Refleksja humanistyczna w planowaniu przestrzennym, pod redakcją naukową Aleksandry Wójtowicz i Jacka Paulinka
Refleksja humanistyczna w planowaniu przestrzennym to jeden z trzech tomów trylogii, przygotowanych w ramach grantu NPRH MNiSW Literaturoznawstwo architektoniczne (nr 0176/NPRH4/H2a/83/2016).
Zaakcentowana jest tu rola badań multidyscyplinarnych, gdzie istotna jest równorzędność analiz, podejmujących ten sam temat i prowadzonych przez przedstawicieli różnych dziedzin niezależnie od siebie. Kolejny tom zawiera bowiem ilustrację wyłaniania się modelu transdyscyplinarnego, na drodze prac interdyscyplinarnych.
Zgodnie z tą myślą książka pokonferencyjna stanowi ciekawy dokument połączenia różnych warsztatów badawczych. Zbiór tekstów jest ilustracją samoistnie utworzonego „szlaku myślowego”, prowadzącego przez przestrzeń Warszawy, z dwukrotnym spojrzeniem w kierunku Łodzi.
Kolejne rozdziały zawierają teksty następujących autorów: Aleksandry Wójtowicz (literaturoznawstwo), Igora Piotrowskiego (kulturoznawstwo), Agnieszki Karpowicz (kulturoznawstwo), Bolesława Stelmacha (architektura), Jana Macieja Chmielewskiego (architektura i urbanistyka), Ryszarda Mączewskiego (varasavianistyka), Marty Koszowy-Krajewskiej (literaturoznawstwo), Hanny Krajewskiej (archiwistyka), Jarosława Skrzyńskiego (projekcje wideomappingu 3D), Anny Kronenberg (kulturoznawstwo), Jacka Kaczmarka i Karoliny Piotrowskiej (geografia), Bohdana Jałowieckiego (socjologia), Barbary Lewickiej i Marka S. Szczepańskiego (socjologia), Mieczysława Miazgi (socjologia).
Z recenzji prof. dr. hab. Arkadiusza Bagłajewskiego
Tom Refleksja humanistyczna w planowaniu przestrzennym to interesująco pomyślany efekt spotkania przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych […]. Zaproponowane ujęcie multidyscyplinarne umożliwia wszakże utrzymanie wysokiej jakości badań, przynależących do porządków metodologicznych różnych dyscyplin, choć zarazem jest też w jakimś stopniu realizacją postulatu negocjowania słownika pojęciowego wiodącego do przyszłego ujęcia transdyscyplinarnego. […] Warto więc podkreślić, że przestrzeń nie jest już ujmowana wyłącznie jako komponent świata przedstawionego utworu, lecz jako reprezentacja przestrzeni pozatekstowej (chciałoby się napisać: „realnej”), doświadczanej na różne sposoby i opisywanej w różnorodnym instrumentarium wielu dyscyplin, jakkolwiek, istnieją pojęcia, rzeklibyśmy „wspólne”, co nie znaczy, że rozumiane tak samo […] Impulsy i pomysły badawcze są więc wieloaspektowe i prowadzone w różnorodnych porządkach metodologicznych. To duże osiągnięcie i równie duża zaleta poznawcza recenzowanego tomu.
Z recenzji prof. dr hab. Ewy Paczoskiej
Książka na pewno znajdzie swoich czytelników wśród historyków (przede wszystkim tych zajmujących się dziejami Warszawy), architektów, socjologów, literaturoznawców, badaczy kultury, ale także miejskich aktywistów, szukających nowych form dla swojego działania. Co ważne, analizy szczegółowe dokonywane w kolejnych tekstach, nawet jeśli zaczynają się od miejskiej „ciekawostki”, to zawsze przekraczają jej poziom. Zwraca uwagę wysoka teoretyczna świadomość redaktorów i autorów książki. Efektem ich działania jest nie tylko zbiór „przypadków”, lecz także próba określenia wspólnych wyborów metodologicznych, wykorzystujących propozycje najnowszej humanistyki.
