Tematem książki jest zagadnienie politycznej aktywizacji szyitów w Libanie w latach 1960-1982. W początkowym etapie tego okresu szyici, będący jedną ze wspólnot etniczno-religijnych społeczeństwa libańskiego, zaczęli aktywnie protestować przeciwko polityce władz centralnych, wyrażać niezadowolenie z niekorzystnej dla nich sytuacji polityczno-ekonomicznej i żądać zmian strukturalnych, mających przynieść oczekiwaną poprawę.

Niniejsza publikacja jest pokłosiem seminarium na temat władzy na muzułmańskim Bliskim Wschodzie, które zostało zorganizowane w czerwcu 2013 przez Centrum Badań Bliskowschodnich w Instytucie Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN.

W ostatnich latach, a zwłaszcza po 11 września 2001 r., w świecie zachodnim pojawia się coraz więcej głosów mówiących o nieuchronnym konflikcie między Zachodem a światem islamu. Uznano, że wydarzenie 11 września jest symbolicznym początkiem wojny obu światów. Katarzyna Brataniec nawiązuje do dotychczasowego zachodniego dorobku w zakresie problematyki stosunków między obiema cywilizacjami. [...] Skupia się przede wszystkim na wymiarze społecznych i kulturowych uwarunkowań konfliktów. Nie wdaje się w dywagacje na temat religii czy specyfiki arabskiego myślenia [...] Najważniejsze jednak są dla niej procesy społeczne, które umieszcza na szerokim tle historycznym. Autorka śledzi dzieje kontaktów Zachodu z islamem od czasów najdawniejszych po współczesność, od wojen krzyżowych po interwencję amerykańską w Iraku. Pragnie ustalić, czy rzeczywiście taka konfrontacja jest dla islamu i Zachodu nieunikniona, czy może da się jej uniknąć. A jeśli da się jej uniknąć, to w jaki sposób? Czy możliwy jest dialog z kulturą islamu? Stara się również wyjaśnić, jakie czynniki spowodowały pojawienie się tej konfrontacji. [...] Nie formułuje pochopnych opinii na podstawie przypadkowych zdarzeń, lecz sięga do korzeni, do analizy procesu historycznego, przez co unika uproszczeń tak częstych w wypowiedziach osób nieznających kultury arabskiej i muzułmańskiej. Nie daje się zwieść owym powierzchownym opiniom, nie podbudowanym żadną głębszą analizą społeczno-kulturową.

Przedstawiamy polskiemu Czytelnikowi wybór perskich tekstów będących głosami w dyskusji nad modernizacją kraju, prowadzonej przez Irańczyków od drugiej połowy XIX wieku po tak zwaną rewolucję islamską i czasy współczesne. Debata światopoglądowa wywołana przez konfrontację Persji z zachodnią cywilizacją zmusiła Irańczyków do zajęcia stanowiska wobec osiągnięć myśli oświeceniowej, a także do postawienia pytania o własną tożsamość. Niniejszy tom pozwala uchwycić bogactwo i złożoność kultury irańskiej, jej manichejskie rozdarcie, a zarazem oryginalną próbę syntezy Wschodu z Zachodem, religii z myślą lewicową, tradycji z potrzebą postępu, ducha z materią. Niestety, w irańskiej polityce dotychczas zwyciężały skrajności, radykalne wizje mające na celu całkowite oddzielenie światła od ciemności. Chociaż mieszanka idei lewicowych i islamskich, tłumionych jako wywrotowe i wsteczne w duchu wielkomocarstwowej propagandy sukcesu, na moment zatriumfowała podczas rewolucji w 1978 roku, to wkrótce jednak rewolucja została nazwana islamską, a oficjalny dyskurs Islamskiej Republiki Iranu odrzucił wszelkie alternatywne wizje świata. Na jak długo? Czas pokaże, bowiem dziś debata nad irańską tożsamością nadal się toczy - nie tylko wśród intelektualistów, ale także w zatłoczonych teherańskich taksówkach i w perskojęzycznej cyberprzestrzeni, a doświadczeni przez historię Irańczycy lubią powtarzać: in ham begzarad, ,,to też przeminie`.

