Psychologia temperamentu

Innowacyjny, obszerny i wszechstronny podręcznik psychologii temperamentu. Autor, psycholog polski o międzynarodowej sławie, przedstawił w nim we własny, nietuzinkowy metodę najnowszy dorobek światowy z tej dziedziny psychologii. Książka omawia rozmaite koncepcje temperamentu w perspektywie historycznej Oraz współczesnej, zagadnienia fizjologiczne, biochemiczne i genetyczne temperamentu, a także problemy metodologiczne badania temperamentu.

Praca przeznaczona jest dla studentów psychologii i dziedzin pokrewnych, doktorantów oraz dodatkowo zainteresowanych tematem teoretyków i badaczy.

Książka wydana została równocześnie w wersji angielskojęzycznej poprzez wydawnictwo Plenum Press.

Pozycja została wyróżniona w 2000 roku Nagrodą Fundacji na rzecz Edukacji Polskiej.

Psychologia temperamentu
Spis treści:

• Przedmowa
• Rozdział 1. Dzieje badań nad temperamentem i sposoby rozumienia tego konstruktu teoretycznego
• 1.1. Temperament z perspektywy historycznej
• 1.1.1. Podejście spekulatywne
• 1.1.2. Początek badań empirycznych nad temperamentem
• 1.1.3. Konstytucjonalne typologie temperamentu
• 1.2. Pojecie temperamentu
• 1.2.1. Temperament jako pojęcie ograniczone do sfery emocjonalnej
• 1.2.2. Temperament jako styl zachowania
• 1.2.3. Definicje temperamentu wywodzące się z orientacji biologicznej .
• 1.2.4. Czym jest temperament: Uwagi końcowe
• 1.3. Temperament a osobowość
• 1.3.1. Temperament: Składnik czy synonim osobowości
• 1.3.2. Różnice między pojęciem temperamentu a pojęciem osobowości ujmowanej odmiennie niż w teorii cech
• 1.3.3. Temperament a wielka piątka czynników osobowości
• Rozdział 2. Pionierzy współczesnych badań nad temperamentem
• 2.1. Wprowadzenie
• 2.2. Biologiczna teoria PEN Eysencka
• 2.2.1. Źródła teorii PEN
• 2.2.2. Wymiary i struktura temperamentu
• 2.2.3. Biologiczne uwarunkowania PEN
• 2.2.4. Procedury diagnozowania PEN
• 2.2.5. Eysenckowskie superczynniki a poziom funkcjonowania i zachowanie społeczne
• 2.2.6. Uwagi krytyczne
• 2.3. Typologia neopawłowowska: Tiepłow i jego szkoła
• 2.3.1. Źródła orientacji Tiepłowa w badaniach nad właściwościami układu nerwowego człowieka
• 2.3.2. Pojęcie i postulowana struktura temperamentu
• 2.3.3. Badanie właściwości układu nerwowego
• 2.3.4. Metody diagnozy cech układu nerwowego
• 2.3.5. Cechy układu nerwowego a zachowanie
• 2.3.6. Uwagi krytyczne
• 2.4. Interakcyjna teoria temperamentu Thomasa i Chess
• 2.4.1. Geneza interakcyjnej teorii temperamentu
• 2.4.2. NYLS jako źródło i potwierdzenie interakcyjnej teorii temperamentu
• 2.4.3. Metody pomiaru temperamentu stosowane przez Thomasa i Chess
• 2.4.4. Temperament a zaburzenia zachowania
• 2.4.5. Uwagi krytyczne
• Rozdział 3. Współczesne teorie temperamentu
• 3.1. Teorie temperamentu zorientowane na dziecko
• 3.1.1. Behawioralno-genetyczna teoria temperamentu Bussa i Plomina
• 3.1.2. Rozwojowy model temperamentu: Rothbart i Derryberry
• 3.1.3. Emocjonalna teoria temperamentu Goldsmitha i Camposa
• 3.1.4. Kagana teoria temperamentu zahamowanego i niezahamowanego
• 3.2. Teorie temperamentu zorientowane na człowieka dorosłego
• 3.2.1. Przyjemność — aktywowalność — dominacja: Model temperamentu Mehrabiana
• 3.2.2. Neuropsychologiczny model temperamentu Graya
• 3.2.3. Biologiczna teoria poszukiwania doznań Zuckermana
• 3.2.4. Teoria temperamentu Rusałowa oparta na koncepcji systemów funkcjonalnych
