Pęknięty dyskurs polskiego alpinizmu

Agata Rejowska-Pasek jest doktorantką w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończyła studia magisterskie z socjologii na Wydziale Humanistycznym AGH i studia licencjackie z religioznawstwa na Wydziale Filozoficznym UJ. Jej zainteresowania naukowe sytuują się w obszarze socjologii duchowości. Bada nowe, świeckie rytuały przejścia i transgresyjne zachowania społeczne (między innymi alpinizm czy ruch Pro-ana). W dyskursie alpinistycznym obecne są różnorakie „pęknięcia” i załamania. Da się je rozpisać na pary przeciwstawnych wartości, praktyk i strategii. W kontekście wspinaczki można mówić o sprzecznych, skrajnych zjawiskach: mistycyzmie natury, duchowości, chęci pokonywania ograniczeń tkwiących w ciele czy psychice człowieka, solidarności i communitas, które wytwarzają się między wspinaczami, ale jednocześnie o racjonalizacji, parametryzacji, fetyszyzacji szczytu czy pogoni za rekordem. Rodzi się pytanie: skąd ta niejednoznaczność? Góry można przyrównać do katalizatora, wydobywającego z ludzi ich naturę, kulturę i społeczny klimat, z którego się wywodzą. Ekstremalne, graniczne sytuacje obnażają te elementy, intensyfikują i sprawiają, że stają się one lepiej dostrzegalne. Metamorfozy alpinizmu (które zauważają również wspinacze) wiążą się z przemianami samego społeczeństwa, a stan alpinizmu można uznać za odzwierciedlenie kondycji współczesnego Zachodu. W świetle przeprowadzonej analizy świadectw polskich alpinistów należy stwierdzić, że wskazywane przez Maxa Webera zjawiska, takie jak postępująca racjonalizacja i odczarowanie świata (czyli procesy, w których wyniku świat doświadczany jawi się jednostce jako poznawalny, przewidywalny i sterowalny), ciągle odgrywają znaczącą rolę, a tezy o „duchowej rewolucji” charakteryzują się ograniczoną mocą i zasięgiem wyjaśniania świata.