Książka poświęcona jest jednemu z bardziej interesujących "wizjonerów" współczesnej myśli pedagogicznej Fetullahowi Gulenowi oraz ruchowi społecznemu nazywanemu od jego imienia. To znamienne, że teolog katolicki, religioznawca, historyk idei, bierze "na warsztat" muzułmańskiego myśliciela i z dużą dawką empatii, możliwą u człowieka o określonej wrażliwości metafizycznej, pochyla się nad jego przemyśleniami i praktycznymi rozwiązaniami w omawianej sferze. Dr hab. Piotr Stawiński prof Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie

Teologiczne i praktyczne aspekty dialogu chrześcijańsko-muzułmańskiego Pedagogiczne i etyczne aspekty dialogu chrześcijańsko-muzułmańskiego Dialog chrześcijańsko-muzułmański w Polsce, Europie i na świecie Literatura przestrzenią dialogu chrześcijańsko-muzułmańskiego

Publikacja obejmuje szeroki zakres problemów związanych z rozwojem islamu w Chinach, ze szczególnym uwzględnieniem okresu końca XIX i pierwszej połowy XX wieku. W kolejnych rozdziałach szczegółowo zostały omówione takie zagadnienia jak: geneza chińskiej społeczności muzułmańskiej i zarys dziejów jej kultury, narodziny i rozwój radykalnego ruchu religijnego yihewani w chińskim islamie, sytuacja muzułmanów chińskich w okresie przejścia od cesarstwa do republiki, muzułmański ruch "nowej kultury" w republice chińskiej, stosunek muzułmanów chińskich do zagrożenia japońskiego i obecności Japończyków w Chinach oraz położenie muzułmanów chińskich w Chińskiej Republice Ludowej i ich postawa wobec komunizmu. Książka, oparta w znacznym stopniu na pochodzących z epoki tekstach chińskich muzułmanów oraz na oryginalnych opracowaniach chińskich, stanowi istotny wkład w polskie badania islamistyczne i sinologiczne.

ROZDARTA ZASŁONA to prawdziwa historia życia kalekiej młodej muzułmanki, która w cudowny sposób poznała Jezusa, doznała uzdrowienia i stała się chrześcijanką. Jest to opowieść Pakistanki, której usilne dążenie do nawiązania kontaktu z żywym Bogiem przyniosło jej również uwolnienie od ograniczeń związanych z ułomnością i płcią, szczególnie istotnych w świecie islamu. Po pewnym czasie od wydarzeń związanych z uzdrowieniem i nawróceniem Esther Gulshan zamieszkała w Anglii, gdzie opowiedziała o swojej wierze w Chrystusa, a także o kulturze w jakiej żyła i wychowała oraz tym, kim dla niej stał się Bóg. Książka jest międzynarodowym bestsellerem od wielu lat.

Cennym elementem książki jest zwrócenie uwagi na wspólny zasób kulturowy, a zarazem obszar tożsamości irańskich zaratusztrian i muzułmanów, a także podkreślenie odpowiedzialności oraz roli sprawczej przywódców wspólnoty w kształtowaniu jej samoświadomości i tożsamości. Z recenzji prof. dr hab. Anny Krasnowolskiej

Stanisław Zapaśnik, znany specjalista w dziedzinie Azji Centralnej, analizuje w swej książce problemy niezwykle ważne w odniesieniu zarówno do tego regionu, jak i do islamu jako religii i cywilizacji. Wykazuje, że przenoszenie powstałych w kulturze zachodniej pojęć, takich jak religia czy fundamentalizm, na zjawiska istniejące poza jej kręgiem jest przyczyną powtarzających się nieporozumień w sprawach przemian religijności muzułmanów w Azji. Autor prezentowanej książki, pisząc o islamie centralnoazjatyckim i nowych w nim zjawiskach, opiera się nie tylko na znajomości obszernej literatury specjalistycznej. Podstawą jego wiedzy są badania terenowe i nawiązane w ich trakcie kontakty osobiste. To właśnie one pozwalają sformułować ciekawe opinie i wnioski, często zaskakujące czytelnika.

