In 1816 in Civita Lavigna (Lanuvium), some local farmers unearthed dozens of fragments of an inscription which was to become the most important primary source for several generations of historians studying Roman private associations. After all the fragments had been reassembled, it turned out that the inscription was a list of by-laws of an association which referred to itself as the collegium salutatre Dianae et Antinoi. The text fell into the hands of Theodor Mommsen and became the impulse for writing his famous treatise De collegiis et sodaliciis Romanorum. Mommsen, son of a Lutheran minister and an apostate at the same time, having analysed the ‘statute’ of the Lanuvian cultores Dianae et Antinoi, concluded that the ‘true’ purpose of such associations was to ensure decent burial for their members. In this way, the German scholar equated the concepts of collegia funeraticia and collegia deorum. The religious aspect of the functioning of these organisations was so thoroughly eliminated from the scholarly discourse by Mommsen’s collegia funeraticia that even in the early 21st century many historians were surprised by the assertion that associations of cultores did indeed have clearly religious functions. This study is an attempt to move cultic collegia out of the shadow of Mommsen’s funeral associations and to return them to the role of an independent subject of research, which will enable scholars to answer questions about their organisation and social composition, and most importantly to reveal their multi-functional character.
Theodor Mommsen w 1848 r. opublikował słynny traktat De collegiis et sodaliciis Romanorum. Naszkicowana przez niego sugestywna wizja rzymskich kolegiów, które – tak jak to miały czynić ich średniowieczne odpowiedniki – używały kultu jako parawanu pozwalającego im istnieć i realizować rzeczywiste cele ich członków, bardzo mocno przemawiała nie tylko do dziewiętnastowiecznych humanistów szukających w świecie antycznym odpowiedzi na pytania pojawiające się w związku z przemianami, których byli świadkami i uczestnikami. Jeszcze na początku XXI w. dla wielu historyków zaskoczeniem było stwierdzenie, że stowarzyszenia zrzeszające cultores deorum istotnie wypełniały funkcje o jednoznacznie religijnym charakterze. Niniejsze studium jest próbą wydobycia kolegiów kultowych z cienia mommsenowskich stowarzyszeń pogrzebowych, przywrócenia im roli samodzielnego przedmiotu badań, które pozwolą znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące ich organizacji i składu społecznego, przede wszystkim zaś ukażą ich wielofunkcyjny charakter. Podstawą badań na rzymskimi stowarzyszeniami religijnymi są przede wszystkim dziesiątki tekstów epigraficznych pochodzących zarówno ze stolicy imperium, jak i innych miast rzymskiej Italii.
Przedmiotem niniejszego studium jest niewielki wycinek "produkcji epigraficznej" z okresu cesarstwa, a mianowicie rzymskie tituli sacri poświęcone Herkulesowi. Analiza struktury społecznej wystawców tych inskrypcji pozwoli zweryfikować niektóre z tradycyjnych opinii na temat społecznego zaplecza tego kultu, a w każdym razie podjąć naukową - odwołującą się do materiału źródłowego, nie zaś do intuicji - dyskusję nad tym problemem. Poza aspektem kwantytatywnym (udział poszczególnych grup społecznych w badanym fenomenie), ważne jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o motywy kierujące fundatorem przy wyborze "adresata" dedykacji i sposobu jej realizacji (typ zabytku, jego lokalizacja itp.). W wielu przypadkach istotny wpływ na podejmowane decyzje miał społeczno-propagandowy aspekt fundacji (pomnik epigraficzny jako element samookreślenia społecznego jednostki).
O tym, że za przedmiot badań wybrałem wystawców inskrypcji dedykowanych Herkulesowi, zdecydowało kilka czynników. Po pierwsze, duża popularność tego bóstwa, a co za tym idzie relatywnie bogaty materiał źródłowy. Po drugie, uniwersalny charakter kultu, co otwiera drogę do badań porównawczych, zarówno w odniesieniu do innych "wielkich bogów" imperium, jak i w ujęciu geograficznym. Po trzecie, przypisywany temu kultowi przez nowożytną historiografię silny ładunek ideologiczny (Herkules interpretowany jest z jednej strony jako opiekun domu cesarskiego, z drugiej zaś jako patron "warstw niższych").
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