Inicjatywę wydania Listow Trzeszczkowskiej do Miriama należy uznać za słuszna i potrzebną. To zwarty, dobrze zachowany i duży blok epistolarny, dający możliwość pokazania życia, osobowości oraz twórczości poetki i tłumaczki dziś już niemal zupełnie zapomnianej. Ale i dziś właśnie – z wielu powodów – niezwykle interesującej (…)
Wstęp ma charakter biograficzny i historycznoliteracki. Jest zwarty i komunikatywny, dobrze wprowadza do edycji. Autorka opracowania – głównie na podstawie edytowanych listów, ale i wielu innych źródeł – nakreśla rys biograficzny poetki (korygując przy okazji niektóre informacje na temat Trzeszczkowskiej). Rekonstruuje historię jej relacji z Przesmyckim, porządkuje dane na temat oryginalnej i przekładowej twórczości Adama M-skiego. To ważny i potrzebny tekst, pokazujący możliwości dokumentacyjne i interpretacyjne tkwiące w tej korespondencji (…).
Komentarze do listów opierają się na wiarygodnych źródłach. Edytorka dotarła do archiwów na Białorusi (…). Wykorzystała materiały źródłowe: niepublikowane, zachowane w zbiorach rękopiśmiennych Biblioteki Narodowej czy Zakładu Narodowego im. Ossolińskich Listy do Przesmyckiego czy inne Listy Trzeszczkowskiej (…).
Doceniam ogrom pracy włożony przez Autorkę opracowania: w zakresie odczytania rękopisów, ich uporządkowania, skomentowania.
Z recenzji prof. Dr hab. Beaty Utkowskiej
Książka jest zbiorem czternastu studiów odnoszących się do „wieku oświeconego”, przyporządkowanych kompozycyjnie do trzech segmentów tematyczno-problemowych: „szukanie kształtu”, „szukanie sensów” i „szukanie źródeł”. Autor poddał badaniom rozległy materiał literacki, którego ramy chronologiczne stanowią Biblia oraz wczesna twórczość poetycka Adama Mickiewicza. W części pierwszej wskazał na rolę edytorstwa w badaniach literackich […]. Część druga przynosi studia analityczno-interpretacyjne utworów czołowych twórców „wieku świateł”; pod piórem Autora „koronkowe” analizy wierszy nabrały właściwego blasku. Część trzecia dotyczy obecności Biblii w świadomości literackiej epoki.
Prof. dr hab. Krystyna Maksimowicz
Tomasz Chachulski od wielu lat przykłada wielką wagę do praktyk edytorskich, a teraz te przeświadczenia, realizowane praktycznie, znalazły teoretyczny wyraz. Za szczególnie ważne uznałbym tu przypomnienie skierowane do historyków literatury, że zasadniczo ich praktyka opiera się na materialnej postaci tekstu, która jest efektem działań edytorskich. To wręcz swoiste napomnienie, by trud edytora widzieć nie tylko jako wysiłek sam w sobie, lecz jako niezbędny składnik w całym procesie rozumienia utworu i jego interpretacji, a następnie włączania go w większe całości porządkujące historię literatury.
W części drugiej […] szczególnie ważne są odczytania pojedynczych tekstów, odsłaniające ważne aspekty postaw twórczych ich autorów, najwybitniejszych poetów XVIII stulecia […]. Uwaga badacza koncentruje się na przedmiotach ujawniających się poprzez tekst, na porządku materii prześwitującym przez poetycką wyobraźnię – i słowa (szkice o poetyckich zegarkach, mieszkaniach, ogrodach). Takie spojrzenie wymaga ogromnej wiedzy o epoce, o jej kulturze materialnej, o więziach łączących ludzi, o ich świadectwach; jednocześnie wymaga kunsztu interpretacyjnego, by zharmonizować myślenie o dawnych rzeczach i o słowach.
Prof. dr hab. Marcin Cieński
Wieloaspektowa analiza „wydarzeń marcowych” 1968 roku oraz reakcji twórców kultury na te wydarzenia. Wielogłos humanistów odsłaniający kompleksowość antysemityzmu we współczesnej polskiej kulturze i polityce. Doskonała i zmuszająca do myślenia książka.
Prof. Jan T. Gross
Jedyna w swoim rodzaju, fascynująca książka. Autorzy rozpatrują Marzec 1968 jako pogrom, tragedię, melodramat, wydarzenia graniczne. Patrzą jednak nie tyle na to, co się wydarzyło, ile na dokumenty, literaturę i sztuki wizualne z Marca wyrosłe. Rację mają redaktorzy tej książki: Marzec trwa. I nic nie zapowiada jego końca.
