Niniejsza monografia jest zbiorem artykułów związanych z szeroko pojętym rzemiosłem artystycznym, w którym poruszone są zagadnienia związane zarówno z problematyką badawczą, technologiczną, jak i konserwatorsko-restauratorską.
Stanowi o tym, jak profesjonalne badania wykorzystywane są do rozpoznania technologii wykonania obiektu zabytkowego, oraz przedstawia już zrealizowane prace konserwatorskie i restauratorskie na obiektach metalowych, ceramicznych, kamiennych, z laki czy też z kości słoniowej. Zaprezentowane treści zostały uatrakcyjnione fotografiami obrazującymi i ułatwiającymi ich zrozumienie.
Redaktorzy oddanej do rąk Czytelnika monografii mają nadzieję, że przyczyni się ona nie tylko do wymiany myśli czy różnych koncepcji i metod, ale też do poszukiwania bezpiecznych dla obiektów rzemiosła artystycznego współczesnych metod konserwacji i restauracji.
„ZABYTKI – BIOLOGIA – KONSERWACJA” to interdyscyplinarne opracowanie zbiorowe, w skład którego wchodzi 14 artykułów dotyczących różnych zagadnień związanych z ochroną zabytków przed zniszczeniami pochodzenia biologicznego, czyli przed biodeterioracją. Skupiono się przede wszystkim na obiektach wykonanych na podłożach z papieru (w tym fotografiach), z pergaminu, skóry lub na tkaninach. Autorami są specjaliści w zakresie biologii, chemii, medycyny oraz konserwatorzy dzieł sztuki, którzy w praktyce zawodowej rozwiązują problemy wynikające z rozwoju mikroorganizmów lub owadów w zbiorach. W publikacji zaprezentowano współczesne poglądy m.in. na metody badania szkodliwych mikroorganizmów z wykorzystaniem osiągnięć biologii molekularnej, na zastosowanie biocydów do dezynfekcji zabytków, uwzględniające prawne aspekty ich używania, oraz na monitoring zbiorów bibliotecznych, archiwalnych i muzealnych w celu ich ochrony przed owadami. Uwagę zwrócono także na zagrożenia dla zdrowia w miejscu pracy, spowodowane kontaktem z porażonymi zbiorami lub biocydami.
Opracowanie jest przeznaczone głównie dla konserwatorów dzieł sztuki, którzy mają okazję uaktualnić swoją wiedzę z zagadnień biologii w konserwacji, a także dla studentów konserwacji jako uzupełnienie podstawowej wiedzy zdobywanej na zajęciach.
Po raz pierwszy w historiografii autor w odrębnym opracowaniu przedstawia studenckie czasy Mikołaja Kopernika, przybliżając realia pobytu torunianina w Krakowie, Bolonii, Rzymie, Padwie i Ferrarze. Ze względu na skąpe informacje o samym Koperniku opisano środowisko, w którym przebywał, czyli miasta, uniwersytety, wspomniano o ludziach, z którymi się spotkał lub mógł spotkać, omówiono także książki, które w tym czasie nabył lub czytał. Dużo miejsca poświęcono przedstawieniu problematyki wykładów podejmowanych przez profesorów na poszczególnych uniwersytetach: sztuk wyzwolonych w Krakowie, prawa w Bolonii i Padwie oraz medycyny w Padwie. Omówiono wiele spornych kwestii, jak: pogląd o zdobyciu przez Kopernika w Padwie doktoratu z filozofii i medycyny, miejsce nauki języka greckiego, prowadzenie przez astronoma wykładów w Rzymie czy jego kontakty z malarzem Giorgionem. Całość rozważań została oparta na analizie źródeł i krytycznym wykorzystaniu wielojęzycznych opracowań.
