytor. Współtwórca Studenckiego Teatru Satyryków i jeden z czołowych twórców „polskiej szkoły słuchowisk”. Napisał kilkadziesiąt sztuk teatralnych, z czego większość doczekała się realizacji w Teatrze Polskiego Radia, wiele opublikowanych zostało w „Dialogu”, a spora część była inscenizowana w polskich teatrach oraz w Teatrze Telewizji.
W PRL jako satyryk krytykował społeczeństwo „z awansu” i obnażał prawdziwe oblicze „Polski welwetowej”, natomiast jako dramatopisarz tworzył oryginalne dramaty audialne demaskujące konsumpcjonistyczny charakter małej stabilizacji. W III RP stał się przede wszystkim autorem wielotomowej – lirycznej i zarazem silnie udramatyzowanej – gawędy autobiograficznej.
Wraz z Andrzejem Jareckim „odkrył” dla młodzieży inteligenckiej Mazury, a wraz z Agnieszką Osiecką napisał jej hymn, Piosenkę o okularnikach. Słynie z poczucia humoru.
Karolina Felberg
Karolina Felberg – doktor nauk humanistycznych, historyczka literatury i znawczyni poezji współczesnej, badaczka afektów w kulturze późnej nowoczesności oraz teoretyczka literatury, krytyczka literacka i publicystka kulturalna, redaktorka projektów teatralno-telewizyjnych, ekspertka i realizatorka projektów w instytucjach kulturalnych. Współautorka podkastu. Autorka monografii „Melancholia i ekstaza”. Projekt totalny w twórczości Andrzeja Sosnowskiego (2009) i książki Koleżanka. Wspomnienia o Agnieszce Osieckiej (2015), współautorka książki badawczej Ciała zdruzgotane, ciała oporne. Afektywne lektury XX wieku (2015). Edytorka wielotomowego Dziennika Agnieszki Osieckiej. Koordynatorka działań teatralnych w Instytucie Adama Mickiewicza w Warszawie.
Zachowana dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności rękopiśmienna księga wpływów i wydatków warszawskiej Drukarni Księży Misjonarzy to dla dziejów stołecznej produkcji wydawniczej czasów przedrozbiorowych dokument wyjątkowy. Pozwoliła ona zestawić pełną lub niemal pełną bibliografię dokonań tej oficyny, co wobec dużej liczby druków ukazujących się pod względem typograficznym anonimowo i szczupłości ocalałych archiwaliów jest niemożliwe w przypadku innych warsztatów drukarskich działających wówczas w Warszawie. Dzieje misjonarskiej oficyny i charakterystyka jej produkcji przedstawione zostały na historycznym tle epoki, poszerzając obraz wpływu tendencji oświeceniowych na wiele nieoczywistych z pozoru obszarów życia społecznego, w tym na rolę i znaczenie druku i produkcji wydawniczej jako narzędzia w procesie kształtowania się nowoczesnego społeczeństwa.
Lidia Amejko nie rozstaje się z metafizycznymi i etycznymi dążeniami modernizmu, choć w literackim poprawianiu świata towarzyszy jej późnonowoczesna melancholia niespełnienia.
W swoich dramatach podąża śladem Jacques’a Derridy, by tak jak on „utekstowioną” i „zmediatyzowaną” rzeczywistość naszych czasów uczynić sensowniejszą – poprzez językową dekonstrukcję utrwalonych przeświadczeń, głębszą – poprzez oryginalną interpretację kanonicznych tekstów, lepszą – poprzez otwarcie na innych ludzi, i pełniejszą – bo wzbogaconą o żywą obecność duchów przeszłości.
Wielką problematykę filozoficzną podejmuje lekko, z humorem, bez oglądania się na bieżące mody artystyczne i na przekór dominującym tendencjom.
Jacek Kopciński, ze wstępu
Jacek Kopciński – historyk literatury i krytyk teatralny, profesor w Instytucie Badań Literackich PAN, gdzie kieruje Ośrodkiem Badań nad Polskim Dramatem Współczesnym, wykładowca UKSW, redaktor naczelny miesięcznika „Teatr”. Jest autorem monografii Gramatyka i mistyka. Wprowadzenie w teatralną osobność Mirona Białoszewskiego (Warszawa 1997) oraz Nasłuchiwanie. Sztuki na głosy Zbigniewa Herberta (Warszawa 2008), dwóch tomów szkiców teatralnych (Którędy do wyjścia?, Warszawa 2002; Powrót „Dziadów”, Warszawa 2016). W latach 2012–2013 opracował i wydał dwutomową antologię Trans/formacja. Dramat polski po 1989 roku. Jest także pomysłodawcą i redaktorem naukowym serii „Dramat Polski. Reaktywacja”. Ostatnio opublikował tom interpretacji polskich dramatów współczesnych Wybudzanie (Warszawa 2018).
