Cztery eseje zebrane w tym tomie, Emergencja, Pustynia, Cyrkulacja i Topologie, składają się na próbę zakreślenia horyzontu humanistyki transkulturowej. Jest to studium tego, co w aktywności człowieka skłonnego do przekraczania granic wytwarza z jednej strony zupełnie nowy poziom złożoności, przerastający bogactwo kultur wziętych z osobna, a z drugiej pustkę powstałą po załamaniu się sprzecznych wymagań stawianych przez każdą z nich. Opis tej nowej sytuacji wymaga teoretycznej inwencji, a ta z kolei – przemyślenia dziedzictwa ponowoczesnego. Między Miastem i Pustynią, Europą i Śródziemnomorzem, filozofią i erotyzmem, słowem i milczeniem, intelektualistą i mistykiem wyłania się nowy, choć zarazem tak dawny rodzaj cyrkulacji, tworzący przestrzeń symboliczną o szczególnej, wielowymiarowej topologii.
Ewa Łukaszyk (1972), komparatysta, profesor Wydziału „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego, łączy kompetencje romanistyczne i orientalistyczne. Autorka ponad 200 publikacji, w tym kilku książek o tematyce luzytanistycznej, takich jak Imperium i nostalgia. „Styl późny” w kulturze portugalskiej (Warszawa, DiG, 2015), kontynuuje zarysowane już poprzednio rozważania nad kondycją transkulturową, tym razem za główną oś tematyczną obierając relacje między Europą i światem orientalnym.
To rzeczywiście silva rerum. „Spotkania dawnych kultur" muszą mieć taki charakter, ale nie są pretekstem do uprawiania dyletantyzmu. Wszyscy bowiem dzisiaj jesteśmy świadomi, że istnieje strukturalne podobieństwo zachowań człowieka w różnych kulturach. Czym innym jednak jest ogólna świadomość, czym innym — możliwość przyglądania się szczegółowym sytuacjom komentowanym przez fachowców i czerpanie satysfakcji z odkrywania, że tak jest rzeczywiście. To coś jak wakacje dla zmęczonego specjalisty: wycieczka w czasie i przestrzeni.
Jerzy Axer
Nazwą „modlitewnik” obejmuję tu na równych prawach i zasadach wydawnictwa służące do modlitwy już w swej istocie oraz te, które umożliwiałypraktykowanie różnych form pobożności niejako przy okazji (ich przykładem są m.in. niektóre katechizmy, czy też elementarze zawierające zestawy modlitw, jakie wykorzystywano zarówno do nauki czytania i pisania,jak i szkolnych bądź domowych praktyk religijnych). Do grona druków modlitewnych zaliczam: 1) książki (książeczki) do nabożeństwa, którymi w potocznym rozumieniu zwykło się określać modlitewnik, 2) mniej lub bardziej obszerne kolekcje pieśni, w tym kancjonały i inne śpiewniki religijne (z pominięciem chorałów i podobnych im druków nutowych, niepełniących funkcji dewocyjnej), 3) samoistne wydania pojedynczych nabożeństw (np. nieszporów) czy dłuższych modlitw (np. litanii).
W publikacji „trzeciej pozostałości”, „trzeciego dzieła” Jędrzeja Kitowicza dużą uwagę zwrócono na odtworzenie jego biografii. Zapewne największym osiągnięciem było wyjaśnienie zagadki pochodzenia pamiętnikarza, co skłoniło wydawców do wzbogacenia zbioru o wypisy z ksiąg metrykalnych kościoła św. Krzyża w Warszawie, a także kilkakrotnie już publikowany testament Imć Pana Jędrzeja. Do tego dołączono też fragmenty listów krewnych i jego samego do Józefy Zarembiny, które ukazują Kitowicza jako człowieka znającego się na sprawach gospodarczych. Potwierdza to też jego korespondencja z Michałem Lipskim, która stanowi ważny element przechowywanego w Bibliotece Polskiej w Paryżu zbioru autografów Jędrzeja Kitowicza z lat 1762-1776, będącego podstawą niniejszej edycji. Jego trzon stanowi 100 gazet rękopiśmiennych autorstwa Kitowicza, w pełni zasługujących na edycję nie tylko za sprawą osoby ich autora, ale przede wszystkim przez wzgląd na bogatą warstwę informacyjną – wartościowe źródło historyczne do wieloaspektowych badań nad dziejami Rzeczypospolitej Obojga Narodów i postawy jej społeczeństwa u schyłku konfederacji barskiej, w trakcie pierwszego rozbioru i sejmu rozbiorowego, a także prób rekonstrukcji państwa w nowych realiach politycznych.