W Die grossen Philosophen, z którego pochodzi tekst Spinoza oddany do rąk czytelników, zamiarem Karla Jaspersa było przypomnienie postaci, które „urzeczywistniały filozofowanie w swej własnej praktyce”, a przy tym „oznaczają jak gdyby inkarnacje mocy ludzkich możliwości”. Przez szkicowanie ich biografii, referowanie poglądów na podstawie cytatów z ich dzieł pragnął zachęcić czytelników do samodzielnego przyswajania tekstów „tych wielkich” filozofów, których wyboru dokonały same dzieje. Każdy z nich był jedyny w swoim rodzaju, a piętno jego istoty odcisnęło się w myśleniu niedającym się sprowadzić do żadnego podręcznikowego omówienia. Każdy z nich, podobnie jak i ich dzieła, miał też swoje ograniczenia, wcale nieumniejszające jego wielkości. Potwierdza ją trwałe miejsce w „rzeszy wielkich”. Owa rzesza, czy też królestwo wielkich filozofów, tak jak każde ugrupowanie towarzyskie, społeczne i państwowe, ma swoją strukturę, a wielcy myśliciele i ich dokonania w naturalny sposób ukazują się w dziejach jako uczestnicy określonych kręgów myślowych. Jaspers grupuje swoich „wielkich” zgodnie z regułami wewnętrznych związków ich filozofii, nie zawsze pokrywających się z faktyczną chronologią historyczną. Ich zasługą i miarą wielkości jest to, że zamiast dezorientować nasze egzystencje, pragną pomóc nam je ugruntować. W odpowiedzi na możliwość docierania do rdzenia filozofii, daną wyłącznie dzięki nim, powinniśmy się stać czujni i wsłuchując się w ich przesłanie, dojść do własnego rozumnego wglądu. „W ich towarzystwie, najlepszym, jakie moglibyśmy znaleźć, dotrzemy do tego, czym sami możemy się stać. Wejście jest otwarte dla każdego”.
Oddajemy do rąk Czytelników ostatni z tomów poświęconych antropologii w ujęciu interdyscyplinarnym. Serię otwierała trzytomowa publikacja „Człowiek – istota religijna”. Następnie pochyliliśmy się nad człowiekiem w perspektywie „ciała i duszy” oraz „czystości i brudu”. Ostatnia publikacja to próba odczytania człowieka w kontekście „mądrości a głupoty”. Zamysłem redaktorów było ukazanie interdyscyplinarności perspektyw spojrzenia antropologicznego. Pierwszy tom zawierał przemyślenia o charakterze humanistyczno-etnologicznym. Teksty w niniejszym tomie prezentują ujęcie teologiczne.
Najpierw trzeba zapytać: czym jest mądrość, a czym głupota? Analiza częstotliwości pojawiania się terminu mądrość i lektura haseł encyklopedycznych oraz słownikowych prowadzi do wniosku, że współcześnie nie poświęca się jej za wiele uwagi. Zaskakujące jest, że dziś raczej rzadko podejmowana jest kwestia mądrości. Pogłębione rozważania nad istotą mądrości są raczej właściwe filozofii starożytnej oraz środowisku biblijnemu i teologicznemu. […]
Ze Wstępu
„Czy średniowieczny duchowny mógł być jednocześnie mieszczaninem? Sprzeczność tego pytania jest tylko pozorna. Wynika ze stereotypowego przekonania o nieruchomej strukturze społeczeństwa średniowiecznego, sztywno podzielonego na ściśle odseparowane stany. Tymczasem problem ówczesnej przynależności społecznej nie jest wymysłem współczesnego historyka. Pytanie czy kapłan jest mieszczaninem zadawali już średniowieczni rajcy. Znalazło się ono w zestawie problemów prawno-ustrojowych, przesłanych do rozstrzygnięcia radzie Magdeburga. Miało ono swój ściśle określony kontekst, związany z problemem występowania kleru przed miejskim sądem. Gdy jednak spojrzymy na nie szerzej, w kulturowym sensie, nabiera znaczenia ogólnego, jako pytanie o miejsce kleru w środowisku mieszczańskim. Normy kościelne opowiadały się za ścisłym rozróżnieniem duchownych od świeckich, zaś zarządzenia miejskie starały się redukować tę odrębność. Odpowiedź na postawione pytanie kształtowała dynamika relacji między tymi dwoma spojrzeniami”.
Z Przedmowy
Książka stanowi przegląd narzędzi i metod ilościowych przydatnych do analiz różnych aspektów zjawisk gospodarczych z perspektywy przestrzennych i przestrzenno-czasowych tendencji i prawidłowości oraz zawiera przykłady rozwiązań konkretnych problemów ekonomicznych z wykorzystaniem rzeczywistych i aktualnych danych. Wybór omawianych metod został podyktowany praktyczną ich przydatnością i oceną walorów poznawczych. Przykłady empiryczne dotykają ważnych problemów gospodarki, w tym gospodarki regionalnej, stanowiąc jednocześnie przyczynki do pogłębionych i szerszych analiz badawczych.