Monika Stobiecka - historyczka sztuki i archeolożka, adiunktka na Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego. Absolwentka programu doktorskiego „Na styku kultury i natury” Wydziału „Artes Liberales”. Laureatka m.in. Stypendium START Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (2019) i Nagrody Stowarzyszenia Historyków Sztuki im. Szczęsnego Dettloffa (2019). Interesuje się studiami muzealnymi, krytycznymi studiami nad dziedzictwem, teorią i metodologią archeologii w perspektywie myśli nowohumanistycznych.
Autorka przedstawia archeologię jako niezwykle innowacyjną dyscyplinę humanistyki, z dążeniami do interdyscyplinarności, wykraczającą poza ramy chronologiczne i tradycyjną problematykę badawczą, bogatą w zwroty (m.in. cyfrowy, przestrzenny, forensyczny, zmysłowy czy afektywny) oraz postuluje powstanie archeologii symetrycznej (Olsen, Domańska) i relacyjnej, przełamującej utrwalone w nauce binaryzmy, scalającej podejścia humanistyczne i archeometryczne. Autorka sugeruje konieczność wykreowania nowego typu muzeum archeologicznego – muzeum krytycznego i „muzeum życia”, poruszającego się w horyzoncie ludzi, zwierząt i ekosystemów.
Z recenzji Anny Ziębińskiej-Witek
Celem książki jest ukazanie, że wątki i tematy środowiskowe, skupione wokół pojęć i formuł „zagłady gatunków”, ekocydu, szowinizmu gatunkowego, antropocenu, ustanowiły nić przenikającą różnorodne obszary i korpusy tekstów literackich/dzieł sztuki, przede wszystkim polskich, choć ukazywanych często w perspektywie porównawczej. Przedmiotem zainteresowania są tu zwłaszcza relacje i napięcia pomiędzy historycznością ludzką a geostorią– historią w poszerzonym rozumieniu, definiowaną jako historia środowiskowa, uwzględniająca sprawczość innych gatunków, roślin, czynników klimatycznych, wreszcie historię ziemi jako planety. Drugą przesłanką, która przyświecała autorce książki, było szczególne zaakcentowanie ram lokalnych, badanie problematyki doświadczeń historycznych, znaczących dla krajów Europy Wschodniej, których dramaturgię trafnie oddaje formuła bloodlands (skrwawione ziemie) Timothy Snydera. Kraje pomiędzy Uralem a Łabą stały się areną krwawych konfliktów etnicznych, okupacji, ludobójstw, panowania totalitaryzmów, wraz z emblematycznymi dla nich instytucjami obozu zagłady i łagru, wreszcie dramatycznych transformacji ustrojowych. Autorkę interesuje relacja pomiędzy antropocentryczną historią „skrwawionych ziem” a poetykami biomorficznymi, a także planetarną perspektywą geostoryczną. Różnorodne i wielokierunkowe przepływy i napięcia między nimi, a także formy reprezentacji owych przepływów są usytuowane w centrum zaproponowanych w książce analiz dzieł Piotra Rawicza, Jonasza Sterna, Wiktora Woroszylskiego, Witolda Gombrowicza, Brunona Schulza, Stanisława Vincenza, Anzelma Kiefera i innych.
Ryszard Nycz − prof. dr hab., teoretyk i historyk literatury i kultury, kierownik Katedry Antropologii Literatury i Badań Kulturowych WP UJ, redaktor naczelny „Tekstów Drugich” IBL PAN. Wcześniej opublikował: Sylwy współczesne (1984, 1996), Tekstowy świat (1993, 2000, tłum. bułg. 2005, tłum. ukr. 2007), Język modernizmu (1997, 2002, 2013, tłum. ang. 2017), Literaturę jako trop rzeczywistości (2001,2012), Poetykę doświadczenia (2012).
Kultura jako czasownik to książka o tym, co nazywam nową humanistyką o szerokim i bardzo zróżnicowanym froncie orientacji, kierunków, zwrotów oraz po prostu zaciekawień, łączących się w sprzeciwie wobec pryncypiów nowoczesnej teorii humanistycznego poznania.
