Przygotowany do druku rękopis o sygnaturze 452 z Biblioteki Klasztoru Mechitarystów w Wiedniu ma istotne znaczenie dla poznania dziejów Ormian polskich. Zawiera rachunki gminy ormiańskiej ze Lwowa z lat 1598-1638, sporządzone niemal wyłącznie w etnolekcie kipczackim w okresie największej prosperity Ormian w tym mieście. Założenie osobnej księgi rachunkowej było ważnym etapem rozwoju kancelarii gminnej. Od 1464 roku prowadzona była przez starszych gminy księga, w której protokołowano posiedzenia Rady Starszych (kipcz.: ketchojałych) i sądu duchownego (kipcz.: kahanalch, duchowni tora). Osobno spisywano kontrakty przedmałżeńskie (orm.: krorenki/kroronki; pol. krorąki) i testamenty (orm.: diatiki). Dopiero w 1598 roku założono trzeci typ ksiąg kancelaryjnych, w których notowano uchwały w sprawach podatkowych i ich wykonanie, a także różnego rodzaju wydatki gminy. Wszystkie księgi były przechowywane w rezydencji starszych przy katedrze, w tak zwanym chucu.
Ze Wstępu do tomu, autorstwa Krzysztofa Stopki
Armenia to jeden z najdawniejszych krajów świata. Według Księgi Rodzaju (8,4) arka Noego osiadła „na górach Ararat”, po czym świat odrodził się do nowego życia. Góry te nazywane przez Ormian Masis od wieków sytuowano w Armenii. Chrześcijaństwo szerzyło się tam już we wczesnej starożytności. Na początku IV wieku Królestwo Armenii, pierwsze w świecie, wprowadziło je jako religię państwową. W V wieku Kościół Armenii wkroczył na drogę, która doprowadziła go do zerwania z głównym nurtem chrześcijaństwa w cesarstwie rzymskim, a w ostateczności do całkowitej niezależności doktrynalnej i jurysdykcyjnej.
Kościół ormiański zalicza się zazwyczaj do grupy Kościołów monofizyckich, które odrzuciły dekrety IV soboru ekumenicznego w Chalcedonie (451), na którym wypracowano doktrynę o dwóch naturach (łac. natura, grec. φύσις/physis/fyzis) – boskiej i ludzkiej – w jednej osobie (łac. persona, grec. ὑπόστασις/hypostasis) Chrystusa. Ci, którzy odrzucili „duofizytyzm” (diofizytyzm), poszli drogą monofizytyzmu. Tak postąpiły Kościoły – egipski, zwany koptyjskim (podobnie związany z nim Kościół etiopski), zachodniosyryjski, zwany jakobickim, i ormiański5. Trzeba jednak pamiętać, że w przypadku Ormian nie dokonało się to od razu i wszędzie. Biskupi z Armenii, będącej pod panowaniem cesarstwa rzymskiego, wzięli udział w soborze chalcedońskim i zaakceptowali ogłoszony tam dogmat. Kościół Armenii perskiej przez długi czas także rozważał możliwość zaakceptowania soboru chalcedońskiego. Zwolenników tej opcji nie brakowało wśród hierarchów i książąt Armenii. Ormianie „chalcedończycy” mieszkali nie tylko we wschodnich prowincjach cesarstwa, na terenie historycznej Armenii, w samej Persarmenii, ale także na terenie Italii. Spopularyzowali tam kult świętych związanych z nawróceniem tego kraju na chrześcijaństwo (Grzegorza Oświeciciela, Hripsime, Gajane). Dzięki nim ich imiona trafiły do rzymskich martyrologiów i greckich synaksarionów, stając się dziedzictwem całego chrześcijaństwa. Ormianie „chalcedończycy” odgrywali ważną rolę polityczną do upadku potęgi cesarstwa bizantyńskiego w drugiej połowie XI i w XII wieku. Ich wspólnoty przetrwały jednak aż do XX wieku. Dzięki nim przez wieki trwała jedność wiary z „ortodoksyjnym” Kościołem powszechnym. W Armenii, odciętej od cesarstwa bizantyńskiego granicą z Persją, opcja antychalcedońska odniosła ostateczne zwycięstwo na początku VIII wieku. Odtąd Kościół ormiański uważany był za jeden z Kościołów monofizyckich.
This book presents the dramatic and complex story of Armenia's ecclesiastical relations with Byzantine and subsequently Roman Christendom in the Middle Ages. It is built on a broad foundation of sources – Armenian, Greek, Latin, and Syrian chronicles and documents, especially the abundant correspondence between the Holy See and the Armenian Church. Krzysztof Stopka examines problems straddling the disciplines of history and theology and pertinent to a critical, though not widely known, episode in the story of the struggle for Christian unity.
Krzysztof Stopka is a Cracovian specialist in medieval history. He is head of the department of the history of culture and the teaching of history at the Jagiellonian University, and also director of the Jagiellonian University Museum. His work on Armenian issues includes Polish-language books on the Armenian Church in the East European diaspora in the Middle Ages and the history of the Armenians in Poland, showing their contribution to Polish culture. He is co-author of Ormianska Warszawa (2013), a book on the Armenians of Warsaw, which was awarded a top prize in the Clio Contest, the main Polish competition for books on history.
Niejedna kultura doświadczała w jakimś momencie swych dziejów zasadniczej przemiany albo ulegała kataklizmowi politycznemu, była przenoszona, wskutek migracji jej wytwórców i użytkowników, poza obszar macierzysty, w obcy kontekst kulturowy, lub wreszcie przyjmowała na swój obszar macierzysty, w obcy kontekst kulturowy, odmiennych. Podczas takich zmian, przewrotów, wędrówek, trwających nieraz przez kilka pokoleń, z zasady dochodziło do konfrontacji kulturowej. Jednym z jej elementów był kontakt języków, a często też pojawiała się interferencja kodów symboliczno-kulturowych służących do ich zapisywania, czyli systemów graficznych nazywanych alfabetami. Gdy były to kultury dysponujące wielkim dziedzictwem pisanym, wtedy drugi, obcy język oswajany był właśnie alfabetem. W wypadku kultur ludów niepiśmiennych do zapisania ich własnych języków służyć zaczynała grafia wytworzona poza ich obszarem. Gdy dochodziło do swoistej mediacji między językiem jakiejś kultury a grafią (alfabetem) drugiej, rodziła się sytuacja zwana alografią. Zacierała ona do pewnego stopnia granice między tymi kulturami, tworzyła ważną płaszczyznę kontaktu, była przejawem krzyżowania się wpływów kulturowych.
(ze ‘Wstępu’)
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
