Poradnik pacjenta. Lekarskie badania laboratoryjne

Lista wyników różnych badań laboratoryjnych przedstawiona w poradniku informuje ogólnie o wynikach badania. Laboratoria mają różne normy i na nie trzeba przede wszystkim zwracać uwagę podczas interpretacji. Także jednostki bywają inne, zależnie od tego, w jakim laboratorium dokonano pomiarów. Wszystkie wyniki powinien zobaczyć lekarz, który wydaje ostateczną diagnozę. W interpretacji bierze się pod uwagę dopuszczalną granicę błędu, czyli wartość, o którą laboratorium mogło zawyżyć lub obniżyć rzeczywisty wynik. Wynosi ona od 4 do 10 procent.
Pojęcie wartości normalnych jest pojęciem statystycznym, obejmującym 95% badanej populacji ludzi zdrowych. Oznacza to, że 5 osób na 100 badanych, uznawanych za całkowicie zdrowych, może mieć wynik danego parametru powyżej lub poniżej zakresu „norm". Dodatkowo - wiele spośród parametrów, jakie badamy we krwi i moczu, wykazuje zależność od płci i wieku, pory dnia (dobowe wahania w wydzielaniu niektórych hormonów), czasu, jaki upłynął od ostatniego posiłku, lub stanów fizjologicznych organizmu (inne wartości niektórych parametrów u kobiet w ciąży czy podczas menstruacji). Dlatego wyodrębniono grupy według wieku, płci, rasy bądź grupy etnicznej. Nazywane są one grupami referencyjnymi, a każda charakteryzuje się właściwym dla niej zakresem normy (wartości referencyjnych).
Wartości normalne (wartości referencyjne, norma) zależne są również od:
- metody badań laboratoryjnych,
- błędu w precyzji pomiaru,
- pracowni wykonującej badanie i przyjętych w tej pracowni warunków pobierania i przechowywania materiału.
Dlatego też ważne jest, aby sięgać do norm podanych przez konkretne laboratorium. Warto wiedzieć, że w sferze diagnostyki medycznej aktualnie obowiązującymi aktami prawa jest ustawa o diagnostyce laboratoryjnej z 27 lipca 2001 r. (tekst jednolity: Dz.U. 2004 r. Nr 144, póz. 1529).
Nie należy samemu wyciągać wniosków z wyników badań i stawiać samodzielnie diagnoz - zajmie się tym lekarz, który uzupełni wyniki badaniem fizykalnym, wywiadem z chorym i własnymi obserwacjami, zanim podejmie się próby wstępnej diagnozy. Na badanie podmiotowe składają się:
Obserwacja - bardzo ważna część badania. Lekarz obserwuje wygląd i zachowanie się pacjenta. Często należy się rozebrać, aby doktor dokładnie ocenił każdy obszar ciała pacjenta.
Osłuchiwanie - Lekarz osłuchuje pacjenta za pomocą stetoskopu, rzadko - bezpośrednio własnego ucha. Najczęstsze obszary osłuchiwa-nia to:
- płuca,
- serce,
- brzuch,
- naczynia krwionośne.
Opukiwanie - zjawisko akustyczne wykorzystywane w diagnostyce. Lekarz kładzie dłoń na badanym obszarze ciała i stuka w jeden z palców drugą ręką. Doświadczony doktor może łatwo określić, czy w brzuchu lub płucach znajduje się płyn, naciek zapalny lub nowotworowy itd.
Badanie palpacyjne - za pomocą dotyku lekarz sprawdza, czy na ciele znajdują się nietypowe zmiany, czy ucisk na pewne obszary ciała sprawia ból, czy wszystkie narządy jamy brzusznej mają prawidłowy kształt, konsystencję. Tą metodą również ocenia się stan węzłów chłonnych.
Badania przyrządowe
Audiogram - graficzne przedstawienie wyniku badania audiome-trycznego, oceniającego sprawność narządu słuchu.
Spirometria - badanie dokonujące (spirometrem) pomiaru objętości i pojemności płuc oraz przepływów powietrza znajdującego się w płucach i oskrzelach w różnych fazach cyklu oddechowego.
Komputerowe badanie wzroku - seria badań okulistycznych mierzona i interpretowana liczbowo przez program komputerowy. Obejmuje m.in. ocenę refrakcji oka, skiaskopię, pomiar ciśnienia dna oka.
EEG - elektroencefalografia. Nieinwazyjna metoda diagnostyczna badania bioelektrycznej czynności mózgu za pomocą elektroencefalografii. Umieszcza się na powierzchni skóry czaszki elektrody, które rejestrują zmiany potencjału elektrycznego i po ich wzmocnieniu tworzą z nich zapis elektroencefalogram.
Pole widzenia (perymetria) aktualnie powszechnie stosuje się tzw. komputerowe badanie pola widzenia.
Endoskopia:
- gastroskopia,
- rektoskopia,
- kolonoskopia.
Pomiar ciśnienia krwi, niekiedy nazywany RR.
EKG - elektrokardiografia - rezultat to wydruk 12. wykresów. Doświadczony lekarz może z nich dowiedzieć się wiele o pracy serca i zaburzeniach. Może rozpoznać zawał czy niedokrwienie.
Badania laboratoryjne
Istnieje cały szereg badań, jakie może zlecić lekarz pierwszego kontaktu. Ich rolą jest głównie potwierdzenie podejrzeń lekarza. Odpowiedni ich dobór zmniejsza zarówno koszt, jak i czas potrzebny na postawienie rozpoznania.
Do podstawowych należą:
- badanie krwi,
- badanie moczu,
- badanie kału.
Badania patomorfologiczne:
- cytologia,
- histopatologia.
Badania obrazowe
Wiele typów badań (gł. prześwietleń), które informują lekarza o wyglądzie struktur naszego ciała:
USG - badanie ultrasonograficzne. Używane głównie do diagnostyki jamy brzusznej, tarczycy, naczyń krwionośnych i serca (nazywane „echo serca"). USG przepływów naczyniowych - Doppler USG;
RTG - badanie rentgenowskie - używane głównie do diagnozowania złamań kości oraz patologii płuc;
Mammografia - specjalistyczne badania obrazowe różnego rodzaju (RTG, USG, itp.); - TK zwany również CT, czyli tomograf komputerowy. Wyspecjalizowany rodzaj RTG pozwala uzyskiwać serie przekrojów ciała albo nawet obraz trójwymiarowy. Bardzo precyzyjne badanie;
MRI - rezonans magnetyczny. Służy do diagnozowania takich zmian, których nie da się zobaczyć w TK.