Wyjaśnienia wymaga jeszcze jedna kwestia: oto sięgam do Kanta, aby skonstruować podstawy teoretyczne badań literatury, resp. literatury i kultury popularnej; aby dobitnie pokazać, iż postępowanie badawcze nie może dzielić swych przedmiotów na „wyższe” czy „niższe”. „Popularność” w niniejszych rozważaniach to tylko termin pomocniczy, który wskazuje, iż dzieła sztuki literackiej będące przedmiotem opisu oraz analiz posiadają pewną, resp. jakąś cechę (została ona określona w przywołanym cytacie z Kanta). Czym ona jest — spróbuję dookreślić w toku rozważań. Jako punkt wyjścia przyjmuję i wskazaną wyżej cechę, i intuicyjne rozróżnienie, w którym nacisk położony jest na pewne cechy kompozycyjne i treściowe tego typu literatury oraz na specyfikę podejścia odbiorcy do tej literatury. Zwracam także uwagę, iż samo pojęcie „literatura popularna” jest pojęciem ewoluującym; inaczej było ono interpretowane i opisywane w początku wieku XX, że o epokach wcześniejszych nie wspomnę, inaczej jest postrzegane dziś.
(Ze Wstępu)
Nazwą „modlitewnik” obejmuję tu na równych prawach i zasadach wydawnictwa służące do modlitwy już w swej istocie oraz te, które umożliwiały praktykowanie różnych form pobożności niejako przy okazji (ich przykładem są m.in. niektóre katechizmy, czy też elementarze zawierające zestawy modlitw, jakie wykorzystywano zarówno do nauki czytania i pisania, jak i szkolnych bądź domowych praktyk religijnych).Do grona druków modlitewnych zaliczam: 1) książki (książeczki) do nabożeństwa, którymi w potocznym rozumieniu zwykło się określać modlitewnik, 2) mniej lub bardziej obszerne kolekcje pieśni, w tym kancjonały i inne śpiewniki religijne (z pominięciem chorałów i podobnych im druków nutowych, niepełniących funkcji dewocyjnej), 3) samoistne wydania pojedynczych nabożeństw (np. gorzkich żali) czy dłuższych modlitw (np. koronek).
Społeczeństwo staropolskie
Seria nowa Tom 5 Społeczeństwo a elity.
„Opracowanie to adresowane jest do historyków nieosmanistów, pragnących dowiedzieć się, na jakie pytania badawcze mogą odpowiedzieć źródła osmańsko–tureckie (a na jakie nie mogą), a także turkologów, dla których - podobnie zresztą jak dla samych Turków - język osmańsko–turecki sprzed reformy alfabetu (1928) i towarzyszących jej reform językowych po-zostaje w dużym stopniu językiem obcym, wymagającym dodatkowych studiów. Po pozycję tę może też sięgnąć student I roku dowolnych studiów humanistycznych, zastanawiający się nad możliwymi ścieżkami dalszej kariery. [...] W epoce przy-spieszonej globalizacji, odżycia stereotypów religijnych po wy-darzeniach 11 września, a także rosnącej roli Turcji i muzułma-nów w polityce i życiu codziennym Unii Europejskiej badanie dziejów krajów muzułmańskich, przez wieki sąsiadujących z chrześcijańską Europą i uczestniczących w europejskiej poli-tyce, jest niewątpliwie zadaniem fascynującym”.
(ze Słowa wstępnego)
Kulturowa i geograficzna specyfika Polesia sprawiły, że wizerunek regionu często podlegał mityzacji a egzotyzujące opisy sprzed kilkudziesięciu lat wpływają i na dzisiejsze jego postrzeganie. Prezentowane w książce teksty są efektem badań etnograficznych prowadzonych w latach 2002–2007 na terenie ukraińskiego Polesia. Na północ od Równego, w okolicach Rokitna i Zaricznego obserwowaliśmy codzienne życie lokalnych społeczności, rozmawialiśmy z mieszkańcami poleskich wsi i miasteczek. Powstałe dzięki terenowym doświadczeniom artykuły stwarzają niezwykłą możliwość konfrontacji utrwalonych mitów z zawartym w książce obrazem dzisiejszego Polesia.
