Dla etnografów i etnografek badania terenowe są ważnym sposobem gromadzenia materiału empirycznego, bywają też głębokim doświadczeniem obcości i względności. Niektórzy, by móc wyrazić swoje przeżycia, wątpliwości i fascynacje oraz ambicje literackie, tworzyli – oprócz regularnych monografii terenowych – teksty artystyczne i pisali je „inną ręką”. Później granice między antropologią a literaturą zaczęły się zacierać. Celem książki było wyznaczenie nowego pola badawczego: literackiego pisarstwa etnograficznego. Publikacja została poświęcona analizie polskiej twórczości literacko–etnograficznej, zarówno tej dawniejszej, jak i współczesnej, oraz rozmowom z jej twórcami i twórczyniami: Ireną Borowik, Antonim Krohem, Andrzejem Dybczakiem, Ludwiką Włodek, Michałem Garapichem, Agatą Maksimowską, Michałem Rauszerem, Izabelą Wagner, Kacprem Pobłockim, Agnieszką Pajączkowską, a także Vincentem Crapanzanem. Publikacja Grażyny Kubicy zainteresuje czytelniczki i czytelników, którym bliskie są rozważania o naturze poznania, którzy podążają za nowymi sposobami myślenia o antropologii, wiedzy, praktyce badawczej oraz usytuowaniu badacza i badaczki w nauce i w dynamicznym świecie. To książka mówiąca o „dwuręczności” jako naturalnej predyspozycji wynikającej zarówno z potrzeby opowiedzenia o wydarzeniach, doświadczeniach, afektach i przeżyciach, niemieszczących się w formalnie skrojonych tekstach naukowych, jak i z chęci wynalezienia nowej formuły komunikacji w złożonych obiegach wiedzy humanistycznej i społecznej. Z recenzji dr hab. Katarzyny Majbrody, prof. Uniwersytetu Wrocławskiego Grażyna Kubica, profesorka nauk społecznych, pracuje w Zakładzie Antropologii Społecznej Instytutu Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się historią antropologii, socjologią i antropologią historyczną, pamięcią społeczną, problematyką genderową, herstorią, pisarstwem literacko-etnograficznym i antropologią wizualną. Prowadzi także badania terenowe i archiwalne na swoim rodzinnym Śląsku Cieszyńskim. Jest autorką książek: Luteranie na Śląsku Cieszyńskim (1996); Siostry Malinowskiego, czyli kobiety nowoczesne na początku XX wieku (2006); Śląskość i protestantyzm (2011), Maria Czaplicka: płeć, szamanizm, rasa (2015, angielskie wydanie w University of Nebraska Press, 2020); Das „Männerlager” im Frauen-KZ Ravensbrück, sowie Lagerbriefe und die Biografie des Häftlings Janek Błaszczyk (współautorstwo, 2021). Opracowała Dziennik w ścisłym znaczeniu tego wyrazu Bronisława Malinowskiego (2002) i współredagowała kilka tomów, ostatnio – Bronisław Malinowski and His Legacy in Contemporary Social Sciences and Humanities (Routledge 2024). Wydała też wiele innych tekstów naukowych i literackich, przygotowała kilka wystaw fotograficznych i brała udział w kręceniu filmów kobiecej historii mówionej. Jest członkinią Prezydium Komitetu Socjologii PAN oraz zespołu redakcyjnego pisma „Kultura i Społeczeństwo”. Została uhonorowana m.in. Nagrodą Literacką im. Narcyzy Żmichowskiej, Nagrodą Klio za książkę historyczną oraz Nagrodą im. Kazimierza Dobrowolskiego za książkę socjologiczną.
