Jak pomóc dziecku, które się boi

Przezwyciężanie lęków i niepokojów u dzieci

Czy twój syn błaga, żeby pozwolono mu zostać w domu, ponieważ nie chce odpowiadać na pytania przed całą klasą? Może twoja córeczka, widząc jakiegoś psa, za każdym razem domaga się przejścia na drugą stronę ulicy?
Proste kryteria oceny, zaproponowane w tej książce, pomogą Wam się zorientować się, czy macie faktyczne powody do obaw. Jeśli okażą się one uzasadnione, będziecie mogli skorzystać z pytań kontrolnych i przykładów, które umożliwią Wam zidentyfikowanie rodzaju oraz stopnia nasilenia stanów lękowych u Waszego dziecka, rozpoznanie ich przyczyn i stawienie im czoła z odpowiednim wyprzedzeniem. Strategie dostosowane do każdego rodzaju zaburzeń lękowych skutecznie wspomagają zapobieganie kolejnym epizodom lękowym, uspokajają dziecko, kiedy problem się pojawia, oraz pozwalają zachowywać kontrolę nad lękiem w miarę dorastania dziecka.

Książka dr Last to znakomity poradnik i źródło ważnych informacji, będących owocem 25-letniej pracy z dziećmi lękowymi i ich rodzinami. Można w niej znaleźć m.in. opisy technik relaksacyjnych i metod radzenia sobie ze stresem, które dziecko powinno wykorzystywać w celu zmniejszenia napięcia i poziomu lęku, a także wskazówki, w jaki sposób zachęcać malca, aby zamiast uciekać przed źródłem lęku, stawiał czoła trudnościom. Dzięki tej książce nauczycie się łagodzić pojawiający się u dziecka niepokój i dowiecie się, jak zaszczepić w nim pewność siebie.

---

Jak pomóc dziecku które się boi, przedmowa

Choć trudno uwierzyć, że minęło już tyle lat - z dziećmi lękowymi i ich rodzinami pracuję od niemal ćwierćwiecza. Praca ta przebiegała na kilku różnych płaszczyznach: byłam dyrektorką uniwersyteckich klinik specjalizujących się w leczeniu zaburzeń lękowych u dzieci i młodzieży, badaczką realizującą liczne studia i granty naukowe, które koncentrowały się na rozpoznawaniu i leczeniu owych zaburzeń u dzieci, i wreszcie — co w żadnym razie nie jest najmniej ważne - byłam też praktykiem. Myślę, że mogę bez obawy popełnienia błędu stwierdzić, iż w ciągu lat widziałam dosłownie tysiące dzieci cierpiących na omawiane niżej problemy. Niewątpliwie całe to bogactwo doświadczeń odegrało w powstaniu niniejszej książki rolę ogromną. Istnieje jednak jeszcze jedno doświadczenie — bardziej osobistej natury — dzięki któremu mogę spoglądać na niepokoje, stany lękowe i strach u małych dzieci z nieco innej perspektywy. Otóż sama byłam dzieckiem cierpiącym na zaburzenia lękowe. W owych czasach jednak, czyli na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w., nie mówiło się o niczym takim, jak zaburzenia lękowe u dzieci. Moi rodzice, pediatrzy, nauczyciele i wychowawcy kolonijni — wszyscy będący świadkami mych nadmiernie lękowych zachowań — uważali to za stan przejściowy, z którego się kiedyś wyrasta.

Mylili się jednak. O ile bowiem dzieci wyrastają z normalnych lęków — na przykład strachu przed potworami czy burzą — o tyle z poważniejszych form stanów lękowych nie wyrastają wcale. W istocie rzeczy zwykle dzieje się dokładnie odwrotnie - im dziecko jest starsze, tym bardziej jego stan się pogarsza.
Gdy rozpoczynałam karierę zawodową, w środowisku medycznym intensywnie zajmowano się zaburzeniami lękowymi u osób dorosłych, przy niemal całkowitym braku zainteresowania tymi samymi problemami u dzieci. Kiedy w połowie lat osiemdziesiątych XX w. otwieraliśmy podwoje Kliniki Zaburzeń Lękowych u Dzieci i Młodzieży na Wydziale Medycznym Uniwersytetu w Pittsburghu, wedle mojej najlepszej wiedzy byliśmy pionierami. W tym samym mniej więcej okresie otrzymałam z Narodowego Instytutu Zdrowia Psychicznego swój pierwszy grant badawczy dotyczący zaburzeń lękowych w dzieciństwie, co także oznaczało wkroczenie na nowy, nieznany teren.