Jeśli bowiem nowoczesne poznanie przedstawia się jako bezcielesne, bezosobowe, statyczne, zewnętrzne i neutralne (niezaangażowane), to nowohumanistyczne poszukiwania prowadzone są w oparciu o zgoła odmienne założenia: poznania ucieleśnionego, spersonalizowanego (uczestniczącego), aktywnie działającego (poznawczo interweniującego), wnikającego do wnętrza badanego środowiska problemowego oraz usytuowanego (zaangażowanego). To bardzo istotna zmiana (...). Wraz z nią przechodzimy od kultury bezinteresownej obserwacji, ufundowanej na micie kontemplatywnego oglądu całego zewnętrznego świata, do realnej kultury partycypacyjnego działania, pogodzonej z perspektywicznością i cząstkowością poznawczych działań podmiotu, od wewnątrz i własnym udziałem torującego sobie dostęp do rzeczywistości.
fragment Wstępu Autora
Pogłębiona refleksja nad różnymi przejawami (odmianami) męskości w kulturze polskiej to zadanie do wykonania, a podejmujący je badacze wciąż znajdują się u początku drogi. Co roku wszakże pojawiają się znaczące publikacje, których autorzy zakreślają nie tylko krąg problemów i tematów wymagających rozważenia na gruncie literaturoznawstwa, socjologii, filozofii, teologii, historii sztuki, kulturoznawstwa, ale też proponują ciekawe ścieżki interpretacyjne. Monografia Biopolityka męskości z pewnością należy do tej grupy dzieł.
z recenzji prof. dr hab. Sławomira Buryły
Narodziny biopolityki, które zdaniem Michela Foucaulta należy datować na przełom XVIII i XIX wieku, stawiają kwestię męskości, jeśli nie w centrum zainteresowania myśli filozoficznej XX i XXI wieku, to na jego produktywnych obrzeżach. Interwencje biopolityczne roztoczyły wokół życia człowieka troskę, skupiającą się głównie na zadaniach, które narzucały mężczyznom konieczność kształtowania i obrony męskiej tożsamości, zdolnej przeciwstawić się rozmaitym zagrożeniom (wewnętrznym i zewnętrznym). Obowiązek dbania o zdrowie, konieczność doskonalenia ciała oraz dbanie o rozwój umysłowy i osobisty poprzez cały system urządzeń biopolitycznych, takich jak: higienizacja, aktywność fizyczna (gimnastyka, sport, przygotowanie wojskowe), edukacja, zachęta do działalności społecznej i politycznej, zaangażowanie w szeroko pojmowaną obronność (immunizację), miały przyczynić się do udoskonalenia ducha męskości, przy jednoczesnym zaangażowaniu go w interesy polityki państwowej, ekonomii kapitalistycznej oraz ideologii narodowej, rasowej czy klasowej.
fragment Wstępu
Lęk wydaje się stałym czynnikiem kondycji ludzkiej, ale są pewne okresy w dziejach, które mogą być słusznie nazywane, żeby przywołać określenie W. H.Audena, spotęgowanym „wiekiem lęku” W tej znaczącej książce wybitny polski teoretyk kultury i społeczeństwa Leszek Koczanowicz odwołuje się zarówno do swojego osobistego doświadczenia, jak i rozbudowanej erudycji po to, by analizować nasze niespokojne czasy z jasnością, która, miejmy nadzieję, nie okaże się ostateczna.
Martin Jay, University of California, Berkeley
Niezwykle inspirujące, głęboko zakorzenione w kulturze eseje, które oprócz przyjemności czytania dają poczucie cierpliwego przesuwania dalej granic mroku i odważnego mierzenia się z tym, co nieoczywiste.
Olga Tokarczuk
W ostatnich latach endemiczność ryzyka i lęku w naszym nowoczesnym społeczeństwie stała się oczywista, my sami zaś z rosnącym trudem staramy się zrozumieć porządek społeczny, który wydaje się jednocześnie trwały i kruchy - zarządzany i kontrolowany przez niezmienne struktury władzy, a jednak narażony na błyskawiczne unicestwienie czy to przez chorobę wirusową, migracje, zmianę klimatyczną lub terroryzm, czy to przez nieznane nam jeszcze wrogie siły. Wraz z błyskotliwą książką Leszka Koczanowicza otrzymujemy wyczekiwaną diagnozę, która uwzględnia te właśnie konstytutywne przeciwieństwa kulturowe, a także pomaga je zrozumieć. W wachlarzu sugestywnych rozdziałów z rozmachem prowadzących czytelnika przez historię, psychologię, socjologię i filozofię Koczanowicz kreśli mapę labiryntu nowoczesności, który idealistyczny zachodni podmiot od dawna usiłuje ostatecznie przeniknąć, zarazem desperacko próbując się zeń wyrwać.
Stefan Jonsson,
autor A Brief History of the Masses, Crowds and Democracy
oraz Eurafrica: The Untold History of European Integration and Colonialism
Jan Wilkowski (1921-1997) – aktor, reżyser, dramatopisarz, scenarzysta teatralny i telewizyjny, dyrektor teatru, plastyk (grafik), pedagog akademicki, współtwórca lalkarskiego szkolnictwa wyższego, legenda polskiego teatru lalek. Artysta wszechstronnie utalentowany, którego osobowość odcisnęła głębokie piętno na polskim teatrze animacji. Dramaturgia Wilkowskiego, adresowana zarówna do widzów dziecięcych, jak i dorosłych, nadal inspiruje ludzi teatru, nie tylko lalkarzy.
