José Ortega y Gasset nie był wrogiem demokracji jako ustroju politycznego, ale był krytykiem pewnych zjawisk społecznych z demokracją związanych. Podstawowe założenie monografii stanowi przekonanie, że uzasadniona krytyka może w większym stopniu przysłużyć się takiej czy innej instytucji, aniżeli niezachwiana wiara w jej doskonałość. Studia nad pismami hiszpańskiego filozofa prowadzą do przekonania o kruchości ustroju demokratycznego, którą można wzmocnić poprzez ukształtowanie społeczeństwa obywatelskiego. Z tej perspektywy mniejsze znaczenie ma masowe uczestnictwo w wyborach, a większe odpowiedzialny i rozumny wyborca, gdyż tylko taki w swojej większości może zapobiec oddaniu władzy w ręce destrukcyjnych sił politycznych.
Monografia prezentuje natomiast nieco odmienne od ortegiańskiego spojrzenie na epokę oświecenia, które pozostawiło nie tylko wyraźny zarys nowego porządku społecznego, ale także wytyczne dotyczące odpowiedniego przygotowania do uczestnictwa we władzy mas społecznych. Problem polega na odpowiedzi na pytanie, czy przypadkiem kolejne pokolenia, ignorując okoliczności życia (w tym pewne wydarzenia historyczne), faktycznie kształtowały zachodnią cywilizację zgodnie z duchem oświecenia, a nie tylko z jego formalnymi zaleceniami?
Autor
Książka ma nieco przekorny charakter, gdyż jej autor ? spoglądając na zjawisko poświęcania się takiej czy innej idei (Prawdy, Sprawiedliwości, Wolności itp.) ? koncentruje się na sytuacjach, w których idee uwodziły ludzkie umysły, a skutki tego uwiedzenia były najgorsze z możliwych, nawet dla tych idei. „Klęska śmiałych planów idealistycznych – pisał José Ortega y Gasset – demoralizuje człowieka całkowicie. Traci on swą spontaniczną wiarę w jakąkolwiek jasną i ukierunkowaną siłę” (Zmierzch rewolucji). W prezentowanej monografii poglądom hiszpańskiego filozofa przeciwstawia się poglądy dwóch myślicieli należących do przeciwnego obozu. Pierwszym jest Georg Hegel, przekonany, że po to, by zrealizować powszechny cel ludzkiej historii, „[…] każdy wielki człowiek musi zdeptać na swej drodze niejeden niewinny kwiat i niejedną rzecz zburzyć” (Wykłady z filozofii dziejów). Drugi to najbardziej w chwili obecnej wpływowy rosyjski ideolog Aleksander Dugin, nawołujący Rosjan, by w końcu „[…] rozpoznali swoje niewyraźne, ale własne, eschatologiczne ideały – triumf Idei [Narodowej], Sprawiedliwości, Prawdy” (???????????) . W książce pojawiają się także inni myśliciele (m. in. Kartezjusz, Kant, Hume, Unamuno), a tło narracji stanowią najnowsze wydarzenia historyczne i odniesienia do literatury pięknej.
Autor
José Ortega y Gasset jest wprawdzie głównym bohaterem monografii, ale jego poglądy stanowią tu jedynie zasadniczy punkt odniesienia, gdyż obok niego pojawiają się też postacie innych myślicieli. Genezę książki stanowią studia nad klasycznymi przedstawicielami filozofii hiszpańskiej, powodujące powstanie odmiennego nieco aniżeli powszechnie dominujące spojrzenia tak na ludzkie społeczeństwa, jak i jednostki. Perspektywa ta związana jest z pewnym rodzajem racjonalności, którą sam Ortega nazywa „rozumem witalnym”. Najważniejsza zmiana, jaką powoduje jej przyjęcie, dotyczy oceny silnie zakorzenionego w zachodniej filozofii idealizmu. Dlatego też monografia ta mogłaby równie dobrze nosić tytuł Zwodniczy urok idei. I nie chodzi tu o odrzucenie idei jako takich, ale o zmianę spojrzenia na ich rolę w życiu człowieka i społeczeństw. „To nie wartości transcendentne nadają sens życiu – twierdził Ortega y Gasset – lecz odwrotnie, dzięki swej cudownej wspaniałomyślności życie domaga się entuzjazmu dla czegoś, co jest poza nim”. W kontekście zjawiska walki o władzę autor usiłuje pokazać, jak z perspektywy rozumu witalnego zmienia się ocena takich zjawisk, jak demokracja czy państwo prawa, a także wartości związanych z tym, co rozumiemy pod pojęciami „sprawiedliwości” czy „równości społecznej”. Autor
Podążanie za myślą Autora jest zajęciem fascynującym i intelektualnie satysfakcjonującym. Przyjął on bardzo skuteczną teoretycznie metodę przemyślenia najmocniej przyciągającego uwagę czytelników i badaczy aspektu twórczości Miguela de Unamuno. Śledzi tok wywodów Unamuna, domagając się okazywania racjonalnych uzasadnień wypowiadanych przez niego tez. Nazywa ten sposób postępowania "zwykłą analizą". [...] Zastosowanie owej "zwykłej analizy" w badaniach nad myślą Unamuna czyni monografię Krzysztofa Polita dziełem wyjątkowo precyzyjnym, przejrzystym, jasnym i przekonującym, a jego samego ukazuje jako mistrza racjonalnej analizy, nieulegającego magii autorytetów oraz modnych w dzisiejszej humanistyce metod badawczych. Takiej właśnie pracy w naszych badaniach nad twórczością Unamuna brakowało.
prof. dr hab. Mieczysław Jagłowski
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