Prezentowane podejścia badawcze wychodzą naprzeciw wyzwaniom współczesnych trendów, obserwowanych zarówno w rozwijanej metodologii, jak i w przestrzennych analizach empirycznych. Analizy zjawisk ekonomicznych z wykorzystaniem metod opisanych w tej książce i danych „zlokalizowanych” w przestrzeni i czasie pozwalają na uwzględnienie wielu ważnych aspektów rzeczywistego przebiegu tych zjawisk.
Publikacja może zainteresować pracowników naukowych (również spoza grona statystyków i ekonometryków, np. geografów ekonomicznych) oraz praktyków, w szczególności analityków gospodarczych czy przedstawicieli polityki regionalnej, natomiast studentom kierunków ekonomicznych, regionalistyki, geografii społeczno-ekonomicznej itp. pomoże w opanowaniu przydatnych metod i nabyciu umiejętności ich stosowania.
Książka jest pierwszym na gruncie polskim monograficznym studium nad Sutrą krwawego jeziora (Ketsubonkyo), która stanowi wykładnię o nieczystej – z racji fizjologicznie uwarunkowanego krwawienia – naturze kobiety oraz konieczności pośmiertnego odpokutowania za zanieczyszczanie świata krwią (menstruacyjną i porodową). Opracowanie zawiera fotokopie rękopisów i starodruków z prywatnych zbiorów autorki, wykorzystanych jako baza źródłowa do badań.
Rozważania uwzględniają szerszy kontekst religijno-kulturowy, który uwarunkował recepcję sutry w Japonii oraz jej funkcjonowanie w nauczaniu buddyjskim przez pięć wieków, trwale rzutując na problematykę zbawienia kobiety w buddyzmie japońskim.
Drugi tom (Nie)chcianej tożsamości jawi się jako ważny i śmiały w kontekście dyskusji toczonych obecnie w nauce i publicystyce. Całość dotyczy wielorakich procesów konstruowania tożsamości, tych Innych, często obcych, które nie mają mandatu patriarchalnego i homogenicznego kulturowo społeczeństwa, a domagają się własnej reprezentacji w dziełach i tekstach kultury. Problemy „stabuizowanej” przeszłości, uchodźctwa, odrzucenia i wstydu, treści zastygłych w podświadomości, często powiązanych z wykluczeniem ze względu na odmienność etniczną, płciową, religijną czy narodową, tworzą trzon dla prowadzonych tu dyskusji teoretycznych i artystycznych. Zawarte w tomie artykuły to przede wszystkim historie, które wskazują na dokonane unieważnienia zarówno w sferze realnej, jak i symbolicznej. Ich intensywność (ale i bezwzględność przekazu) jest niezbędna, by mogły wybrzmieć tak mocno i tak głośno, jak to tylko możliwe.
Tłumaczenie, wstęp, opracowanie naukowe – Rafał Michalski
Czwarty gaj, napisany przez młodego Herdera w 1769 roku, jest dziełem niepowtarzalnym, które daleko wykracza poza horyzont dyskusji estetycznych prowadzonych w połowie XVIII wieku. Rozprawa nie została opublikowana za życia autora, pierwszego krytycznego wydania doczekała się dopiero w drugiej połowie XX wieku. Herder przedstawia w niej nowatorską teorię estetyczną, której celem jest badanie źródeł poznania zmysłowego. Estezjologiczne dociekania prowadzą go do wyodrębnienia trzech odmiennych, choć ściśle ze sobą powiązanych, estetyk wzroku, słuchu i dotyku. Podstawowy przedmiot jego analiz stanowi szeroko dyskutowany wówczas problem granic między malarstwem, rzeźbą, muzyką, architekturą i tańcem. Rozprawa nie jest jednak ograniczona do rozważań dotyczących sztuki, znajdujemy w niej bowiem idee, bez których trudno uchwycić pełen sens późniejszych prac Herdera z zakresu antropologii i filozofii języka.