Dr Irena Grudzińska-Gross
Agata Bielik-Robson - pracuje w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN oraz jako profesor Jewish Studies na Uniyersity of Nottingham. Zajmuje się współczesną filozofią podmiotu, teorią literatury oraz filozofią religii, ze szczególnym uwzględnieniem dziedzictwa żydowskiego. Opublikowała kilkadziesiąt artykułów w językach polskim, niemieckim, rosyjskim i angielskim, a także kilka książek, z czego w ostatnim czasie ukazały się m.in. Erros. Mesjański witalizm i filozotia (2012), Jewish Ctyptotheologies of Late Modemity: Philosophical Marranos (2014) oraz zbiór esejów współredagowany z Adamem Lipszycem: Judaism In Contemporay Thought. Traces and Influence (2014). Obecnie pracuje nad nową książką, wstępnie zatytułowaną Another Finitude. Messianic Vitalismand Philosophy.
Piotr Sadzik - doktorant w Instytucie Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki UW. Obecnie zajmuje się przede wszystkim filozofią literatury w kontekście myśli postsekularnej i badań nad biopolityką. Autor kilkunastu artykułów w czasopismach i pracach zbiorowych, jak również współredaktor tomów zbiorowych, m.in. Spojrzenia Antonioniego (2015, wraz z Pauliną Kwiatkowską). Niebawem pod jego redakcją ukaże się książka Imiona anomii. Literatura wobec doświadczenia stanu wyjątkowego. Przygotowuje monografię poświęconą „maranom polskiej literatury”, a także doktorat o twórczości Witolda Gombrowicza.
Książka stanowi próbę opisu późnej fazy twórczości Jacques’a Derridy. O ile jej najwcześniejszy etap cieszył się na polskim gruncie względną popularnością tłumaczy i komentatorów, o tyle recepcja prac filozofa powstających w ostatnich piętnastu latach jego działalności miała do niedawna charakter sporadyczny. To wówczas jednak w myśli Derridy dochodzi do zasadniczego przesunięcia akcentów, które etykietuje się zwykle jako „zwrot etyczno-polityczny dekonstrukcji”. Uwypukleniu emancypacyjnych tendencji dekonstrukcji towarzyszy wówczas uwyraźnienie się jej teologicznego dziedzictwa, inspirowanego tradycją nieortodoksyjnie pojmowanego judaizmu. Dekonstrukcja jako filozoficzna parafraza wątków mesjańskich okazuje się namysłem nad „nowym Oświeceniem”, a tym samym ujawnia swój ogromny i wciąż niewykorzystany polityczno-etyczny potencjał. Wbrew rozpowszechnionym twierdzeniom o „śmierci dekonstrukcji”, to właśnie w myśli Derridy znajdujemy najbardziej inspirujące i zdumiewająco aktualne próby przemyślenia takich zjawisk, jak „kapitalizm”, „demokracja”, „sprawiedliwość” czy „przemoc”.
Adam Lipszyc - eseista tłumacz, pracuje w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, uczy w Szkole Nauk Społecznych, w Collegium Ciyitas oraz na Uniwersytecie Muri im. Franza Kafki. Laureat nagrody „Literatury na Świecie” im. Andrzeja Siemka, nagrody Allianz Kulturstiftung i Nagrody Literackiej Gdynia. Ostatnio opublikował Czerwone listy. Eseje frankistowskie o literaturze polskiej (Kraków, 2018).
To jest filozoficzna książka o Freudzie. Staram się w niej pokazać, że z pism twórcy psychoanalizy wydobyć można splot koncepcji, które w sposób atrakcyjny opisują logikę ludzkiego doświadczenia. W moim przekonaniu, we Freudowską wizję człowieka wpisane są trzy ogólne tezy. Oto one: 1) człowiek jest wykolejonym zwierzęciem; 2) człowiek jest istotą wewnętrznie poróżnioną; 3) człowiek jest istotą społeczną ze społeczeństwem nieodwołalnie skłóconą. W siedmiu kolejnych rozdziałach próbuję te trzy tezy uszczegółowić, rozwinąć i skomplikować. Moim celem nie jest odtworzenie źródłowej myśli Freuda, lecz jej częściowa modyfikacja przeprowadzona w trybie krytycznej lektury wybranych tekstów autora Objaśniania marzeń sennych. W lekturze tej kieruję się trzema konceptami. Po pierwsze, staram się wygrywać napięcia rozdzierające owe teksty, tak by ujawnić nowe znaczenia, których samemu Freudowi nie udało się wyrazić w sposób klarowny. Po drugie, modyfikując myśl twórcy psychoanalizy podążam nierzadko za późniejszymi teoretykami tej tradycji. Po trzecie, koncepcje Freuda łączę z ideami spadkobierców tradycji odmiennej, a mianowicie żydowskiego mesjanizmu. Wplatając cienką teologiczną nić w psychoanalityczną materię, tworzę heterogeniczne konstrukty myślowe, które określam tu mianem „spekulacji marańskich”. Spekulacje te dotyczą zaś spraw najważniejszych: naszej cielesności, języka, pragnienia - i szczęścia.