Tom zbiera zmodyfikowane wersje referatów wygłoszonych na konferencji naukowej zorganizowanej w 2007 roku w klasztorze na Św. Krzyżu. Prace koncentrują się na problematyce kontynuacji miejsc kultu w okresie chrześcijańskim w dawnych miejscach kultu pogańskiego (szczególnie w odniesieniu do świętych gór i wód). Na tom składają się teksty historyków, którzy wskazują na złożoność omawianej problematyki i przydatność analiz źródłoznawczych w tym zakresie oraz prace archeologów, w których odnaleźć można informacje o najnowszym stanie badań w tej dziedzinie.
Praca będąca rezultatem badań nad stosunkami interetnicznymi, stanem zachowania kultury tradycyjnej i nową świadomością etniczną, prowadzonych na obszarze byłego ZSRR.
Tom poświęcony miejscu i roli życia klasztornego w średniowiecznym i nowożytnym Kościele. Życie zakonne narodziło się obok, a nawet w opozycji do struktury organizacyjnej Kościoła. Szybko podporządkowane władzy biskupów i włączone w ramy Kościoła, stało się jedną z jego najważniejszych części składowych, mimo że mnisi długo jeszcze w większości pozostali laikami. Pierwszoplanowe znaczenie utrzymali zakonnicy do dziś w Kościołach wschodnich, jednakże na Zachodzie stopniowo, od XI w., musieli oddać palmę pierwszeństwa duchowieństwu diecezjalnemu. Wrogość reformacji sprawiła, że zabrakło ich w Kościołach protestanckich. Ruch zakonny pozostał jednak niesłychanie istotnym i żywotnym składnikiem Kościoła katolickiego.
Jakie było miejsce klasztoru w diecezji? Jak kształtowały się stosunki na linii klasztor – biskup i klasztor – parafia? Próbę odpowiedzi na te oraz wiele innych pytań przynosi opublikowanych tu ponad trzydzieści artykułów autorstwa wybitnych znawców problematyki.
Książka przedstawia dzieje mariawityzmu od jego początków - formowania się nowego ruchu w obrębie Kościoła Katolickiego, po wyodrębnienie się struktur osobnej organizacji kościelnej w przededniu I wojny światowej. Autor śledzi dzieje tego ruchu, sytuując je na szerokim tle politycznym i społecznym. Uwzględnia przy tym zarówno stanowisko Watykanu, nastawienie władz carskich, jak i stosunek do mariawityzmu poszczególnych grup społecznych, czy echa prasowe jego obecności w kulturze. Wyraźnie zaznaczone zostało miejsce i rola mariawityzmu w odniesieniu do prób odnowy życia religijnego w Kongresówce. Praca powstała w oparciu o bogaty i zróżnicowany materiał źródłowy. Autor przeprowadził kwerendę w archiwach państwowych i kościelnych, wykorzystał druki i rękopisy, uwzględnił materiały z archiwów w Rzymie i Petersburgu. Książka przynosi wielostronny, rzetelny i obiektywny wykład skomplikowanych dziejów mariawitów i mariawityzmu w jego początkach i pierwszych latach istnienia.
Niektóre tereny Europy Środkowo-Wschodniej opanowane po 1944 r przez komunistów są dla polskiego czytelnika zupełnie nieznane, bądź wiedza o nich zatrzymała się nam na poziomie bardzo dobrej skądinąd pracy prof. B. Cywińskiego. Stąd, ze szczególnym zainteresowaniem przeczytałem artykuły na temat losów sióstr Urszulanek w Rumunii, czy też Zgromadzenia Córek Bożej Miłości - głównie - na terenach Jugosławii.
Ten ostatni przykład jest może szczególnie ciekawy, gdyż dopiero powoli dociera do odbiorców prawda o wyjątkowo represyjnych działaniach antykościelnych ekipy J.Broz-Tito, na którą patrzono zbyt jednostronnie z racji jej oporu wobec Stalina.