Lekarskie badania laboratoryjne
Spis treści:

• Skróty i skrótowce
• Wstęp
• 1. Jak przygotować się do badań laboratoryjnych
• Pobieranie materiału - wskazówki ogólne
• Krew
• Mocz
• Kał
• Wymazy
• Plwocina
• 2. Badanie krwi
• Jak przygotować się do oddania krwi do badania
• Ciśnienie tętnicze
• Hematologia
• Morfologia krwi i inne podstawowe badania hematologiczne
• Wykładniki stanu zapalnego
• Rozszerzone badania krwi (kliniczne, biochemiczne i inne)
• Jonogram
• Próby wątrobowe
• Gazometria
• Pulsoksymetria
• Diagnostyka anemii
• Koagulologia
• Parametry krzepliwości krwi
• Serologia grupy krwi
• Badania hormonów we krwi
• Kobiety ciężarne
• Diagnostyka chorób tarczycy
• Markery onkologiczne, osteoporozy i kardiologiczne
• Wirusologia
• Badania genetyczne krwi
• Diagnostyka chorób nowotworowych
• Diagnostyka mikroorganizmów
• Diagnostyka chorób genetycznych
• Badania toksykologiczne
• Badania alergenów
• Badania bakteriologiczne
• Badania autoimmunologiczne
• 3. Badania moczu
• Jak przygotować się do badania
• Badanie ogólne
• Badania biochemiczne
• Inne parametry badane w moczu
• Markery nowotworowe i osteoporozy
• Diureza
• Badanie bakteriologiczne
• 4. Badania innych materiałów
• Badanie kału
• Badanie nasienia
• Badanie plwociny piersiowej
• Badanie śliny
• Badanie płynu stawowego
• Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego
• Badanie potu
• Badanie dodatkowych materiałów
• 5. Bibliografia
• 6. Słowniczek
• 7. Indeks