Luiza Nader - dr, historyczka sztuki, adiunkt w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Autorka książki na temat sztuki konceptualnej w Polsce (Konceptualizm w PRL, Warszawa 2009) oraz szeregu tekstów poświęconych sztuce po 1939 r. Jej badania koncentrują się na sztuce nowoczesnej, awangardowej i neoawangardowej (szczególnie w Europie Centralnej), na związkach pola kulturowego z wydarzeniami granicznymi, na relacjach sztuki i Holokaustu. Inspiruje się teoriami związanymi z problematyką afektu, emocji, pamięci, traumy, koncepcjami łączonymi z materialnym zwrotem oraz humanistyką i etyką afirmatywną.
Dynamiczna i śmiała książka Luizy Nader napisana w ramach autorskiego projektu afektywnej historii sztuki, swoimi wnikliwymi analizami prac Władysława Strzemińskiego angażuje nawet najbardziej wymagającego czytelnika. Badania archiwalne i znajomość literatury przedmiotu czynią z tej publikacji kompetentne studium Teorii widzenia, rysunków wojennych, a przede wszystkim cyklu Moim przyjaciołom Żydom. Do ich interpretacji autorka wykorzystuje instrumentarium badawcze, którego dostarczają nowe tendencje w refleksji humanistycznej a zwłaszcza badania pamięci, teoria afektu i neuroestetyka. Zdecydowane twierdzenia, krytyczne podejście do istniejących ustaleń, dosadna argumentacja i świeże interpretacje powodują, że książka Nader staje się prawdziwą przygodą intelektualną, która zarówno uczy, jak i sprawia przyjemność oraz porusza. Afekt Strzemińskiego to obowiązkowa lektura dla każdego, kto jest zainteresowany nie tylko nowym odczytaniem oeuyre wybitnego artysty, lecz także tużpowojenną historią sztuki oraz charakterem panujących wówczas relacji polsko-żydowskich. To głęboko humanistyczna książka przeniknięta wiarą w człowieka i w siłę sztuki.
prof. dr hab. Ewa Domańska
Ryzyko, konflikt, katastrofa - te gwałtowne, destrukcyjne kategorie w coraz większym stopniu wyznaczają horyzont rozwojowy współczesnych postindustrialnych społeczeństw, żyjących w trwałej niepewności i poczuciu braku stabilnych ram; przyrost świadomości i wiedzy nie tylko nie łagodzi tych odczuć, ale wręcz je generuje i pogłębia. Tworzenie się „społeczeństw światowego ryzyka” (by użyć formuły Ulricha Becka) pozostaje w ścisłym związku ze środowiskiem: konflikty zbrojne są niemal zawsze wojnami o kurczące się zasoby naturalne, łączą się ze zmianami klimatycznymi (erozja gleby, globalne ocieplenie, kwaśne deszcze), które z kolei przyczyniają się do powstawania takich zjawisk, jak masowe migracje, zanik lokalnych gałęzi przemysłu i rzemiosł, zmiany stylu życia, konflikty społeczne i militarne. Autorzy artykułów zebranych w niniejszym tomie eksplorują właśnie różnego rodzaju napięcia, sploty, linie uwarunkowań między destrukcją w obrębie historii a jej reprezentacjami artystycznymi i filozoficznymi. Zjawiska przez nich opisywane wyznaczają dwa pola problemowe: pierwsze dotyczy ekopoetyki konfliktów historycznych i katastrof (ale też ryzyka w obrębie nieantropocentrycznie pojmowanej dziejowości środowiska naturalnego), drugie zaś ma bardziej abstrakcyjny, teoretyczny charakter - wiąże się z negocjowaniem warunków mówienia o „sztuce ekologicznej” konstruktach Natury w filozofii i estetyce.
