Książka "pierwszego kontaktu" o ZEN. Zapis wykładów wygłoszonych podczas tygodniowego sesin (odosobnienia, kursu zen), który odbył się w Japonii pod kierunkiem Hugo M. Enomiya-Lassalle'a. Autor wprowadza czytelnika w tajniki medytacji zen: poczynając od porządku dnia, milczenia, oddychania, prawidłowej postawy ciała, poprzez znaczenie postawy wewnętrznej, formy medytacji, trudności związane z "nie-myśleniem", znaczenie pracy z mistrzem, aż po oświecenie, które jest celem medytacji zen. Prezentując kolejne stopnie towarzyszące medytacji w drodze do oświecenia autor zestawia medytację zen z mistyką chrześcijańską. W tekst wplecione zostały liczne cytaty z tradycji mistycznej Wschodu i Zachodu, a całość opatrzona zdjęciami w estetyce zen. Książka posiada aneks obejmujący m.in.: proste ćwiczenia rozluźniające i rozciągające; postawę ciała podczas medytacji, oddychanie, rozkład dnia podczas sesin, wreszcie cenny słowniczek podstawowych pojęć zen. o. Hugo M. Enomiya-Lassalle, jezuita, mistrz duchowości ignacjańskiej i zen, w jego naukach łączą się duchowe tradycje Wschodu i Zachodu. Uważał, że praktykowanie zen wyostrzyło jego spojrzenie na chrześcijański dogmat. Przeżył wybuch bomby atomowej w Hiroszimie, był inicjatorem budowy Świątyni Pokoju w tym mieście. Założył własny ośrodek medytacyjny koło Tokio, gdzie nauczał zen. Fragment książki       Nowy rytm życia       Będziecie wstawać o czwartej rano, a już dwadzieścia minut później zacznie się pierwsza runda medytacji (patrz Aneks, porządek dnia w Japonii, s. 115). W każdym zendo (sali do medytacji zeń) mogą panować jednak nieco inne zwyczaje, zależne od miejscowych warunków i tradycji. Chciałbym podać skrajny przykład z naszego pierwszego sessbin (kilkudniowy okres duchowego skupienia) w Sbinmeikutsu. Uczestnicy wstawali o trzeciej, a już o trzeciej pięć musieli siedzieć w postawie medytacyjnej na swoich miejscach. Nie było zatem czasu na jakiekolwiek rozproszenie. My dajemy dwadzieścia minut na przygotowanie się, co w zupełności wystarcza każdemu na poranną toaletę. Mężczyźni spokojnie mogą na czas sesshin zapuścić brodę. Nikomu to nie będzie przeszkadzać. U mistrza Harady w świątyni Hosshinji golenie się było nawet surowo zabronione, ponieważ odwracałoby uwagę.       Nie troszczcie się o rzeczy i sprawy nieistotne. Ważne jest tylko to, żebyście zawsze byli punktualni. Wieczorem idźcie spać jak najwcześniej, ponieważ wstajecie tak rano. Byłoby dobrze, gdyby wszyscy kładli się spać i wstawali jednocześnie. Niech nie zdziwi was poranne uderzenie w gong. Ten dźwięk przypomina, że za pięć minut musicie być na swoich miejscach. W klasztorach zeń - zgodnie z tradycją - czas odmierza dźwięk gongu. Trzymamy się tego i tutaj.       Każdy z was na sesshin dostanie jakąś pracę, samu. Sprzątając pokoje i korytarze, pomagając w kuchni, pracując w ogrodzie czy robiąc cokolwiek innego, trwajcie zawsze w medytacyjnym skupieniu na wykonywanej czynności. Praca również będzie się zawsze zaczynać i kończyć gongiem. Jeśli skończycie wcześniej, poszukajcie sobie jakiegoś innego zajęcia do czasu, aż rozlegnie się gong.       