Książka Czas żupanów, czas czechmanów to efekt ponad 30-letnich prac autorki związanych m.in. z poznawaniem zagadnień kultury funeralnej czasów nowożytnych – badań archeologicznych prowadzonych w kościołach na terenie Polski, analiz materiału zabytkowego i jego konserwacji oraz rekonstrukcji. Konfrontacja źródeł archeologicznych, pozyskanych przede wszystkim z krypt i grobów pod posadzką kościołów, z dostępną ikonografią oraz wcześniejszą literaturą pozwoliła na szczegółowy opis nieznanych dotychczas detali odzieży męskiej z terenów Rzeczypospolitej, a także weryfikację ich datowania. W wyniku żmudnych prac konserwatorskich i rekonstrukcyjnych wyodrębniono nowe, unikatowe elementy stroju – czechmany, zwane też żupanami. Bogato ilustrowana publikacja znacząco poszerza dotychczasową wiedzę o męskim ubiorze szlacheckim okresu sarmatyzmu, określanym jako tzw. strój polski.
W książce przedstawiono stan aktualny i perspektywy rozwoju energetyki odnawialnej w województwie zachodniopomorskim. Województwo może w 100% pokryć potrzeby energetyczne z energii odnawialnej i dodatkowo być eksporterem tej energii.
„Z miłości” - to na rozprawie rozwodowej najczęściej padająca odpowiedź na zadane przez sąd pytanie o to, dlaczego domagające się rozwodu strony wstąpiły w związek małżeński. Z kolei podczas konsultacji prawnych poprzedzających sprawę rozwodową bardzo często można usłyszeć zaprzeczające temu stwierdzeniu pytanie, które brzmi: „Po co ja brałem / brałam ten ślub?”. Trywializując nieco, można powiedzieć, że niniejsza publikacja stawia dalej idące pytanie: „Po co w ogóle jest małżeństwo (przynajmniej w obowiązującej obecnie formie prawnej)?”. Praca nie stanowi próby ataku na rodzinę czy instytucję małżeństwa, poddaje natomiast analizie możliwość ich reformy i funkcjonowania w postaci niezetatyzowanej, tzn. takiej, jaka nie byłaby sankcjonowana przez państwo ani nie cieszyła się przywilejami przysługującymi z tego powodu (w porównaniu ze związkami niemającymi statusu małżeństwa), innymi słowy – byłaby sprywatyzowana.
Aktualny kontekst głoszenia Ewangelii wymaga coraz to nowych środków, aby wybrzmiała ona w pełni. Rozwój technologiczny współczesnego świata zmienia oblicze komunikacji. Porozumiewanie staje się prostsze, informacje dostępne są na wyciągnięcie ręki, a formowane w tym procesie społeczeństwo zaczyna być nazywane społeczeństwem informacyjnym.
Nowe środki i możliwości technologiczne dały nowe szanse na rozprzestrzenianie się prawd objawionych. W nowej kulturze Kościół może sprawniej proklamować naukę o zbawieniu i wyjaśniać swoje stanowisko wobec współczesnych kwestii teologicznych. Daje ona także sposobność do prowadzenia dialogu ze światem. Nowe technologie to też wspaniałe narzędzie ewangelizacji, ofiarowania Chrystusa innym narodom i możliwości poznania go osobiście. Jak zauważył św. Jan Paweł II, szczególnie młodzież szybko przystosowuje się do kultury komputerów i ich języka, dlatego też to jej zadaniem jest wykorzystywanie nowych narzędzi w coraz szerszym i bardziej intensywnym dialogu między ludźmi.
Monografia naukowa Świat z perspektywy sztuki, sztuka w perspektywie świata #Rysunek to czwarty tom serii wydawniczej Wydziału Sztuk Pięknych UMK w Toruniu. Zarówno poprzednie tomy, jak i ten obecny mają na celu stworzenie dogodnej przestrzeni dla twórczej wymiany poglądów, opinii i prezentacji wiedzy na temat szeroko rozumianej kultury, sztuki i edukacji przez przedstawicieli środowisk naukowych, artystycznych i edukacyjnych. To, co wyróżnia ten tom, to wątek przewodni, którym stała się problematyka szeroko rozumianego rysunku. Na ten temat wypowiedzieli się przedstawiciele odmiennych dyscyplin naukowych i dziedzin sztuki, a także autorzy, którzy swobodnie poruszali się na ich pograniczach. Poza tym głos zabrali badacze z różnych pokoleń – tacy, którzy w artykułach dzielili się swoimi wieloletnimi doświadczeniami artystycznymi, naukowymi lub edukacyjnymi, jak również młodzi naukowcy, artyści i nauczyciele, którzy dopiero poszukują swoich ścieżek artystycznych i badawczych.