- pasjonująca historia narodzin i rozkwitu nowoczesnego fundamentalizmu muzułmańskiego na Bałkanach - wnikliwa analiza wpływu polityki międzynarodowej, zwłaszcza amerykańskiej, na umocnienie się bojówek muzułmańskich na terenach dawnej Jugosławii Autor jest niemieckim dziennikarzem, publicystą zajmującym się problematyką geopolityczną i znawcą Bałkanów. Jego książka to efekt wnikliwej analizy źródeł historycznych, licznych rozmów przeprowadzonych z ekspertami służb specjalnych i przedstawicielami misji ONZ w Bośni oraz własnych doświadczeń z pobytu na Bałkanach. Paktem z diabłem nazywa on współpracę służb specjalnych USA z mudżahedinami, których Pentagon w latach 90-tych wspierał w walce na terenach dawnej Jugosławii. Mezalians ten okazał się fatalny w skutkach, bo wyszkoleni w Bośni bojownicy dżihadu brali udział w zamachach z 11 września, a bałkańscy przyjaciele Osamy bin Ladena figurowali na liście płac CIA. To przystępnie napisana, demaskatorska, przenikliwa, rzetelna i ważna pozycja, znakomita lektura.

W dniach 19–20 października 2011 roku na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu odbyła się druga międzynarodowa konferencja poświęcona teorii i praktyce chrześcijańsko-muzułmańskiego dialogu. Do jej organizacji zachęciły nas pozytywne echa pierwszej konferencji z października 2010 roku oraz dobre przyjęcie opublikowanych materiałów pokonferencyjnych (Wydawnictwo Naukowe UMK Toruń, 2011). Mamy podstawy, aby sądzić, że zarówno konferencja, jak i publikacja przyczyniły się do przełamywania „wzajemnej ignorancji”, wzbogaciły naszą wiedzę o partnerach religijnego dialogu i o naszych religiach, określiły szanse oraz wskazały wyzwania i zagrożenia chrześcijańsko-muzułmańskiego dialogu we współczesnym świecie. Uświadomiły także, że zarówno chrześcijaństwo, jak i islam są nie tylko wiarą, ale także wiedzą, nauką i historią. Oba wyznania są również systemem wartości ważnych dla współczesnego świata; wśród tych wartości na pierwszym miejscu należy wymienić pokój. Toruńskiej konferencji patronują dwie wybitne osobistości reprezentujące świat chrześcijański oraz świat islamu, darzący się szacunkiem i doskonale rozumiejący się zwolennicy i orędownicy międzyreligijnego dialogu – błogosławiony Jan Paweł II oraz Fethullah Gulen. W niniejszym tomie pomieściliśmy teksty wygłoszonych podczas konferencji referatów, których autorzy podejmowali różnorodne aspekty chrześcijańsko-muzułmańskiego dialogu: od zagadnień metodologiczno- merytorycznych, poprzez pogłębioną refleksję o orędownikach dialogu, przemyślenia dotyczące praktyki dialogowej, informacji o chrześcijańsko-muzułmańskich relacjach w wielowyznaniowym, wielonarodowym, wielokulturowym i wielojęzycznym Wielkim Księstwie Litewskim, aż do literackich ujęć chrześcijaństwa oraz islamu. W sumie prezentujemy Czytelnikowi dwadzieścia różnorodnych opracowań autorskich, będących pokłosiem dwudniowych obrad. Organizatorzy konferencji serdecznie dziękują za pomoc w jej organizacji, za obecność i udział w obradach patronom honorowym, szanownym gościom, referentom oraz wszystkim jej uczestnikom. Szczególnie gorące podziękowania kierujemy pod adresem patronów honorowych konferencji: reprezentującego Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego członka Zarządu Sławomira Kopyścia oraz reprezentującego Prezydenta Miasta Torunia – Wiceprezydenta Ludwika Szuby. Swą obecnością na uroczystym otwarciu konferencji zaszczycili organizatorów. Ich Ekscelencje Ambasadorowie krajów arabskich: J.E. Ambasador Republiki Jemeńskiej, Ali Ali Abdulaziz Aqlan; J.E. Ambasador Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Asim Mirza Ali Mohamed Al-Rahma; J.E. Ambasador Algierskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej, Abdelkader Khemri, którym przekazujemy nasze wyrazy wdzięczności i głębokiego szacunku. W konferencji uczestniczył jako gość honorowy, a zarazem jako współorganizator i współgospodarz spotkania, p. Selcuk Mustafa Ozcan, prezes Instytutu Dialogu Dunaj, któremu również składamy serdeczne podziękowania. Słowa powitania w imieniu Jego Magnificencji Rektora Uniwersytetu Mikołaja Kopernika oraz władz Wydziału Filologicznego skierował do organizatorów i uczestników konferencji Dziekan prof. Adam Bednarek. Miło nam było gościć również przedstawicieli ważnych dla międzyreligijnego dialogu Instytucji od wielu lat efektywnie realizujących dialog nie tylko w teorii, ale także w praktyce: ks. prof. Waldemara Chrostowskiego – przewodniczącego Stowarzyszenia Biblistów Polskich; ks. dra Adama Wąsa oraz dra Artura Konopackiego – współprzewodniczących Rady Wspólnej Katolików i Muzułmanów. Jeszcze raz dziękujemy wszystkim uczestnikom naszego spotkania: patronom honorowym, gościom, referentom, słuchaczom oraz dyskutantom. W osobach referentów podziękowania kierujemy zarazem do autorów tekstów zamieszczonych w niniejszym tomie.