Jeśli chodzi o jedzenie podczas sessbin, powinniście się ograniczyć do około dwóch trzecich waszej zwykłej porcji. Żeby medytować, nie trzeba pościć, zwłaszcza że potrzebujecie sił do wykonywania przydzielonej wam pracy.       Ludzie zaczynają się interesować medytacją zeń z bardzo różnych powodów. Jedni wchodzą na drogę zeń, bo chcą być zdrowsi fizycznie lub psychicznie. Inni - pogłębić życie religijne, wiarę lub modlitwę. Idąc pilnie i wytrwale drogą zeń, zawsze osiąga się dobre rezultaty. Nie sposób przewidzieć, jak się to objawi. Zeń jest drogą i skutki podążania nią niekoniecznie odczuwane są od razu. Niektórzy ludzie już podczas pierwszego sessbin osiągają oświecenie. Ale są też tacy, którzy siedzą ponad dziesięć lat, a jeszcze nie przeżyli oświecenia. Nie oznacza to jednak, że ci ostatni nigdy nie doświadczą czegoś intensywniejszego. Jeśli uprawiacie medytację zeń na poważnie, możecie być pewni, że na pewno was to wzbogaci.       W czasie wspólnych posiłków niech każdy koncentruje się na sobie. Musicie zrezygnować z tradycyjnych grzeczności przy stole. Nie interesujcie się sąsiadami. Skupiajcie się na koanie, oddechu, na drodze do swojego wnętrza.       Przypomniała mi się historia o pewnym mistrzu ceremonii herbaty, który podejmował gościa z Ameryki. Kiedy mistrz przygotował herbatę, Amerykanin powiedział: „Proszę mi teraz dokładnie wszystko objaśnić, co i dlaczego pan zrobił". Na to mistrz odrzekł: „Czy smakowała panu herbata?". Amerykanin: „Ach, tak, była znakomita". „To wszystko" - odparł mistrz. Nie należy zbytnio skupiać się na szczegółach, żeby nie przegapić tego, co istotne. ZEN. Praktyczne wprowadzenie do medytacjiSpis treści Kim był Hugo Makibi Enomiya-Lassalle 8 Od autora 10 Od wydawców 11 Dzień 1. Milczenie • Siedzenie • Oddychanie • Niemyślenie 13 Nowy rytm życia 14 Wspólnota milczenia 16 Duchowe kierownictwo: dokusan i teisho 16 Postawa ciała 18 Oddychanie jako droga do uważnego niemyślenia 19 Trudność niemyślenia 20 Dzień 2. Koan • Shikantaza • Mistrz • Wspólnota 21 Praca z koanami 22 Koan Mu 24 Shikantaza - skoncentrowana przytomność umysłu 25 Kierownicza rola mistrza zeń 26 Medytacja zeń we wspólnocie 29 Dzień 3. Pokusa • Ogląd istotowy • Małe oświecenie 33 Makyo: wtargnięcie psychiki do ducha 34 Droga do oglądu istotowego 37 Widzenie Boga według Ruysbroecka 39 Zanmai: znak zbliżającego się oświecenia 42 Działanie medytacyjne 44 Tylna strona ducha 46 Dzień 4. Zanurzenie się w medytacji • Asceza • Siła ducha • Codzienność 47 Proces zanurzania się w medytacji 48 Konieczność wejścia w siebie 51 Asceza dawniej i dzisiaj 53 Joriki i chi-e: siły duchowe 55 Świadomość i nieświadomość w życiu codziennym 56 Dzień 3. Rozważanie • Poznanie mistyczne • Praźródło • Absolut 59 Dyskurs i intuicja 60 Rozważanie a medytacja 62 Absolutna pustka: w drodze do absolutu 64 W poszukiwaniu duchowego praźródła 65 Porównanie mistyki chrześcijańskie) i zeń 67 Nowa świadomość poza zwykłymi stanami świadomości 70 Dzień 6. Wysiłek • Oczyszczenie • Oświecenie • Co dalej 71 Wysiłek przed oświeceniem i po oświeceniu 72 Wartość ciała: przeciwko dualizmowi 73 W labiryncie dróg oczyszczenia 74 Zestawienie chrześcijańskiej kontemplacji i oświecenia w zeń 76 Co dalej? 