Celem tego opracowania socjologicznego jest ukazanie w oparciu o wyniki badań i sondaży ogólnopolskich oraz lokalnych badań empirycznych zrealizowanych w latach 1965–2020 poziomu uczestnictwa dorosłych katolików polskich w obowiązkowych i nadobowiązkowych praktykach religijnych w tym okresie, a także przeanalizowanie go w zakresie wymiarów „ciągłości i zmiany”. (…) zostanie tu podjęta próba odpowiedzi na pytanie, czy w tej sytuacji będziemy mieć do czynienia z regresem prowadzącym do zanikania uczestnictwa dorosłych katolików w obowiązkowych i nadobowiązkowych praktykach religijnych, czy też z utrzymującą się stabilizacją i trwałością tego uczestnictwa.
Fragment Wprowadzenia
Przedłożona do recenzji praca jest obszernym, ilościowym portretem ukazującym dynamikę katolickich powołań kapłańskich i zakonnych w Polsce od 1900 do 2018 roku. W analizie tej Autor rekonstruuje liczbowo ujęte procesy związane z losami kandydatów do stanu kapłańskiego w instytucjonalnym Kościele rzymskokatolickim. Dynamikę powołań Autor ujmuje wielowymiarowo, wyodrębniając w niej różne etapy i konteksty, które konstytuują trajektorie zawodowe kapłanów i zakonników – kobiet i mężczyzn w Polsce. Przedstawiona publikacja wpisuje się w studia nad powołaniami polskiego duchowieństwa.
Recenzowana praca posiada cztery niezaprzeczalne walory poznawcze i merytoryczne. Po pierwsze, syntetyzuje dotychczasowe badania zarówno te, prowadzone w ostatnich dekadach przez Autora, jak i innych badaczy, i ma charakter podsumowujący. Po drugie, książka opiera się na imponującym materiale empirycznym, który obejmuje różne źródła i opracowania zarówno świeckie, jak i konfesyjne. Po trzecie, cenne jest diachroniczne ujęcie zjawiska, które ukazuje szeroko ujętą dynamikę, historyczność i kontekstualność powołań kapłańskich w Polsce. Po czwarte, zwraca uwagę wielostronność w ujmowaniu zjawiska powołań – Autor przyjmuje perspektywę socjologiczną w opisie dynamiki powołań, równocześnie jednak udostępnia odbiorcy perspektywę wewnątrzinstytucjonalną, którą można określić mianem perspektywy emic.
Z recenzji dr hab. Katarzyny Leszczyńskiej
Józef Baniak, prof. zw. dr hab., pracownik naukowo-badawczy i dydaktyczny na Wydziale Nauk Społecznych w Instytucie Socjologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W obszarze jego zainteresowań akademickich znajdują się: socjologia religii i religijności, Kocioła i parafii, powołań kapłańskich i zakonnych, zawodu księdza, celibatu osób duchownych, moralności, małżeństwa i rodziny, problemów młodzieży; filozofia religii, moralności, dialogu, społeczna; etyka biznesu i społeczna; teologia praktyczna i polityczna; katolicka nauka społeczna. Jego dorobek naukowy stanowią liczne publikacje książkowe, prace zbiorowe pod własną redakcją naukową oraz artykuły naukowe i popularnonaukowe w języku polskim i obcojęzyczne z zakresu wymienionych dyscyplin wiedzy. Spośród publikacji książkowych można wskazać: Rezygnacja z kapłaństwa i wybór życia małżeńsko-rodzinnego przez księży rzymskokatolickich w Polsce (2001), Desakralizacja kultu religijnego i świąt religijnych w Polsce (2007), Religia katolicka i Kościół rzymskokatolicki w opiniach polskiej młodzieży. Od akceptacji do kontestacji (2015), Małżeństwo i rodzina w wyobrażeniach i ocenach młodzieży licealnej i akademickiej. Między konformizmem i kontestacją (2016), Bezżenność i czystość seksualna księży rzymskokatolickich w świadomości katolików świeckich i osób duchownych w Polsce. Założenia i rzeczywistość (2017). Należy do wielu organizacji naukowych o profilu socjologicznym, religioznawczym, filozoficznym i teologicznym.
„Profesor Józef Baniak od prawie czterdziestu lat wszechstronnie bada wszystkie aspekty celibatu. Przedstawione w książce wyniki badań socjologicznych realizowanych przez niego, ale też przez innych socjologów, dają najpełniejszy do tej pory w polskiej literaturze socjologicznej obraz opinii i postaw dotyczących zasadności i celowości utrzymania celibatu w Kościele rzymskokatolickim oraz jego przestrzegania przez osoby duchowne.