Dramaty Jana Wilkowskiego powstawały na pograniczu literatury i sztuki scenicznej, zwłaszcza lalkarskiej. Artysta traktował słowo jako część składową wielotworzywowego dzieła teatralnego. Kształt plastyczny animatorów, scenografia, światło i muzyka, ruch sceniczny, współobecność lalki i żywego aktora stanowią jedność, wyobrażoną już na etapie tworzenia scenariusza. Świadczą o tym obszerne didaskalia, ułatwiające czytelnikowi orientację w autorskim zamyśle inscenizacyjnym. Zapisując słowa dramatu, Wilkowski „pisze tatr”.
Halina Waszkiel
Skoro pisarza w tradycyjnych, ale nadal głęboko zakorzenionych wizjach spowijać ma nimb wielkości, to aktualnie literat będzie programowo poprzestawał na minimalizmie i preferował niewyszukane środki wyrazu. Skoro grafomanowi zwyczajowo odmawia się wstępu w szeregi pisarskie, to współczesny przedstawiciel sztuki słowa będzie konsekwentnie nobilitował tę kategorię i z grafomanii uczyni swoją podstawową wizytówkę. Skoro twórca literatury posługuje się materią językową i pielęgnuje jej swoistość, to aktualnie „działacz” na niwie pisarskiej będzie się chętnie wychylał ku innym formom ekspresji i zawierał sojusze z artystami reprezentującymi pozaliterackie dziedziny twórczości. Skoro podstawową funkcją pisarza jest pisanie, to współczesny twórca postanowi, że będzie raczej grał na instrumentach, nagrywał płyty, występował na scenie, organizował multimedialne widowiska, robił kolaże, rysował, malował i fotografował. Skoro pisarzowi nie wypada „się sprzedawać” i pozostawać w szponach kultury komercyjnej, to zdecyduje się on obecnie reklamować mercedesa. Współczesny literat pójdzie też pod prąd przekonaniu, że „okładka nie czyni dzieła”, i będzie do okładek (także w sensie uogólnionym i metaforycznym - do „opakowania” i oprawy własnej twórczości) przywiązywał wielką wagę, dobrze się czując w błyskach fleszy i medialnych reflektorów oraz dbając o „fotogeniczność”.
Magdalena Lachman
Miejsca trudne – transdyscyplinarny model badań. O przestrzeni placu Piłsudskiego i placu Defilad
Wieloautorska publikacja przygotowana pod kierunkiem naukowym Aleksandry Wójtowicz, będąca efektem prac międzydziedzinowej grupy badawczej, działającej w IBL PAN w ramach grantu „Literaturoznawstwo architektoniczne”.
Autorami rozdziałów są literaturoznawcy: Dawid Maria Osiński, Wojciech Tomasik, Aleksandra Wójtowicz, kulturoznawcy: Anna Kronenberg (specjalizująca się w ekokrytyce), Igor Piotrowski, architekci i urbaniści: Marek Budzyński, Krystyna Ilmurzyńska, Bolesław Stelmach, socjolog przestrzeni: Bohdan Jałowiecki, historycy różnych specjalizacji: Krzysztof Mordyński, Andrzej Skalimowski, Zbigniew Tucholski (historyk techniki), księgoznawca: Jacek Paulinek oraz varsavianista: Ryszard Mączewski. Oładkę i układ typograficzny zaprojektował Jacek Wardęcki.
Zespół badawczy poddał analizie dwa warszawskie place, określane najważniejszymi, największymi placami w Warszawie w przypadku których od dziesięcioleci nie przyjęto ostatecznych rozwiązań, dotyczących ich zagospodarowania. Efektem tych działań jest wieloautorska książka pokazująca, jak badać miejsca tego typu. Schemat tomu (treściowy i graficzny) opiera się na próbie przeniesienia założeń gatunkowych fugi na schemat pracy naukowej, by poprzez wielogłosowość, zestrojenia i kontrapunkty pokazać wyłanianie się modelu transdyscyplinarnego na drodze prac interdyscyplinarnych.
Ważne było uchwycenie cech badanych obszarów – wyróżników, które decydują o zaistnieniu problemu z ich zagospodarowaniem. Miejsca tego typu zostały określone terminem „miejsca trudne”. Trudność ta obejmuje wiele zakresów, wchodzących w obręb zarówno przestrzeni fizycznej, jak i wyobrażonej, a co istotne wiele zjawisk plasuje na się na ich styku.