80 Dzień 7. Satori • Lęk przed śmiercią • Dojrzałość • Doświadczenie Boga 81 Oświecenie: gdy milkną słowa 82 Śri Ramana Maharyszi: uwolnienie od lęku przed śmiercią 83 Przeżycie: Ach, to jestem ja 85 Gwałtowność przeżycia satori 86 Weryfikacja satori 88 Satori: droga do ludzkiej dojrzałości 90 Satori: droga do doświadczenia Boga 93 Aneks: Ćwiczenia • Materiał ilustracyjny • Słowniczek • Publikacje • Źródła • Indeks 95 Droga do prawidłowego siedzenia (zazen) 96 Droga do prawidłowego oddychania 110 Droga do prawidłowej postawy wewnętrznej 112 Porządek dnia w czasie sesshin 115 Słowniczek 116 Publikacje 120 Źródła 120 Indeks 124

Hugo Makibi Enomiya-Lasalle (1898-1990) był człowiekiem o nietuzinkowej biografii. Podczas I wojny światowej walczył we Francji, gdzie został ranny. W 1919 roku wstąpił do zakonu jezuitów. Nowicjat odbył w s-Heerenberg w Holandii, a studia teologiczne i filozoficzne w Valkenburg. Święcenia kapłańskie przyjął w 1927 roku, a dwa lata później wyruszył na misje do Japonii. W 1935 roku został superiorem zakonu w tym kraju. W 1939 roku osiedla się w Hiroszimie, gdzie sześć lat później przeżyje wybuch amerykańskiej bomby atomowej. Po wojnie przyjmuje obywatelstwo japońskie oraz japońskie nazwisko (Makibi Enomiya). W 1943 roku zaczyna intensywnie praktykować zen pod kierunkiem mistrza Shimada Roshi, a od 1962 roku sam kieruje tego rodzaju ćwiczeniami w stworzonym przez siebie centrum szkoleniowym (oficjalnie uznanym mistrzem zen zostanie w latach siedemdziesiątych). W tym samym roku zabiera także głos na II Soborze Watykańskim, gdzie daje się poznać jako zwolennik nowych form duszpasterstwa i liturgii. Lasalle, zafascynowany kulturą Japonii, stał się jednym z pionierów porozumienia pomiędzy religiami Wschodu i chrześcijaństwem. W Medytacji zen dla chrześcijan oraz w innych swych publikacjach wskazuje na głębokie podobieństwa między buddyjskimi technikami medytacyjnymi a mistyką chrześcijańską. Dowodzi tego zwłaszcza na przykładzie pism św. Jana od Krzyża, Jana van Ruysbroeka i Johannesa Taulera. Szczegółowo analizuje także powstałe w średniowiecznej Anglii anonimowe dzieło mistyczne zatytułowane Obłok niewiedzy. Wykazuje przy tym równoległość dróg dochodzenia do oglądu istoty w zen oraz do chrześcijańskiej unio mistica. Choć oczywiście nie uchodzą jego uwagi istotne różnice między buddyzmem a chrześcijaństwem wynikające zwłaszcza z faktu, że w przeciwieństwie do buddyzmu chrześcijaństwo przyjmuje istnienie Boga osobowego Lasalle stoi na stanowisku, że ćwiczenia zen mogą istotnie wzbogacić duchowość chrześcijańską, nie naruszając w niczym jej integralności. Medytacja wzorowana na zen sprzyja ponadto rozszerzeniu horyzontów duchowych i moralnych człowieka Zachodu, otwierając go na nowe obszary doświadczeń. (od tłumacza)