Dzisiaj, kilka dekad później, sprawy wyglądają inaczej (chciałabym myśleć, że po części ze względu na wywołane przeze mnie zainteresowanie tą problematyką). Istnieją liczne ośrodki, działa wiele programów specjalizujących się w wykrywaniu, diagnozowaniu i leczeniu zaburzeń lękowych u dzieci — nie tylko w Stanach Zjednoczonych, ale na całym świecie (więcej informacji na ten temat zob. rozdział Gdzie szukać pomocy). Przyznano dziesiątki grantów badawczych, przeprowadzono też setki rozmaitych badań nad dziećmi z zaburzeniami lękowymi, dysponujemy zatem ogromną wiedzą na temat objawów zespołów lękowych i sposobów ich optymalnego leczenia.
Dla lekarzy i psychologów owa nagromadzona wiedza okazuje się bardzo przydatna, jednakże sami rodzice mają do niej bardzo

ograniczony dostęp. Programy telewizyjne i artykuły prasowe dają tylko pobieżny wgląd w doznania lękowe u dzieci i bardzo rzadko informują o tym, w jaki sposób rodzice dziecka z zaburzeniami lękowymi mają pomóc swojej córce lub synowi w przezwyciężeniu tego problemu.
To właśnie, krótko mówiąc, było powodem napisania niniejszej książki. Chciałam podzielić się z czytelnikami całą naszą wiedzą o dzieciach takich jak wasze, a przede wszystkim - przekazać wam konkretne i bardzo skuteczne metody, jakie już teraz możecie zastosować przy współudziale waszego dziecka, aby zmienić sytuację na lepsze. Niezależnie od przyczyn stanów lękowych książka ta podpowie wam, co możecie zrobić, żeby wasze dziecko już się nie bało. Przejmując kontrolę nad sytuacją i przezwyciężając problem odpowiednio wcześnie — dopóki malec uczęszcza jeszcze do szkoły podstawowej — nie tylko uczynicie jego obecne życie (i życie całej rodziny) szczęśliwszym, lecz także niemal na pewno zapewnicie swemu dziecku lepszą przyszłość.

---

Jak pomóc dziecku które się boi
Spis Treści

• PODZIĘKOWANIA. PRZEDMOWA
• część l ZROZUMIEĆ DZIECKO Z ZABURZENIAMI LĘKOWYMI
• ROZDZIAŁ l
• CZY MASZ DZIECKO Z ZABURZENIAMI LĘKOWYMI?
• Normalne Lęki dzieciństwa
• Dlaczego lęki dzieciństwa są powszechne
• Oddziaływanie środowiska a typowe rodzaje leków
• Jaka jest różnica między „strachem" a „lękiem"?
• Typowe stany lękowe u dzieci
• Czy pojęcie „normalność" w odniesieniu do chlopców i dziewczynek oznacza to samo?
• Zatem: jak silny musi być lęk, by uznać, że jest on zbyt silny?
• ROZDZIAŁ 4
• „ALE NIGDZIE JUTRO NIE PÓJDZIESZ?"
• Diagnozowanie lęku separacyjnego
• Wiele twarzy lęku separacyjnego
• Lęk separacyjny a odmowa chodzenia do szkoły
• Epizodyczny charakter lęku separacyjnego
• Wydarzenia, które mogą wywalać epizod lękowy
• Powstrzymać epizod lękowy zanim się zacznie
• Jak zakończyć epizod lękowy, kiedy już się zacznie
• ROZDZIAŁ 5 „ALE MAMO, A CO BĘDZIE, JEŻELI...?!"
• Diagnozowanie uogólnionego zaburzenia lękowego
• Wiele twarzy uogólnionego zaburzenia lękowego
• Czy to naprawdę jest zaburzenie lękowe?
• „Nie chcę iść!" Lęk uogólniony i zachowanie unikowe
• Przezwyciężanie uogólnionego zaburzenia lękowego ROZDZIAŁ 6 JESZCZE RAZ I JESZCZE RAZ
• Diagnozowanie zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego
• Wiele twarzy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego
• Jak zapanować nad zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym ROZDZIAŁ 7 NIEŚMIAŁY DO PRZESADY
• Diagnozowanie lęku społecznego
• Wiele twarzy fobii społeczne
• Sytuacje mogące wywoływać fobię społeczną
• Powstrzymać fobię społeczna, zanim się zacznie: co zrobić, jeśli dziecko jest nieśmiałe
• ROZDZIAŁ 8 „MAMO, TATO, BOJĘ SIĘ!"
• Diagnozowanie fobii specyficznej
• Wiele twarzy fobii specyficznej
• Co to jest fobia szkolna?
• Powstrzymać fobię, zanim się zacznie: co zrobić, jeśli dziecko bardzo się boi
• Jak się pozbyć fobii specyficznej
• GDZIE SZUKAĆ POMOCY
• Gdy dziecko potrzebuje profesjonalnej pomocy
• Stowarzyszenia i organizacje
• Pozycje książkowe
• Jak się ze mną skontaktować
• WYBRANE PUBLIKACJE NAUKOWE AUTORKI
• O AUTORCE
• INDEKS

---