Zagrożenie terroryzmem stanowi obecnie jedno z najpoważniejszych zagrożeń zarówno w ujęciu narodowym, jak i międzynarodowym. Eskalacja zbrodniczej działalności terroryzmu religijnego (opartego na fundamentalizmie islamskim) nastąpiła wraz z początkiem nowego stulecia. Dnia 11 września 2001 roku islamiści przeprowadzili najbardziej spektakularny zamach terrorystyczny we współczesnych dziejach ludzkości, rozbijając uprowadzone samoloty pasażerskie o budynki WTC w Nowym Jorku oraz budynek Pentagonu w Waszyngtonie. Wydarzenia te spowodowały przewartościowanie dotychczasowego podejścia zarówno do problemu samego zagrożenia terroryzmem, jak też sposobów walki z nim i podejmowania przedsięwzięć w obszarze przeciwdziałania mu. Antyizraelska działalność islamistów, wspieranych przez sąsiadujące z Izraelem państwa arabskie, widzące w państwie żydowskim protektora USA, stanowi podstawę obecnego globąlnego zagrożenia terroryzmem. Izrael, Stany Zjednoczone i państwa zachodnie to w ideologii islamistów synonim szatana, w ich mniemaniu głównego sprawcy biedy przeważającej większości muzułmanów na świecie. Odnosząc się do sytuacji na Bliskim Wschodzie, autorzy opracowań w większości odwołują się do antyizraelskiej działalności islamistów, zwykle pomijając problem wewnętrznego terroryzmu żydowskiego. Stanowi on wszakże niebezpieczeństwo nie tylko dla samego państwa Izrael, ale również dla wysiłków zmierzających do pokojowego politycznego uregulowania powstałego konfliktu.

Przeczytaj, przemyśl, pomedytuj… O medytacji i jej zaletach napisano już setki, a może tysiące książek. Wśród wielu dobrych i morza kiepskich pozycji na ten temat niniejsza publikacja wyróżnia się rzetelnym podejściem do tematu i skupieniem na jednej z najciekawszych linii przekazu medytacyjnego: sufizmie uniwersalnym. Wbrew nazwie, która kojarzy się z odłamem mistycyzmu islamskiego, sufizm uniwersalny wywodzi się z tradycyjnych szkół medytacyjnych działających w Indiach, a ludzie Zachodu poznali tę filozofię za pośrednictwem Hazrata Inayata Khana na początku XX wieku. Sufickie przesłanie jest uniwersalne i jest przesłaniem duchowej wolności, niezależnie od wyznawanej religii. Maciej Wielobób od dwudziestu lat praktykuje medytację i podąża ścieżką sufizmu uniwersalnego. Prowadzi także seminaria medytacyjne. Ta książka jest w gruncie rzeczy materialnym odwzorowaniem otwartej części takiego kursu i zawiera wszystko to, co nie wymaga bezpośredniej relacji mistrz–uczeń. Znajdziesz w niej omówienie metod, technik, koncepcji sufickich, a także głównych części przesłania i konkretnych praktyk medytacyjnych. Jej uzupełnieniem są teksty źródłowe, ważne dla adeptów sufizmu uniwersalnego. Przeczytaj i wstąp na drogę doskonalenia swojego życia!