Książka jest etnograficzną opowieścią o nieposłuszeństwach, nielojalnościach i odmowach aktywistek w przestrzeni (post)jugosłowiańskiej. Jako motto dla nieposłuszeństw i polityczny gest przyjęły one zasadę „przekraczania granic” (w ich wszelkich formach: geopolitycznej, fizycznej, etnicznej, narodowej, osobistej). Angażując się w działania na rzecz pokoju i sprawiedliwości, pozostały nieposłusznymi „dezerterkami” i „zdrajczyniami”, które nieustannie „nękają” reżimy obywatelstwa i porządki tożsamości, w jakich żyją. Wprowadzają do przestrzeni publicznej niewygodne tematy i sprawy. „Piorą” i „zszywają” historię, aby ożywić zakazaną pamięć i ujawnić sankcjonowane przez państwa praktyki zapominania. Jako świadkinie określonych czasów i polityk, niepokoją, zakłócają, analizują i archiwizują przeżywane doświadczenia. Nieposłuszne, ulicznice i zdrajczynie. Aktywizm w przestrzeni (post-)jugosłowiańskiej (Disobedient Streetwalkers and Traitors) represents a significant advancement in the anthropology of activism. It acknowledging a critical gap in Western scholarship by recognizing alternative genealogies and the diversity of activist practices in non-Western contexts. The book pushes the boundaries of collaborative, embodied, and reflexive ethnography, offering a meticulous account of long-term fieldwork. It stands as a prime example of an “ethnography of the particular,” illuminating how specific power structures and political regimes manifest in the everyday actions of particular people, situated in a specific time and place. Z recenzji prof. Magdaleny Kazubowski-Houston W książce nie znajdziemy oswojonego zestawu figur bałkańskiego imaginarium. Nie ma tutaj malowniczej egzotyki, nie ma ślicznych krajobrazów, smakowitych a pachnących ponętnie potraw, w tle nie brzmią ani sevdalinki, ani narodne pjesme. Pracując z problemem pamięci i wojny, badaczka nie przestrasza plastycznymi obrazami rzezi czy gwałtu […]. „Bałkany” autorki są przede wszystkim przestrzenią polityki, ideologii oraz aktywizmu. Z recenzji prof. dr. hab. Waldemara Kuligowskiego Magdalena Sztandara – antropolożka społeczno-kulturowa, pracuje w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej zainteresowania badawcze obejmują etnografię performatywną, antropologię wizualną, etnografię feministyczną oraz metodologię badań etnograficznych. W ostatnich latach jej badania skupiały się na tematach nieposłuszeństwa i odmowy w przestrzeni (post)jugosłowiańskiej oraz starzeniu się i aktywizmie. Autorka publikacji naukowych dotyczących aktywizmu i zaangażowania w badaniach etnograficznych.
Piszę swoją historię etnografii, a może lepiej powiedzieć: etnografię etnografii w Polsce XIX wieku i później, w formie nie całkiem zespolonych „szkiców” czy „obrazków” układanych według porządków: od badań terenowych do pisania etnografii, od ludoznawstwa do naukowej etnografii. Zaznaczam od czasu do czasu, że dzieje etnografii w Polsce mają odpowiedniki w innych etnografiach krajowych, że niemało dzisiejszych prawd ma stare i niekoniecznie naukowe rodowody. Ze wstępu Autor ujawnia, jak przygotowanie literackie pierwszych wędrowców do ludowego świata sprzyjało wprowadzaniu do ludoznawstwa figur wyobraźni, toposów, fantazmatów i gatunków literackich, opisuje wyprawy romantycznych ludoznawców, śledzi sposoby zdobywania materiałów, stroje i maski, sposoby przebywania trochę wewnątrz świata ludu, trochę na zewnątrz. Prezentuje typy zbieraczy, zmienny w czasie ich stosunek do ludu. Niezwykle ważne są (z powodu braku praw autorskich) sposoby konstruowania tekstów po powrocie z podróży: retusze, stylizacje, tworzenie tekstów własnych z tekstów cudzych, zawsze jednak z wykorzystaniem konwencji literackich. Autor dokonał tytanicznej pracy, przywołując głosy poetów i uczonych, dawnych i obecnych. Z recenzji prof. dr hab. B. Ewy Nowiny-Sroczyńskiej Zbigniew Libera – prof. dr hab., pracuje w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zajmuje się etnomedycyną i etnobotaniką, antropologią ciała, antropologią historii, semiotyką kultury, etnografią etnografii i historią nauk etnologicznych. Autor książek: Lasowiacki zielnik (1991, z Adamem Paluchem), Rzyć, aby żyć (1995), Wstęp do nosologii (1996), Mikrokosmos, makrokosmos i antropologia ciała (1997), Znachor w tradycjach ludowych XIX–XX wieku (2003), Karpacki świat Bojków i Łemków. Fotografie Romana Reinfussa (2015, z Hubertem Ossadnikiem).
Książka została poświęcona problemowi pamięci kulturowej w tym szczególnym przypadku, kiedy owa pamięć dotyczy przeszłości „należącej” do kogoś innego niż wspólnota pamiętających. Odnosi się to do wielu regionów Polski zamieszkanych przez społeczności postmigracyjne, m.in. Ziem Zachodnich i Północnych czy Bieszczadów. Właśnie w Bieszczadach, zasiedlonych po II wojnie światowej i wysiedleniach ludności bojkowskiej (ukraińskiej) na nowo, można dziś zaobserwować praktyki kulturowe polegające na sięganiu po cudzą przeszłość, swoistym „opracowywaniu” jej i dopasowywaniu do współczesnych potrzeb mieszkańców oraz turystów. Bieszczady powojenne i powysiedleńcze mają także swoją nową mito-historię, własne pionierskie i zakapiorskie narracje pamięci, które koegzystują z pamięcią o nie-swojej przeszłości, wciąż nieco niewygodnej, ale uznanej już za właściwość miejsca.