(ze Wstępu)
Kinga Siewior - dr, literaturoznawczyni, polonistka i slawistka. Współpracuje z Katedrą Antropologii Literatury i Badań Kulturowych na Wydziale Polonistyki UJ. Autorka monografii Odkrywcy i turyści na afrykańskim szlaku. O fotografii w polskim reportażu podróżniczym (Kraków 2012), współredaktorka Głuchego brudnopisu. Antologii manifestów awangard Europy Środkowej (Kraków 2015). Zajmuje się geopoetyką i kulturowymi studiami nad migracjami oraz środkowoeuropejskimi politykami i poetykami pamięci.
Książka ta jest oryginalną, rzeczową i nienaganną pod względem naukowym rekonstrukcją doświadczenia migracji w kulturze polskiej po 1945 roku. Kinga Siewior ma znakomite rozeznanie w historii politycznej, życiu społecznym, kulturze i literaturze okresu powojennego i współczesności oraz równie imponującą erudycję teoretyczną.
Z recenzji prof. dra hab. Wojciecha Browarnego
Rozprawa Kingi Siewior jest rewelacyjna. Odkrywcza, choć poświęcona problematyce, która w ostatniej dekadzie doczekała się już kilkudziesięciu monografii; pożyteczna, mimo że autorka opowiada się po stronie komplikacji, a nie uproszczeń; wykraczająca poza literaturoznawstwo, choć ani temat, ani metoda nie wymuszały na autorce takiego poszerzenia.
Z recenzji prof. dra hab. Przemysława Czaplińskiego
Przedmiotem badania nie jest fakt historyczny, ale sposób jego językowej bądź wizualnej reprezentacji. Całość owych reprezentacji składa się na wirtualny świat, który oddziela nas od rzeczywistości zewnętrznej. O ile historyk stara się dotrzeć do owej rzeczywistości zewnętrznej, o tyle zadaniem literaturoznawcy jest analizowanie sposobu jej zapośredniczenia poprzez reprezentacje. Przedmiotem badania nie jest zatem historia PRL, ale sposoby reprezentowania owej historii w różnych formach gatunkowych, w różnych mediach i na różnych nośnikach, w rozmaitych rejestrach i stylach. Metody literaturoznawstwa i badań kulturowych zostały zastosowane tu do analizy przekazów niefikcjonalnych.
Krzysztof Gajewski, dr, polonista i filozof zatrudniony w Instytucie Badań Literackich PAN. Opublikował książkę „Umysł wobec świata. Intencjonalność w filozofii Johna Searle’a” oraz kilkadziesiąt rozpraw i artykułów rozproszonych. Jego obecne zainteresowania badawcze skupiają się wokół krytyki dyskursu oraz antropologii mediów, wkraczając na tereny kulturowych studiów nad komunizmem, teorii postkolonialnej i krytyki mitograficznej.
Rekonstruujemy narracyjne sposoby budowania figury świadka w wybranych tekstach kultury od wojny do współczesności. Przedstawiają one polskiego świadka oddzielonego od hitlerowskich zbrodni jako niewinnego, bezradnego obserwatora, który „pomagał tyle, ile było można w tych warunkach”. Przemilczają jednak wpływ polskich zachowań na los Żydów, nasz współudział w Zagładzie. Taka narracja nastawiona na obronę autowizerunku na długo zdominowała dyskurs publiczny oraz powszechną świadomość. Pytamy o trwale obecne wzory kultury.
Co rzeczywiście znaczyło być świadkiem Zagłady w Polsce wtedy, ale także co znaczy przez mijające dekady do dzisiaj? Jak formowały się głosy krytyczne wobec apologetycznego wizerunku świadka? Analizujemy nadal aktualną współobecność oraz rywalizację obu tych nurtów w naszej kulturze.
Studia składające się na niniejszy tom zostały ułożone w kolejności, która sprawia, że tworzą one spójną narrację zarazem historycznoliteracką i komparatystyczną. Tym, co spaja
książkę, są przede wszystkim jej młodopolscy bohaterowie, czołowi artyści tacy jak Miciński, Wyspiański i Berent. Wspólną podstawę przemyśleń i analogii współtworzą także twórcy europejscy i wielkie formacje kulturowe i estetyczne: od antyku, poprzez romantyzm do modernizmu. Stały kontekst stanowi również teatr - od teatru dawnego do najnowszego, z realizacjami teatralnymi Jana Klaty włącznie.