Komentarz teoretyczny do przeprowadzonych prac stanowi tom autorstwa Aleksandry Wójtowicz Literaturoznawstwo architektoniczne. Wstępne rozpoznania, zaś trzeci tytuł przygotowany w ramach trylogii to praca zbiorowa Refleksja humanistyczna w planowaniu przestrzennym.
Z recenzji dr hab. Andrzeja Leśniaka, prof. IBL PAN
Książka odpowiada w przekonujący sposób na potrzebę stworzenia wizji transdyscyplinarnej humanistyki zaangażowanej. Ogólne założenia projektu są dobrze wyeksplikowane; dodatkowo wpisują się w kluczowe tendencje rozwojowe humanistyki i nauk społecznych, w potrzebę ugruntowania na nowo praktyk badawczych i ich uzasadniania poprzez wskazanie niediagnozowanych wcześniej potrzeb. W istocie tom przekonująco pokazuje, że humanistyka – jeśli tylko jest odpowiednio skonfigurowana – może działać z nastawieniem na konkretne cele społeczne.
Z recenzji dr hab. Mikołaja Madurowicza (Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW)
Przedłożona do recenzji książka – nie chcąc być dziełem zbiorowym, ale wspólnym – może działać niczym intelektualne krzesiwo dla tych, którzy nie obawiają się ani długotrwałego i żmudnego wzniecania ognia refleksji, ani natychmiastowego pożaru myśli. Kategoria „miejsc trudnych”, już to poznawczo, już substancjalnie, znalazła w narracji autorów rozmaitej proweniencji naukowej konkret przestrzenny, miejski i warszawski. Badawcza pasja połączona z pomysłowością sportretowania dynamiki dziejów Placu Marszałka Józefa Piłsudskiego i Placu Defilad […] doczekała się w tym przypadku decorum znakomitego, a mianowicie ambitnej próby (a jeśli nie tylko próby?) tyleż nadania spójnej formy przedsięwzięciu transdyscyplinarnemu, co ustalenia algorytmu działania w ramach takiego przedsięwzięcia.
Badania i wydanie publikacji finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnic¬twa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju i Humanistyki” w latach 2016 – 2019, grant Literaturoznawstwo architektoniczne (The Architectural Literary Studies), IBL PAN, kierownik dr Aleksandra Wójtowicz, nr 0176/NPRH4/H2a/83/2016.
Anna Zeidler-Janiszewska (1951-2017), ukształtowana w tzw. poznańskiej szkole metodologicznej, analizowała nie tylko zmieniające się koncepcje badań humanistycznych, lecz szukała drogi do wykorzystania filozofii kultury w badaniach nad zjawiskami artystycznymi. Napisane przez nią teksty pokazują propozycje i dylematy badań nad kulturą sięgające przede wszystkim do szkoły frankfurckiej i koncepcji europejskich współtworzących perspektywę postmodernistyczną w humanistyce, ze szczególnym uwzględnieniem najnowszych zjawisk kulturowych. Poruszała się na pograniczu dyscyplin, tworząc własną koncepcję transdyscyplinarności oraz na pograniczu nauki i sztuki, proponując inspirujące interpretacje najnowszych zjawisk zarówno w sztuce polskiej, jak europejskiej. Zajmowały ją przede wszystkim sztuki plastyczne i literatura, jednak jej dorobek naukowy jest bardzo zróżnicowany. Była mistrzynią krótkich form wypowiedzi naukowych.
Opublikowała trzy autorskie książki: Antynaturalistyczny program badań nad sztuką i jego współczesne kontynuacje, Poznań 1983; Sztuka, mit, hermeneutyka, Warszawa 1988; Między melancholią a żałobą, Warszawa 1996; oraz czwartą (z Zygmuntem Baumanem i Romanem Kubickim) Życie w kontekstach: rozmowy o tym, co za nami i o tym, co przed nami , Warszawa wyd I: 2007, wyd II: 2009, które nie dają pełnego wyobrażenia o zasięgu i efektach jej licznych zainteresowań badawczych udokumentowanych w rozproszonych artykułach i rozdziałach w pracach zbiorowych. Dotyczy to przede wszystkim ostatnich dekad, które przyniosły wiele zmian w sposobie uprawiania badań nad kulturą. Anna Zeidler- Janiszewska była jedną z najciekawszych ich komentatorek wykorzystującą perspektywę filozoficzną jako punkt wyjścia erudycyjnych analiz kulturoznawczych. Dostrzegła i opisywała kolejne zwroty w badaniach kulturowych.. Dla znających jej aktywność i dorobek naukowy nie ulega jednak wątpliwości, że to ona sama zapoczątkowała zwrot w uprawianiu filozofii kultury zaangażowanej w towarzyszenie, wspieranie i interpretację praktyk kulturowych, których nieodmiennie była ciekawa jako uczestniczka i komentatorka.