Autor do zagadnienia podchodzi bardzo systematycznie i problematykę prezentuje wielostronnie: książka nie dotyczy jedynie wybranych zagadnień życia społeczności muzułmańskiej Wielkiej Brytanii, ale stanowi przegląd całościowy, syntezę dziejów tej społeczności. [...] Czytelnik otrzymuje więc całościowy obraz funkcjonowania społeczności muzułmańskich w Wielkiej Brytanii, oparty na wiarygodnych źródłach i opracowaniach. Właśnie ta wnikliwość badawcza sprawia, że uważam pracę za encyklopedię wiedzy o islamie w Wielkiej Brytanii. Z recenzji prof. dra hab. Janusza Daneckiego W rezultacie kilkuletniej rzetelnej pracy badawczej autora powstało dzieło wielowątkowe, ukazujące mozaikę przekonań, opinii i refleksji. Wnosi ono istotne wartości poznawcze do dorobku naukowego politologii, religioznawstwa, demografii i stosunków międzynarodowych. Z recenzji prof. dr hab. Marii Marczewskiej-Rytko

Monastycyzm tradycyjny, którego paradygmatem jest niewątpliwie Cluny, pojmuje wspólnotę monastyczną, jako społeczność doskonałych, ubogich i żyjących w czystości, oferującą schronienie ludziom ze świata. W XI i XII wieku schronienie to zaczyna cieszyć się tak wielkim uznaniem, że pod piórem Piotra Czcigodnego Ecclesia cluniacensis zaczyna zlewać się w jedno z „rzeczpospolitą chrześcijańskiego Kościoła”. Wspólnota łączy cenobityzm i okazjonalną praktykę eremityzmu, kobietom proponuje rekluzję (Marcigny-sur-Loire), a w pobliżu „małego Rzymu” – Cluny, rozwija się cały świat korzystających z opieki: biednych, penitentów, pielgrzymów oraz, ogólniej, wszystkich wiernych, dbających o dobre zarządzanie pamięcią indywidualną i rodową. Właśnie ten model inkluzji – w jego kulminacyjnym punkcie, gdy piewcy wielkości Cluny, na przykład Piotr Czcigodny, identyfikują go z Ecclesia– chciałbym tutaj poddać analizie.

Książka "Al-Kindi i początki filozofii w świecie islamu" jest dziełem w polskiej literaturze przedmiotu oryginalnym i wyjątkowym. Po raz pierwszy omawia - w uprawianej w Polsce historii filozofii - początki filozofii islamskiej, nierozerwalnie związanej z poglądami pierwszego islamskiego (a jednocześnie arabskiego) filozofa Al-Kindiego. Żyjący w IX wieku. Al-Kindi "filozof Arabów", nazywany też w kręgu kultury chrześcijańskiej Alkindusem, stoi u początku filozofii islamskiej. Odegrał on fundamentalną rolę w ruchu tłumaczeniowym, który dał sposobność uczonym muzułmańskim IX w. (i w wiekach kolejnych) zapoznania się z dorobkiem filozofów starożytności: Sokratesa, Platona, Arystotelesa. Dzięki pracom Al-Kindiego świat islamu zainteresował się metafizyką, teorią wiedzy, a także teorią intelektu, co więcej - filozoficzną nauką o duszy, czyli dzisiejszą psychologią. Al-Kindi ma także znaczny wkład w opracowanie podstaw arabskiej terminologii filozoficznej i naukowej. Życie i dzieło Al-Kindiego (w przeciwieństwie do Awicenny, Awerroesa, Al-Gazalego, Ibn Halduna) jest w Polsce nieznane. Owszem, niektórzy polscy filozofowie przywoływali dzieła Al-Kindiego, były to jednak tylko jego łacińskie przekłady. Opracowując myśl filozoficzną Al-Kindiego, autor sam przekładał dzieła tego uczonego. Co więcej, dokonywał weryfikacji przekładów nie tylko terminów, ale i fragmentów Koranu czy treści zaczerpniętych z różnych dzieł napisanych w języku arabskim. W swojej pracy podejmował też zasadną krytykę błędnych interpretacji (upowszechnianych w polskiej literaturze z zakresu historii filozofii), dotyczących myśli filozoficznej islamu oraz kulturowego dziedzictwa Arabów i innych narodów z kręgu kultury tejże religii.