Merytoryczna wartość książki Sabiny Brzozowskiej jest niewątpliwa i wysoka, a estetyczne doświadczenie lektury potęguje piękny i staranny język. Zarówno bogactwo języka interpretacji, jaki bardzo naturalny, własny rytm polszczyzny, jakim całość została napisana, pogłębiają odbiór.
Z recenzji prof. dr hab. Anny Czabanowskiej-Wróbel
Tom pod redakcją profesora Adama Dziadka jest niezwykle cenny. Wypełnia znaczącą lukę w naszej, czyli polskiej, wiedzy na temat studiów męskich. Przedstawia te studia jako część szeroko zakrojonych badań obejmujących wszystkie chyba tradycyjnie wyodrębniane dyscypliny w naukach humanistycznych i społecznych. Zarysowuje frapujące perspektywy dla literaturoznawstwa zainspirowanego studiami męskimi. Sprzyja próbom przeprowadzenia w Polsce ważnej zmiany kulturowej - polega ona na ukazaniu, że nie istnieje jeden model męskości i że tradycyjne przekonania w tym względzie, oparte na idei męskości hegemonicznej, są opresywne nie tylko wobec kobiet, ale i samych mężczyzn. [...] antologia pod redakcją profesora Adama Dziadka jest świetna. Wiele wskazuje na to, że jej wydanie stanie się prawdziwym wydarzeniem w polskiej humanistyce. Będzie musiał do niej odwołać się każdy, kto będzie chciał coś powiedzieć o współczesnej problematyce emancypacji - i to nie tylko płciowej, ale także kulturowej i społecznej.
Z recenzji wydawniczej prof. dra hab. Andrzeja Skrendy
Druga część Form męskości pod redakcją Adama Dziadka przynosi kapitalny przegląd sposobów użycia kategorii męskości (męstwa) do opisu kultury polskiej epok dawnych. Domysł redaktora tomu i współpracujących z nim autorów był bowiem jak najbardziej słuszny: jeśli męskość jest ważną kategorią kulturową, to musi mieć swoją historię, musi potwierdzać się w wielu ewoluujących wcieleniach i ujęciach, musi grać na różnych piętrach dyskursu publicystycznego, artystycznego, stricte politycznego. [...]
Tom zbiorowy pod redakcją Adama Dziadka przynosi oryginalny wkład w polską myśl humanistyczną, a sformułowane hipotezy i konkluzje, dzięki inspirującemu wsparciu koncepcji Foucaulta i psychoanalizy, wciąż zbyt skromniej zbyt jednostronnie wykorzystywanych w dyskursie naukowym, stają się lekturą obowiązkową.
Z recenzji wydawniczej prof. dr hab. Grażyny Borkowskiej
W polskiej humanistyce i naukach społecznych od kilku lat odbywa się wielkie nadrabianie zaległości w dziedzinie studiów (o) męskości/ach. Tzw. masculinity studies, które na świecie od dawna stanowiły ważny obszar badań nad płcią kulturową, u nas zaistniały zastanawiająco późno. Jeszcze do niedawna perspektywa genderowa w zasadzie tożsama była z women studies i akademickimi nurtami feministycznymi. Z czasem włączyły się do niej studia nad nienormatywnymi seksualnościami, które z kolei u nas zdominowane zostały przez gay studies, często zresztą samodefiniujące się w kategoriach queer. Lecz chociaż w obu tych dyskursach pojawiała się refleksja nad męskim genderem, to tradycyjne kulturowe wzorce męskości w rodzimym wydaniu niechętnie poddawały się krytycznej rozbiórce na taką skalę, iżby zasadnie można było mówić o wyraźnie zarysowanym, samodzielnym nurcie badawczym. Formy męskości 1 książka autorstwa zbiorowego zawierająca dwadzieścia artykułów, z których większość ma i będzie miała fundamentalne znaczenie nie tylko dla polskich badań literackich i kulturowych. Jest to w dużej mierze księga "założycielska" polskich studiów maskulinistycznych, do której jeszcze przez wiele dekad odwoływać się będą pokolenia badaczy i badaczek literatury i kultury polskiej, a także studentek i studentów polonistyki, kulturoznawstwa czy socjologii. Z recenzji prof. dr hab. Ewy Kraskowskiej