Prezentowane w tomie rozdziały oscylują wokół trzech zasadniczych obszarów tematycznych, tworzących zarazem trzy części monografii. Pierwsza część – Rysunek w perspektywie praktyki artystycznej – dotyczy twórczości rysunkowej wybranych artystów. Druga – Rysunek w perspektywie sztuki i biografii twórczej – zawiera refleksje artystów, teoretyków sztuki oraz pedagogów na temat miejsca rysunku jako doświadczenia artystycznego i biograficznego. Trzecia zaś część – Rysunek w perspektywie edukacji – to głos teoretyków i praktyków edukacji artystycznej.
Monografia naukowa Świat w perspektywie sztuki, sztuka w perspektywie świata #Środowisko to piąty tom serii wydawniczej Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Opracowanie zawiera teksty dotyczące szeroko rozumianej kultury, sztuki oraz edukacji artystycznej i wychodzi naprzeciw potrzebie tworzenia przestrzeni dla prezentacji poglądów i wymiany doświadczeń środowiska naukowo-artystycznego. Prezentowane teksty odzwierciedlają różnorodność tego środowiska, które tworzą artyści, teoretycy sztuki, edukatorzy, nauczyciele. Znajduje to odbicie w wielości podejmowanych wątków rozważanych z odmiennych punktów widzenia i perspektyw. Należy podkreślić integrujący wymiar tej publikacji, oferującej gronu praktyków i teoretyków zainteresowanych sztuką i edukacją artystyczną możliwość podzielenia się nowoczesnymi koncepcjami, interesującymi ideami, analizami, wynikami badań, znaczącym dorobkiem artystyczno-naukowym, innowacyjnymi metodami pracy. Warto w tym kontekście zauważyć, że tematem przewodnim tego tomu jest środowisko. Stąd refleksja nad szeroko rozumianym otoczeniem: artystycznym, społecznym, kulturowym, medialnym, przyrodniczym, pojmowanym jako wyzwanie, ale i inspiracja dla współczesnej sztuki i edukacji artystycznej.
Tematem przewodnim szóstego tomu serii wydawniczej Świat w perspektywie sztuki, sztuka w perspektywie świata #Interdyscyplinarność Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu jest interdyscyplinarność.
Zebrane w tomie teksty prezentują różnego rodzaju podejścia do interdyscyplinarnego charakteru sztuki. Dotyczą one zarówno twórczej partycypacji, jak i refleksji teoretycznej oraz relacji z innymi dyscyplinami nauki. Zakres tematyczny obejmuje szerokie spektrum rozważań i analiz – od naukowych opracowań współczesnych koncepcji i idei, poprzez przedstawianie wyników badań i ich metod, do analizy współczesnych tendencji w sztuce i twórczości wybranych artystów. Autorami prezentowanych opracowań są reprezentanci różnych środowisk: artyści, teoretycy sztuki, edukatorzy, nauczyciele. W swoich tekstach odnoszą się do sztuki, kultury i sztuki popularnej, mediów, muzyki. To, co połączyło ich wszystkich, to autentyczna potrzeba, by zabrać głos w sprawach, które pozostają dla nich niezwykle istotne. Chodzi o sztukę, kulturę i edukację artystyczną.