Książka poświęcona jest problemowi antropologicznego badania pamięci na przykładzie pamięci Łemków w Polsce i na Ukrainie. Zaprezentowane zostały tu praktyki narracyjne Łemków - tryb ich konstrukcji, treść, którą są wypełniane oraz sposoby posługiwania się nimi w strategiach grupowej autoprezentacji. Punktem wyjścia stało się pytanie o to, co i jak prezentują łemkowskie narracje wspomnieniowe, do kogo są adresowane, jaki użytek czynią z nich Łemkowie. Zamiarem autorki było dotarcie do mechanizmów budowania obrazów przeszłości, uzgadniania ich zawartości i wykorzystywania dla grupowych celów, a także zrozumienie autotematyczności Łemków. W oparciu o źródła zastane (kilkadziesiąt łemkowskich relacji wspomnieniowych opublikowanych w Polsce i na Ukrainie) oraz wywołane (wywiady z obecnymi i byłymi, żyjącymi dziś na Ukrainie, mieszkańcami jednej z łemkowskich wsi) autorka prześledziła pracę pamięci, ukazała dominujące treści pamięci łemkowskiej oraz związane z nimi strategie autoprezentacji.
Eseje zebrane w książce Kieszenie i podszewki. Podteksty kultury są zapisem autorskiego eksperymentu badawczego (antropologiczno-literackiego) poświęconego społecznym granicom postrzegania tekstów kultury jako „literackich” lub „nieliterackich”. Projekt ten kształtował się dynamicznie w latach 2008–2011 w żywym dialogu z instytucją kreowania owych fenomenów „literackości” tekstu, a mianowicie we współpracy merytoryczno-redakcyjnej Autorki z Redakcją czasopisma kulturalnego „Fragile”, wydawanego przez zespół animatorów kultury Śródmiejskiego Ośrodka Kultury w Krakowie. W ten sposób powstał zamknięty/otwarty zbiór studiów nad hybrydycznymi tekstami kultury, który – od początku pomyślany jako książka – jest także gotowym materiałem dla instytucjonalnych lub nieformalnych warsztatów interpretacyjnej wrażliwości antropologicznej
Co kryje się pod nazwą tradycji w chwili obecnej, gdy doświadczamy tak wielu głębokich zmian społecznych? Na czym polega zależność między odtwarzaniem i rewizjami tradycji a transformacją społeczno-ustrojową w Europie postkomunistycznej? Czy tradycja jest tylko uwarunkowaniem działań społecznych, czy również wizją tego, co pragnie się zachować dla przyszłych pokoleń, realizowana nie bez sprzeciwu, ze zmiennym szczęściem i niemałym wysiłkiem przez oddanych jej propagatorów? Na te i wiele innych pytań starają się odpowiedzieć autorzy tego tomu - antropologowie społeczni, wnosząc do dyskusji o tradycji właściwe swej dyscyplinie naukowej nachylenie ku rozważaniu zagadnień teoretycznych za pomocą etnograficznych studiów przypadków.
Autorzy artykułów zamieszczonych w tomie pod redakcją Grażyny Kubicy i Marcina Lubasia poniekąd przywracają pojęcie tradycji naukom społecznym i czynią to w niezwykle interesujący sposób. Pokazują mianowicie, jak splata się ono z pojęciem kultury, oraz ujawniają, z jakimi przekształceniami znaczeń tradycji mamy do czynienia w procesach kulturowych związanych z globalizacją, transnacjonalizmem i z uniwersalizacją kapitalizmu w jego postfordowskiej, neoliberalnej wersji. Nie są to przy tym czcze rozważania teoretyczne, lecz w większości konkretne studia przypadków. Dzięki temu konstatacje autorek i autorów nie są zawieszone w próżni, lecz niejako logicznie wynikają z prezentowanych wyników badań. Jest to antropologia z krwi i kości, taka, jaką należy zdecydowanie popierać i upowszechniać, albowiem wnosi ona wiele do naszego rozumienia rzeczywistości społecznej i kulturowej współczesnego świata. Pozwala widzieć wielkie sprawy w małych wydarzeniach i jednocześnie, nie tracąc kontaktu z praktykami zwykłych ludzi, wypowiada wiele ważkich stwierdzeń na temat kondycji ludzkiej.
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