Barbara Pasamonik – doktor nauk humanistycznych, absolwentka kulturoznawstwa na Uniwersytecie Wrocławskim i Szkoły Nauk Społecznych przy IFiS PAN w Warszawie. Obecnie pracuje jako socjolog kultury w Instytucie Filozofii i Socjologii Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie. Jej zainteresowania badawcze obejmują zderzenia wartości kulturowych, dialog międzykulturowy, dylematy tolerancji w społeczeństwach wielokulturowych i perspektywę gender w badaniach migracyjnych. Jest autorką artykułów na temat dylematów wielokulturowości, paradoksów tolerancji i integracji europejskich muzułmanów opublikowanych m.in. w „The Social Studies”, „Edukacji”, „Edukacji i Dialogu”, „The International Affairs Review” oraz w „Kulturze i Społeczeństwie”. Islam europejski doczekał się wielu opracowań. Również w Polsce powstają liczne publikacje na ten temat. Książka Barbary Pasamonik wpisuje się w ten mający znaczny dorobek polski nurt badań nad islamem europejskim. Szczególną zaletą książki jest odejście od ogólnej tematyki i skupienie się na szczegółowych zagadnieniach związanych z problemem genderu. […] Publikacja ta jest zatem ważnym osiągnięciem badawczym, autorka analizuje w niej postawy muzułmańskie wobec zjawisk genderowych w Europie Zachodniej, przede wszystkim we Francji i Wielkiej Brytanii. Z recenzji prof. dr hab. Janusza Daneckiego Praca dorównuje rangą teoretyczną takim pozycjom, które silnie poruszyły czytelników w Polsce, jak niedawno wydany bestseller Paula Scheffera Druga ojczyzna czy Stephena Castlesa i Marka J. Millera Migracje we współczesnym świecie. Wzmacnia również siłę polskich publikacji z tego zakresu, wnoszących poważny wkład teoretyczny w wiedzę o muzułmankach, a pisanych z perspektywy genderowej. Z recenzji prof. dr hab. Krystyny Slany

Irlandka Louise, pracownica jednego z biur turystycznych, mieszkała spokojnie na Cyprze wraz ze swoim syryjskim mężem Mustafą. Kiedy stosunki w małżeństwie się zepsuły, po rozwodzie ich córka May przyznana została Louise, ale Mustafa nie pogodził się z tym, było to bowiem niezgodne z zasadami panującymi w świecie islamu. Postanowił więc porwać swoją córkę podczas jednego z przyznanych przez sąd widzeń. Louise wyrusza z siostrą przez Turcję w kierunku Syrii z zamiarem odzyskania córki. Wszystko dzieje się w czasie, kiedy w Syrii wybuchła już wojna domowa. Trzymająca w napięciu książka opowiada o niezwykłych, trudnych przeżyciach Louise w drodze do Syrii i z powrotem, o pomocy, jaką otrzymała od obcych ludzi i czyhających wokół niebezpieczeństwach wojny i obcej kultury. Opowieść kończy się happy endem - Louise z córką, po wielu trudach, udaje się wyrwać z "piekielnego kręgu".

Ayaan Hirsi Ali, autorka bestsellerowych wspomnień pt. „Niewierna”, w nowej książce kreśli obraz kulturowych różnic między islamem i cywilizacją zachodnią. Opowiada o życiu w Ameryce, z dala od muzułmańskich fanatyków, którzy wielokrotnie grozili jej śmiercią. Opisuje, jak zmieniało się jej życie po tym, jak zerwała kontakty z rodziną i odrzuciła przesądy, które początkowo uniemożliwiały jej asymilację w zachodnim społeczeństwie. W poruszający sposób opowiada, jak pogodziła się z matką i kuzynami w Somalii i w Europie, oraz ze swoim pobożnym ojcem, leżącym już na łożu śmierci, który wyrzekł się jej, gdy po atakach z 11 września odrzuciła islam. „Wspomnienia te znacznie bardziej niż akademickie tomy wyjaśniają, dlaczego islam stanowi największe zagrożenie dla zachodnich liberalnych społeczeństw" - Deepak Lal, autor "In Praise of Empires"