Ewa Rewers
Uniwersytet Kalifornijski stał się pod koniec XX wieku znaczącym punktem na mapie rozwoju amerykańskiej i światowej teorii krytycznej, filozofii nieanalitycznej i dekonstrukcji; w szczególności oddział UC Irvine odegrał bardzo istotną rolę w formowaniu się fenomenu amery-kańskiej teorii krytycznej. Na konstatację tę należy spojrzeć z punktu widzenia znaczącej roli, jaką formująca się wtedy teoria krytyczna odgrywa dziś w badaniach z zakresu humanistyki, pro-wadzonych obecnie na amerykańskich uczelniach. Od początku łączyła ona zarówno elementy społecznej analizy, anglo-amerykańskiej literaturoznawczej metodologii interpretacji, jak i ujęć charakterystycznych dla filozofii czy estetyki. Istotnym jej rysem była nowa wizja eksperymen-talnej, wyjątkowej w perspektywie światowej, interdyscyplinarnej współpracy pomiędzy różnymi dziedzinami nauk humanistycznych, podejmowanej ze znacznie większą intensywnością niż przedtem.
UCI przyciągnęło pod koniec XX wieku znaczące światowe autorytety. Prezentowana anto-logia gromadzi wybrane teksty wybitnych badaczy związanych z tą uczelnią. W tomie znalazły się między innymi prace: J. Derridy, J.-F. Lyotarda, J. Hillisa Millera, R. Krauss, J.-L. Nancy’ego, E. Saida, M. Postera, M. Kriegera i A. Warminskiego oraz eseje J. Bruce’a-Novoa’y o kulturze Chicano w Kalifornii. Niezwykle interesujący aneks stanowią dwa wywiady przeprowadzone na użytek tej antologii: z G. Abbeeleem – dziekanem Wydziału Humanistycznego UCI (przeprowa-dzony przez E. Bobrowską) oraz profesorem Université X Nanterre J.-M. Salanskisem (przepro-wadzony przez M. Murawską). Zwieńczenie tomu stanowi krótki szkic F. J. Ayali, genetyka i filo-zofa światowej sławy wieloletnio związanego z UCI.
Antologia jest kontynuacją pionierskich inicjatyw badawczych mających na celu wprowa-dzenie na grunt polskiej humanistyki tej właśnie konstelacji myślowej i krytycznej, zmierzającą w kierunku wyznaczonym przez studia m. in. A. Burzyńskiej – Teoria (prawdziwie) krytyczna (Szkoła z Irvine: efekty postrukturalistycznej krytyki teorii (1996), Dekonstrukcja i interpretacja (2001), Anty-teoria literatury (2006), czy Ewy Bobrowskiej – Parateoria. Kalifornijska szkoła z Irvine (2013).
Filip Mazurkiewicz napisał intrygującą i zgrabną opowieść o tym, jak polska kultura dziewiętnastowieczna (a częściowo również dwudziestowieczna) wadzi się z ubytkiem siły, której wykładnikiem jest to, co Raewyn Connell nazwała męskością hegemoniczną.
Dlaczego wiek XIX był momentem prawdy? Idąc za Foucaultem, Autor uznaje przełom XVIII i XIX stulecia za kres przedklasycznej i klasycznej episteme, które w warunkach polskich rezonowały obrazem dzielnego Sarmaty, męża, obrońcy wiary. Męskość - definiowana nie tylko w stosunku do kobiecości (w kulturze polskiej i w języku upodrzędnionej, co dobrze pokazuje rozdział wstępny), ale też do historii jako do obszaru publicznego działania - wchodziła w tym czasie w smugę cienia związanego z perturbacjami politycznymi. Mazurkiewicz pisze nawet mocniej - o utracie Historii w końcu epoki stanisławowskiej i o próbach zbudowania w wieku XIX literackiego imaginarium historycznego, w którym zdegradowana męskość, pozbawiona mocy i suwerennej płaszczyzny działania, będzie szukała nowych środków wyrazu, potwierdzenia, protezy, ratunku.
Z recenzji wydawniczej prof. dr hab. Grażyny Borkowskiej
Filip Mazurkiewicz - doktor habilitowany nauk humanistycznych, literaturoznawca, pracownik Uniwersytetu Śląskiego. Autor książek PrzeczyTacie „Ferdydurke” (1998) - o pierwszej powieści Witolda Gombrowicza, Podróż na Atlantydę (2012) - o Nowej baśni Teodora Parnickiego, Opowieści nowoczesne (2015) - o problemach polskiej nowoczesności, W stronę nieoczywistości. Teksty różne (2016) - zbierającej teksty na rozmaite tematy z zakresu historii literatury i kultury polskiej XIX i XX wieku. Publikował m.in. w „Pamiętniku Literackim” i w „Tekstach Drugich”. Niniejsza książka poświęcona jest zagadnieniu polskiej męskości i jej odmianom ukazanym w ujęciu historycznym. Prezentuje nowe teksty o tej tematyce, a także zmienione i znacznie rozszerzone wersje rozpraw opublikowanych w książce Formy męskości 2.