Prof. dr hab. Jan Żaryn (Warszawa)
Książka przedstawia dzieje mariawityzmu od jego początków - formowania się nowego ruchu w obrębie Kościoła Katolickiego, po wyodrębnienie się struktur osobnej organizacji kościelnej w przededniu I wojny światowej. Autor śledzi dzieje tego ruchu, sytuując je na szerokim tle politycznym i społecznym. Uwzględnia przy tym zarówno stanowisko Watykanu, nastawienie władz carskich, jak i stosunek do mariawityzmu poszczególnych grup społecznych, czy echa prasowe jego obecności w kulturze. Wyraźnie zaznaczone zostało miejsce i rola mariawityzmu w odniesieniu do prób odnowy życia religijnego w Kongresówce. Praca powstała w oparciu o bogaty i zróżnicowany materiał źródłowy. Autor przeprowadził kwerendę w archiwach państwowych i kościelnych, wykorzystał druki i rękopisy, uwzględnił materiały z archiwów w Rzymie i Petersburgu. Książka przynosi wielostronny, rzetelny i obiektywny wykład skomplikowanych dziejów mariawitów i mariawityzmu w jego początkach i pierwszych latach istnienia.
Pierwszy z trzech tomów omawiający nekropolie na Kresach Wschodnich.
Zakresem badań zostały objęte wyłącznie wschodnie powiaty dawnego województwa białostockiego, leżące obecnie na terenie Republiki Białorusi, tzn. powiat grodzieński i wołkowski w całości, oraz we fragmentach powiaty augustowski, suwalski, sokołowski i bielski.
Przeważająca liczba cmentarzy z badanego terenu to cmentarze wiejskie, będące wspólnym miejscem spoczynku społeczności różnych kultur i pochodzenia narodowego, Polaków, Białorusinów, Litwinów, Rosjan - katolików i wyznawców prawosławia.
Autorka, opisując pozycję kobiety w społeczeństwie Indii na przestrzeni wieków, omawia ideał kobiecej urody wykształcony w sztuce, przedstawia stroje, biżuterię i makijaż. Wyczerpująco ukazuje zagadnienie portretu, kreśli obraz życia dam z wyższych sfer, które znalazło odbicie w malarstwie, prezentuje typy rodzajowe kobiet, tak różnych jak ascetki i kurtyzany, czy też motywy o długiej tradycji, np. wizerunek kobiety z drzewem. Pierwsza tego rodzaju publikacja w literaturze polskojęzycznej.
Tom powstał w ramach serii ?Przestrzeń religijna Europy Środkowo-Wschodniej otwarta na Wschód i Zachód? i zawiera materiały konferencji naukowej Międzynarodowej Komisji Historii i Studiów nad Chrześcijaństwem. Składają się nań 22 teksty.
Uwaga autorów skupia się na terenach średniowiecznej ?młodszej Europy? (Polska, Czechy i Węgry) oraz Rusi. Podejmują zagadnienia związane z budową i rozwojem struktur Kościoła katolickiego, dynamiką życia religijnego i formami pobożności, recepcją prawa kanonicznego i rozwojem ustawodawstwa partykularnego, programami duszpasterskimi i narzędziami masowej katechizacji, a także obecnością i oddziaływaniem prądów heterodoksji religijnej i wzajemnymi relacjami pomiędzy cywilizacją katolicką a prawosławną.
Kolejny (ósmy) tom serii "Kobieta i ...". Autorzy studiów prezentowanych w niniejszym tomie postawili sobie zadanie obserwowania przemian ujawniających się we wzajemnych relacjach między przedstawicielami odmiennych płci, z uwzględnieniem przeobrażeń dokonujących się w sferze społecznie uznanych regulatorów tych relacji ( normy, instytucje) w szybko zmieniających się XIX i XX w. społeczeństwach.
Zbiór rozpraw, artykułów i esejów poświęcony sztuce orientalnej, historii malarstwa i historii uzbrojenia od końca XV do XX w., z lat 1956-1990, pióra niestrudzonego badacza historii sztuki i jej wielkiego miłośnika. Większość tekstów, zwłaszcza wcześniejszych, opatrzona została przez autora komentarzem, odnoszącym się czy to do dzisiejszego stanu badań, czy to do dziejów samego obiektu.
Promocje
|