• 3.2.5. Regulacyjna teoria temperamentu Strelaua
• Rozdział 4. Korelaty fizjologiczne i biochemiczne temperamentu
• 4.1. Wprowadzenie
• 4.2. Struktura, fizjologia i biochemia układu nerwowego w odniesieniu do cech temperamentu
• 4.2.1. Komórka nerwowa
• 4.2.2. Autonomiczny układ nerwowy
• 4.2.3. Ośrodkowy układ nerwowy
• 4.2.4. Uwagi końcowe
• 4.3. Korelaty psychofizjologiczne temperamentu
• 4.3.1. Fizjologiczne korelaty temperamentu w zakresie aktywacji autonomicznej
• 4.3.2. Korelaty fizjologiczne temperamentu odnoszące się do aktywacji korowej
• 4.4. Korelaty biochemiczne temperamentu
• 4.4. l. Kortyzol — najpopularniejszy hormon wśród badaczy temperamentu
• 4.4.2. Neuroprzekaźniki i ich enzymy
• 4.4.3. Uwagi ogólne
• Rozdział 5. Badania nad temperamentem w ujęciu genetyki zachowania
• 5.1. Teoretyczne problemy genetyki zachowania w odniesieniu do badań nad temperamentem człowieka
• 5.1.1. Współczynnik odziedziczalności jako wskaźnik wkładu czynników genetycznych w powstawanie różnic indywidualnych w charakterystykach zachowania
• 5.1.2. Wybrane metody genetyki zachowania stosowane w badaniach tem-peramentalnych
• 5.1.3. Związki między genami a środowiskiem i genetyczna regulacja rozwoju
• 5.2. Genetyka zachowania w zastosowaniu do badań nad temperamentem: Wybrane wyniki empiryczne
• 5.2.1. Pierwszy etap poszukiwań genetycznych uwarunkowań różnic indywidualnych w cechach temperamentu: Badania na zwierzętach
• 5.2.2. Ekstrawersja i neurotyczność: Dwie najczęściej badane przez genetyków zachowania cechy temperamentu
• 5.2.3. Odziedziczalność wybranych cech temperamentalnych
• 5.2.4. Zmiany rozwojowe we wpływie genów i środowiska na różnice indywidualne w temperamencie
• 5.2.5. Od genetyki ilościowej do genetyki molekularnej
• 5.2.6. Uwagi końcowe
• Rozdział 6. Metody badania temperamentu: Zagadnienia diagnostyczne i metodologiczne
• 6.1. Metody pomiaru temperamentu
• 6.1.1. Ocena temperamentu na podstawie danych pochodzących z obserwacji
• 6. l .2. Psychofizyczne i psychofizjologiczne wskaźniki cech temperamentalnych
• 6.1.3. Wywiad jako źródło informacji na temat temperamentu
• 6.2. Kwestionariusze temperamentu
• 6.2.1. Kwestionariuszowe badanie temperamentu niemowląt i dzieci
• 6.2.2. Kwestionariusze temperamentu dla młodzieży i dorosłych
• 6.2.3. Strategie konstruowania kwestionariuszy temperamentu oraz cechy mierzone przez te narzędzia
• 6.3. Wybrane zagadnienia diagnozy temperamentu
• 6.3.1. Wieloaspektowe podejście do diagnozy temperamentu
• 6.3.2. Trafność teoretyczna kwestionariuszy temperamentu oceniana na podstawie wskaźników psychofizjologicznych i psychofizycznych
• 6.3.3. Diagnoza temperamentu w ujęciu międzykulturowym
• Rozdział 7. Funkcjonalne znaczenie temperamentu
• .1. Pojecie temperamentu trudnego
• .2. Temperament a dobroć dopasowania
• .3. Temperament trudny a zaburzenia psychiczne
• .4. Temperament trudny a poziom przystosowania
• .5. Przejawy temperamentu trudnego w grupach klinicznych .6. Temperament a nauka szkolna
• 7.1. Wpływ temperamentu na zachowanie i przystosowanie dziecka w nie sprzyjających warunkach
• 7.2. Temperament jako moderator zjawisk związanych ze stresem
• 7.2.1. Rozumienie zjawisk stresu
• 7.2.2. Temperament a stres: Hipotezy i dane empiryczne
• 7.2.3. Temperament jako czynnik moderujący skutki stresu: Temperamentalny czynnik ryzyka
• 7.2.4. Uwagi końcowe
• Bibliografia
• Wykaz najważniejszych skrótów
• Indeks nazwisk
• Indeks rzeczowy