Książka […] jest cenną pozycją wśród tych opracowań, które związki literatury z cenzurą w latach powojennych badają w kluczowych okresach i obszarach, zapisując tym samym niemałe „rozdziały” w historii tychże związków. […] Cenzura wobec literatury polskiej w latach osiemdziesiątych XX wieku […] zbiera w jednym miejscu syntetyczne opisy urzędowych ingerencji w wybrane obszary produkcji literackiej – i konfrontuje je z opisem ich prawnych i politycznych uwarunkowań; proponuje, w ramach szczegółowych egzemplifikacji, ciekawe studia przypadków; a do tego załącza niezwykle pożyteczne aneksy i drobne archiwalia. Słowem: analizy, dokumentacje i „wypisy” w jednym.
dr hab. Mariusz Zawodniak (fragment recenzji wydawniczej)
Tom dokumentuje ważne aspekty życia literackiego w okresie tzw. schyłkowego PRL-u. Epoka ta, nadal często nazywana „czarną dziurą lat osiemdziesiątych”, zasługuje na szczegółowe rozpoznania – nierzadko współczesnym odbiorcom trudno pojąć jej specyfikę. Autor w przekonujący sposób pokazuje odmienność funkcjonowania kultury poddawanej ścisłej kontroli przez instytucje powołane do tego celu przez władzę polityczną.
dr hab. Agnieszka Czyżak (fragment recenzji wydawniczej)
Refleksja humanistyczna w planowaniu przestrzennym, pod redakcją naukową Aleksandry Wójtowicz i Jacka Paulinka
Refleksja humanistyczna w planowaniu przestrzennym to jeden z trzech tomów trylogii, przygotowanych w ramach grantu NPRH MNiSW Literaturoznawstwo architektoniczne (nr 0176/NPRH4/H2a/83/2016).
Zaakcentowana jest tu rola badań multidyscyplinarnych, gdzie istotna jest równorzędność analiz, podejmujących ten sam temat i prowadzonych przez przedstawicieli różnych dziedzin niezależnie od siebie. Kolejny tom zawiera bowiem ilustrację wyłaniania się modelu transdyscyplinarnego, na drodze prac interdyscyplinarnych.
Zgodnie z tą myślą książka pokonferencyjna stanowi ciekawy dokument połączenia różnych warsztatów badawczych. Zbiór tekstów jest ilustracją samoistnie utworzonego „szlaku myślowego”, prowadzącego przez przestrzeń Warszawy, z dwukrotnym spojrzeniem w kierunku Łodzi.
Kolejne rozdziały zawierają teksty następujących autorów: Aleksandry Wójtowicz (literaturoznawstwo), Igora Piotrowskiego (kulturoznawstwo), Agnieszki Karpowicz (kulturoznawstwo), Bolesława Stelmacha (architektura), Jana Macieja Chmielewskiego (architektura i urbanistyka), Ryszarda Mączewskiego (varasavianistyka), Marty Koszowy-Krajewskiej (literaturoznawstwo), Hanny Krajewskiej (archiwistyka), Jarosława Skrzyńskiego (projekcje wideomappingu 3D), Anny Kronenberg (kulturoznawstwo), Jacka Kaczmarka i Karoliny Piotrowskiej (geografia), Bohdana Jałowieckiego (socjologia), Barbary Lewickiej i Marka S. Szczepańskiego (socjologia), Mieczysława Miazgi (socjologia).
Z recenzji prof. dr. hab. Arkadiusza Bagłajewskiego
Tom Refleksja humanistyczna w planowaniu przestrzennym to interesująco pomyślany efekt spotkania przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych […]. Zaproponowane ujęcie multidyscyplinarne umożliwia wszakże utrzymanie wysokiej jakości badań, przynależących do porządków metodologicznych różnych dyscyplin, choć zarazem jest też w jakimś stopniu realizacją postulatu negocjowania słownika pojęciowego wiodącego do przyszłego ujęcia transdyscyplinarnego. […] Warto więc podkreślić, że przestrzeń nie jest już ujmowana wyłącznie jako komponent świata przedstawionego utworu, lecz jako reprezentacja przestrzeni pozatekstowej (chciałoby się napisać: „realnej”), doświadczanej na różne sposoby i opisywanej w różnorodnym instrumentarium wielu dyscyplin, jakkolwiek, istnieją pojęcia, rzeklibyśmy „wspólne”, co nie znaczy, że rozumiane tak samo […] Impulsy i pomysły badawcze są więc wieloaspektowe i prowadzone w różnorodnych porządkach metodologicznych. To duże osiągnięcie i równie duża zaleta poznawcza recenzowanego tomu.