Czytelnik otrzymuje tym samym do rąk książkę będącą kompletnym – w obecnym stanie wiedzy socjologicznej – opracowaniem tego trudnego zagadnienia. Autor unika łatwych uogólnień, czyniąc liczne zastrzeżenia metodologiczne dotyczące możliwości generalizowania jego wniosków dotyczących coraz częstszego podważania zasady celibatu w Kościele i jego naruszania przez księży diecezjalnych i zakonnych. Pisze tylko
o tym, co sam lub inni socjologowie zbadali, nie siląc się, by wnioski te rozciągać na całe środowisko kościelne. Staranność Autora, by pomimo tych trudności pracować zgodnie z metodologią badań socjologicznych, budzi uznanie. W sytuacji, gdy na temat celibatu jako praktyki społeczno-religijnej nie wiedzieliśmy nic lub wiedzieliśmy bardzo niewiele, obracając się co najwyżej w sferze domysłów i stereotypów, prezentowana książka stanowi ogromny krok do przodu w poszerzeniu naszej wiedzy na temat tego zjawiska. Autor stosuje w swojej książce Denzinowską metodę triangulacji, tzn. bada różne punkty widzenia reprezentowane przez różne kategorie badanych. Reasumując, książka Profesora Józefa Baniaka jest w polskiej socjologii wydarzeniem niezwykłym. Imponuje wszechstronnością ujęcia tematu, pomysłowością i kulturą metodologiczną, aksjologiczną neutralnością, z jaką Autor interpretuje wyniki swoich badań i kompetencjami last but not
least również teologicznymi”.
Z recenzji prof. dra hab. Wojciecha Pawlika
W książce tej ukazane są krytyczne postawy i negatywne oceny młodzieży polskiej dotyczące religii katolickiej i Kościoła rzymskokatolickiego jako instytucji, na podstawie badań socjologicznych zrealizowanych wśród licealistów i studentów. Kontestacji podlega wiele elementów religii katolickiej i aktywności Kościoła rzymskokatolickiego: narzucenie katechezy szkolnej (młodzi chcieliby jej powrotu do sal parafialnych), ingerencja hierarchów i księży parafialnych w świeckie sfery życia Polaków – państwa i wspólnot lokalnych, wmuszanie Polakom zasad moralności katolickiej jako jedynej i zasadnej religijnie, ingerencja w etos życia małżeńskiego i rodzinnego, w etos prokreacji, a także nachalna krytyka metody zapłodnienia In vitro, ingerencja w moralność seksualną ludzi, jak również wpływanie Kościoła na świadomość polityczną wyborców i negatywne sankcjonowanie osób i środowisk nieposłusznych woli postulatom biskupów i księży. Badana młodzież nastawiona krytycznie odrzuca dominującą rolę religii katolickiej i bezwzględny wpływ Kościoła instytucjonalnego na własne życie religijne świeckie.
Krytyczne nastawienie młodzieży polskiej do zasad etycznych moralności katolickiej oraz do metod upowszechniania ich przez Kościół instytucjonalny wśród katolików świeckich było w dotychczasowych badaniach socjologicznych ukazywane rzadko i z wąskiej perspektywy. Zdecydowanie częściej prezentowano i szerzej popularyzowano wskaźniki młodzieży akceptującej w pełni i bezkrytycznie te zasady etyczne, jak i jej uległość wobec Kościoła jako dysponenta tych norm. Ta grupa młodzieży deklarowała chęć stosowania zasad moralności katolickiej w swoim życiu, a Kościół jej gotowość upowszechniał w różny sposób. Książka ukazuje, jak wielkie odsetki kontestują zasady moralności katolickiej w formie sprzeciwu, oporu czy buntu, których pełny obraz dały postawy i oceny moich respondentów. Dotyczą one wszystkich istotnych sfer moralności katolickiej, ukazanych w kolejnych częściach książki.
Książka Józefa Baniaka jest kontynuacją i chyba zwieńczeniem jego dotychczasowych badań i licznych publikacji dotyczących postaci księdza w Kościele i kulturze społecznej, jego osobowości, roli, funkcji religijnych i społecznych.
Refleksje autora nad osobowością postaci księdza skłaniają do szerszych rozważań nad relacją postaw czy stanów egzystencjalnych określanych mianem duchowości, a postawami tradycyjnie określanymi jako religijność.
Z recenzji prof. dra hab. Włodzimierza Pawluczuka
Prezentowana praca jest szeroką i głęboką analizą przemian w moralności współczesnej młodzieży polskiej, opartą na wynikach badań socjologicznych, przeprowadzonych przez autora w regionie Kalisza i okolic wiejskich wśród uczniów szkół gimnazjalnych w latach 2001-2004. W pracy tej autor poddaje naukowej weryfikacji stereotypowe i powszechne przekonanie o szerokim odrzucaniu przez młode pokolenie katolików polskich etycznych norm chrześcijańskich z zakresu moralności seksualnej i małżeńsko-rodzinnej. Badania prezentowane w książce wskazują na wpływ kilku czynników na przekonania i postawy gimnazjalistów dotyczące moralności małżeńskiej, rodzinnej i seksualnej.
Jednocześnie z badań tych wynika, że mimo sygnalizowanych negatywnych zmian w postawach młodzieży wobec katolickiej moralności małżeńskiej i rodzinnej, a zarazem jej pozytywnego stosunku do alternatywnych form życia rodzinnego, dominujący odsetek ludzi młodych własne szczęście obecne i przyszłe lokuje właśnie w szczęśliwym związku małżeńskim i w spójnej, harmonijnie funkcjonującej rodzinie; ci respondenci także wysoko oceniają rolę dziecka w małżeństwie i rodzinie, której nic nie potrafi tu zastąpić.
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