Na przekór filozoficznym przeświadczeniom epoki, wbrew dominującym tendencjom teatralnym, wobec obojętności większości badaczy i krytyków, w wąskim gronie utalentowanych entuzjastów, którzy na różne sposoby usiłują zaciekawić swoją twórczością wydawców i dyrektorów scen, powstają dziś teksty stale i od nowa sprawdzające możliwości podmiotowego przeżywania świata w jego wielu wymiarach. Co więcej, są to utwory w taki sposób angażujące odbiorcę, by to on sam jako czytelnik albo widz musiał wziąć na siebie ciężar zdegradowanej kondycji bohatera złapanego w pułapkę ponowoczesnych antynomii, aby następnie swoje estetyczne doświadczenie istoty na powrót „dramatycznej” przemieniać w osobiste doświadczenie jednostkowe i społeczne. A wszystko to w pełnej wolności i na własną odpowiedzialność, w nadziei na poznanie, które nie polega jedynie na krytycznej dekonstrukcji dominujących w tekście dyskursów, ale także - dzięki lekturowej uwadze i wrażliwości - na wniknięciu w konflikt etyczny i światopoglądowy bohatera wystawianego na próbę takich zdarzeń, w których ludzkie życie ujawnia swoje jakości metafizyczne. Teksty wielu sztuk interpretowanych w tym tomie dowodzą, że konflikt taki nie znika ostatecznie z horyzontu doświadczeń bohaterów współczesnego dramatu, jest on jednak coraz słabiej słyszalny i dlatego wymaga szczególnego zaangażowania odbiorcy w jego odczytanie.
Jacek Kopciński, fragment wstępu "Niezniszczalna matryca"
Dorota Koczanowicz - kulturoznawczyni, doktor nauk o sztuce, pracuje w Instytucie Kulturoznawstwa UWr. Prowadzi też zajęcia na Uniwersytecie SWPS. Jest autorką książki i artykułów dotyczących zagadnień estetycznych, genderowych, sztuki współczesnej i kultury kulinarnej. Była stypendystką John F. Kennedy Institute w Berlinie oraz The Wittgenstein Archiyes w Bergen. W 2014 roku otrzymała grant NCN-u na badanie relacji pomiędzy jedzeniem i estetyką. Opublikowała Doświadczenie sztuki, sztuka życia. Wymiary estetyki pragmatycznej (2008); współredagowała: Między estetyzacją a emancypacją. Praktyki artystyczne w przestrzeni publicznej (2010), Between Literature and
Somaesthetics: On Richard Shusterman’s Pragmatism (2012), a także Discussing Modernity. A Dialogue with Martin Jay (2013). Publikuje m.in. w „Pracach Kulturoznawczych”, „Kontekstach”, „Performance Research” i „The Monist”. Namiętnie wyszukuje i kolekcjonuje doświadczenia smakowe.
Książka jest wysoce intertekstualna: absorbuje i transformuje (Julia Kristeva) teksty i obrazy z różnych epok i z różnych kultur. Interpretacja owych tekstów i obrazów - zawsze własna - wskazuje na niezwykłą wiedzę, orientację intelektualną biegłość autorki w wielu dziedzinach nauki. Rozważania teoretyczne podporządkowane są pytaniu: czy jedzenie jest sztuką? Czytelnik dowie się, jak na nie odpowiadali wybitni myśliciele i myślicielki, a zarazem pozna ich upodobania kulinarne. Co jadł Kant, co było daniem popisowym Hume’a i dlaczego Sartre stronił od skorupiaków, a Giard unikała gotowania? Dorota Koczanowicz tworzy swoistą komparatystykę jedzenia; jeśli można tak rzec: porównawcze sztuki kulinarne - przez pryzmat humanistyki. (...)
Szczególną uwagę poświęca ona praktykom artystycznym od F.T. Marinettiego, Abramoyić i Ulaya oraz Marthy Rosler do Julity Wójcik, Elżbiety Jabłońskiej, Anny Królikiewicz, Marije Vogelzang, a w szczególności Daniela Spoerriego. Twórczość tego ostatniego doczekała się interpretacji autorki w pierwszoosobowej opowieści. Z kolei rozważania o sztuce RirkritaTirayaniji przenoszą nas do kultury tajskiej, dzięki czemu książka wzbogaca się o perspektywę postkolonialną. Spotkanie i - dodałbym - gościnność wobec Obcego to doświadczenie mocno obecne we współczesnej sztuce jedzenia.