Z recenzji prof. dr hab. Ewy Paczoskiej
Książka na pewno znajdzie swoich czytelników wśród historyków (przede wszystkim tych zajmujących się dziejami Warszawy), architektów, socjologów, literaturoznawców, badaczy kultury, ale także miejskich aktywistów, szukających nowych form dla swojego działania. Co ważne, analizy szczegółowe dokonywane w kolejnych tekstach, nawet jeśli zaczynają się od miejskiej „ciekawostki”, to zawsze przekraczają jej poziom. Zwraca uwagę wysoka teoretyczna świadomość redaktorów i autorów książki. Efektem ich działania jest nie tylko zbiór „przypadków”, lecz także próba określenia wspólnych wyborów metodologicznych, wykorzystujących propozycje najnowszej humanistyki.
Inicjatywę wydania Listow Trzeszczkowskiej do Miriama należy uznać za słuszna i potrzebną. To zwarty, dobrze zachowany i duży blok epistolarny, dający możliwość pokazania życia, osobowości oraz twórczości poetki i tłumaczki dziś już niemal zupełnie zapomnianej. Ale i dziś właśnie – z wielu powodów – niezwykle interesującej (…)
Wstęp ma charakter biograficzny i historycznoliteracki. Jest zwarty i komunikatywny, dobrze wprowadza do edycji. Autorka opracowania – głównie na podstawie edytowanych listów, ale i wielu innych źródeł – nakreśla rys biograficzny poetki (korygując przy okazji niektóre informacje na temat Trzeszczkowskiej). Rekonstruuje historię jej relacji z Przesmyckim, porządkuje dane na temat oryginalnej i przekładowej twórczości Adama M-skiego. To ważny i potrzebny tekst, pokazujący możliwości dokumentacyjne i interpretacyjne tkwiące w tej korespondencji (…).
Komentarze do listów opierają się na wiarygodnych źródłach. Edytorka dotarła do archiwów na Białorusi (…). Wykorzystała materiały źródłowe: niepublikowane, zachowane w zbiorach rękopiśmiennych Biblioteki Narodowej czy Zakładu Narodowego im. Ossolińskich Listy do Przesmyckiego czy inne Listy Trzeszczkowskiej (…).
Doceniam ogrom pracy włożony przez Autorkę opracowania: w zakresie odczytania rękopisów, ich uporządkowania, skomentowania.
Z recenzji prof. Dr hab. Beaty Utkowskiej
Książka jest zbiorem czternastu studiów odnoszących się do „wieku oświeconego”, przyporządkowanych kompozycyjnie do trzech segmentów tematyczno-problemowych: „szukanie kształtu”, „szukanie sensów” i „szukanie źródeł”. Autor poddał badaniom rozległy materiał literacki, którego ramy chronologiczne stanowią Biblia oraz wczesna twórczość poetycka Adama Mickiewicza. W części pierwszej wskazał na rolę edytorstwa w badaniach literackich […]. Część druga przynosi studia analityczno-interpretacyjne utworów czołowych twórców „wieku świateł”; pod piórem Autora „koronkowe” analizy wierszy nabrały właściwego blasku. Część trzecia dotyczy obecności Biblii w świadomości literackiej epoki.
Prof. dr hab. Krystyna Maksimowicz
Tomasz Chachulski od wielu lat przykłada wielką wagę do praktyk edytorskich, a teraz te przeświadczenia, realizowane praktycznie, znalazły teoretyczny wyraz. Za szczególnie ważne uznałbym tu przypomnienie skierowane do historyków literatury, że zasadniczo ich praktyka opiera się na materialnej postaci tekstu, która jest efektem działań edytorskich. To wręcz swoiste napomnienie, by trud edytora widzieć nie tylko jako wysiłek sam w sobie, lecz jako niezbędny składnik w całym procesie rozumienia utworu i jego interpretacji, a następnie włączania go w większe całości porządkujące historię literatury.
W części drugiej […] szczególnie ważne są odczytania pojedynczych tekstów, odsłaniające ważne aspekty postaw twórczych ich autorów, najwybitniejszych poetów XVIII stulecia […]. Uwaga badacza koncentruje się na przedmiotach ujawniających się poprzez tekst, na porządku materii prześwitującym przez poetycką wyobraźnię – i słowa (szkice o poetyckich zegarkach, mieszkaniach, ogrodach). Takie spojrzenie wymaga ogromnej wiedzy o epoce, o jej kulturze materialnej, o więziach łączących ludzi, o ich świadectwach; jednocześnie wymaga kunsztu interpretacyjnego, by zharmonizować myślenie o dawnych rzeczach i o słowach.
Prof. dr hab. Marcin Cieński
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