Wojciech Piasek, Piotr Oliński
Bariery – możliwości – wyzwania. Wprowadzenie do lektury / 9
Wojciech Piasek
Przyroda jako bariera, możliwość oraz wyzwanie a interpretacja humanistyczna interakcji człowieka z przyrodą w historii / 11
Rafał Kleśta-Nawrocki
Bariery i wyzwania współczesnego postrzegania przyrody. Ponowne oczarowywanie świata / 23
Filip Rogalski
Kiedy w ciele etnografa ujawnia się pewien staruszek – idiosynkrazje cielesne i ontologia animistyczno-perspektywistyczna wśród Arabela z Amazonii peruwiańskiej / 49
Rafał Beszterda
Negocjowanie tradycji na Jawie. Podbieranie miodu pszczołom olbrzymim / 79
Radosław Piętka
Człowiek-roślina u Wergiliusza / 107
Aleksandra Arndt
W trosce o italską przyrodę. Refleksje preekologiczne na kartach literatury rzymskiej przełomu er / 125
Piotr Kołodziejczak
Czy stopień urbanizacji był wyznacznikiem „europejskości”? Miasta i natura w De Europa Eneasza Sylwiusza Piccolominiego / 141
Piotr Pranke
Dlaczego wyspy? Handel i władza – wpływ wymiany o charakterze interregionalnym na funkcjonowanie mikroregionów osadniczych Wielkopolski w dobie kształtowania się władztwa wczesnopiastowskiego – wybrane przykłady / 169
Wacław Kulczykowski
Długie kanały wodne w państwie krzyżackim jako przykład przekształcania naturalnych warunków hydrologicznych / 195
Piotr Oliński
Triumf żywiołu. Siła sztormów na Bałtyku u schyłku średniowiecza / 217
Michał Słomski
Małe miasto, dwa jeziora i jeden historyk. Bariery, wyzwania i możliwości badań środowiskowych na przykładzie Dolska w XVII wieku / 229
Adam Kucharski
Wyzwania, interakcje i bariery przyrodnicze. Podróżnicy wobec środowiska naturalnego w XVII–XVIII wieku. Uwagi ogólne na gruncie polskim / 249
Mateusz Maleszka
Rola klimatu w wykształceniu się „zaawansowanych typów rasowych” według niemieckich antropologów z przełomu XIX i XX wieku / 271
Aleksander Smoliński
Elementy roślinne stosowane w europejskiej i polskiej symbolice wojskowej. Część 2 / 287
Jadwiga Lechicka interesuje autora jako historyczka. Temu zainteresowaniu daje on pierwszeństwo i z takiego punktu wychodzi w swych rozważaniach. Bohaterkę książki przedstawia jako człowieka pojedynczego – jednostkę podejmującą wybory życiowe, mającą indywidualne pragnienia i oczekiwania wobec siebie. Wykorzystuje do tego ślady – biografemy, które pokazują ją jako podmiot prywatny z niepowtarzalnym jednostkowym doświadczeniem, bohaterkę swojego życia. Biografemy to informacje etnograficzne, które identyfikują prywatne doświadczenie, ale nie dają w nie wglądu. W związku z tym autor jednocześnie odwołuje się do biografemów i do stworzonego przez współczesne Lechickiej kobiety nowego wzorca kobiecości – „kobiety nowej i nowoczesnej”, sformułowanego po I wojnie światowej przez środowisko, z którym Lechicka była związana – homo academica.
Równolegle z zainteresowaniem Lechicką jako człowiekiem pojedynczym autor zajmuje się kulturowym porządkiem i relacją płci w międzywojennej i powojennej historiografii polskiej. Przygląda się temu z perspektywy doświadczeń Jadwigi Lechickiej, jej stosunku do siebie samej oraz jej działań związanych z edukacją, pracą zawodową i rodziną. Diagnozując przypadek Lechickiej, dokonuje kontekstualizacji jej biografemów w zgodne zestawienie – za sprawą pojęcia uwrażliwiającego porządku i relacji płci – z biografemami innych kobiet oraz dotyczącymi ich danymi statystycznymi.
Sztuka polska, która powstawała poza granicami Polski – szczególnie po wybuchu drugiej wojny światowej – jako niezwykle istotne zjawisko w dziejach polskiej kultury artystycznej, pomimo poważnego rozpoznania i wielu badań naukowych, systematycznie i konsekwentnie od 1989 roku prowadzonych w środowiskach uniwersyteckich przez historyka sztuki prof. zw. dr. hab. Jana Wiktora Sienkiewicza, nadal czeka na swój naukowy korpus.
Oddane do rąk czytelników opracowanie jest kolejnym uzupełnieniem „mapy tropów” w polskiej historii sztuki XX i XXI wieku. Ważnym tym bardziej, że szczególnie w ostatnich latach (w pierwszej i w drugiej dekadzie XXI wieku) wraz ze śmiercią wybitnych osobowości polskiego życia artystycznego na emigracji – zarówno w krajach europejskich, jak i pozaeuropejskich – wiele dzieł z zakresu sztuki plastycznej oraz archiwaliów uległo częściowemu lub całkowitemu rozproszeniu. Tylko nieliczne, zabezpieczone przez spadkobierców zbiory archiwalne i artystyczne dotyczące sztuki polskiej powstałej na emigracji po 1939 roku trafiły do Polski.
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