Z recenzji Tomasza Kitlińskiego
Lelewel zyskał sobie opinię charyzmatycznego profesora uniwersyteckiego i wykładowcy, która zadecydowała o jego wileńskiej, filomackiej legendzie, ta zaś – o popularności i pozycji historyka wśród romantyków przez Listopadem. Jednak medium owej opinii stanowiły nie tylko żywe słowo głoszone z katedry oraz książki roznoszące, jak to pokazuje Mickiewicz w swoim poetyckim hołdzie, imię Lelewela na barkach księgarzy 14. Niewielkich (przeważnie) rozmiarów, w skromnej szacie graficznej, książeczki Lelewela „szły
jak asygnata” 15 m.in. dlatego, że ich autor rozumiał, potrafił wykorzystać i współtworzyć siłę prasy. Trzeba zatem powiedzieć, że nie tylko katedra uniwersytecka, publikowane książki, sale towarzystw
naukowych czy sejmowa trybuna, lecz również – i to w decydującej mierze – systematyczna obecność jego tekstów w pismach periodycznych przyczyniły się do upowszechnienia poglądów Lelewela i pozyskania sympatii dla ich autora. Ówczesne czasopisma dokumentowały bowiem wszystkie typy wypowiedzi polihistora:
wykłady akademickie, fragmenty książek mających się ukazać, odczyty naukowe i recenzje, manifesty sejmowe, przemówienia okolicznościowe, publicystykę i felietony. (ze wstępu)
Tematem niniejszej antologii nie jest obłęd rozumiany w duchu Nervala. O nim traktowała w dużej mierze książka wydana w pierwszej serii „Biblioteki Romantycznej” – Ciemne drogi szaleństwa Aliny Kowalczykowej. Autorami tekstów zamieszczonych tutaj są wyłącznie ci, którzy „posługują się tym słowem «choroba»”. Najczęściej lekarze – twórcy rozpraw naukowych, opisów przypadków, ocen sądowych. Ale nie tylko. To również urzędnicy państwowi, autorzy ustaw dotyczących funkcjonowania szpitali publicznych, a także zarządcy szpitali prywatnych. Chciałam uwzględnić w ten sposób różne sposoby funkcjonowania i wykorzystania wiedzy medycznej – pokazać, jak stawiano diagnozy, jak przebiegało przyjmowanie obłąkanych do szpitala, jak ich tam traktowano i na podstawie czego orzekano o niepoczytalności. Psychiatrię jednak chciałam potraktować jako jeden z języków służących projektowaniu i podtrzymywaniu społecznego ładu.
Michał Kłosiński kreśli w swojej książce projekt hermeneutyki gier wideo – hermeneutyki o wyraźnym rysie krytycznym i zaangażowanym. Chodzi bowiem o lekturę gier jako utopii i poszukiwane z ich udziałem alternatyw wobec kapitalizmu. Teoretyczną ramę publikacji wyznacza filozoficzna hermenutyka Paula Ricoeura – sposób myślenia o tekście jako nieustannym procesie rozumienia. Ricoeurowska hermeneutyka rozszerzona zostaje przez Autora o teorie utopii; ważnym elementem wywodu jest też analiza zaburzania procesu immersji. Choć Autor porusza tematy bliskie game studies, już we stępie możemy przeczytać, że zadaniem Hermeneutyki gier wideo jest przede wszystkim poszukiwanie nowych języków krytycznych możliwych do zastosowania w analizie gier. Hermeneutyka gier wideo w udany sposób łączy to, co w dyskusji wokół gier dobrze znane, z tematami w game studies poruszanymi sporadycznie. W połączeniu z krytycznym zmysłem Autora prowadzi to do inspirującego efektu, który wpisuje się nie tylko w studia nad pojedynczym medium, ale też w dyskusje dotyczące najszerzej rozumianej humanistyki. Autor – wykraczając poza trybalizm studiów nad grami – nie tylko krytycznie analizuje problemy stwarzane przez gry, ale też proponuje perspektywę pozwalającą szukać z ich wsparciem rozwiązań.
Dr hab. Mirosław Filiciak, prof. SWPS
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
