"Niniejszy tom łączy eseje i przemówienia, które powstały z różnych okazji. Ale tematy, które przy tych okazjach podejmowałem, wychodzą poza zainteresowanie tylko okolicznościowe.
W porównaniu z dziełami innych filozofów tej samej generacji dzieła Ernsta Cassirera i Karla Jaspersa nie znalazły dotychczas takiego echa w historii recepcji, na jakie zasłużyły. Aby pokazać aktualność ich myślenia, w dwóch pierwszych esejach rozpatruję watki istotne dla całej ich filozofii..."
(Przedmowa)
Chcemy wiedzieć to seria przeznaczona dla młodzieży, a także dla dorosłych, którzy chcą swoim dorastającym dzieciom odpowiedzieć na rozmaite pytania z różnych dziedzin życia.
Chcemy wiedzieć - to seria przeznaczona dla młodzieży, a także dla dorosłych, którzy chcą swoim dorastającym dzieciom odpowiedzieć na rozmaite pytania z różnych dziedzin życia.
Niniejszy zbiór tekstów ma udostępnić szerszej publiczności socjologiczne dzieło Simmla. Wybór uwzględnia nieznane teksty z kręgu prac socjologicznych, ale stara się też - przedstawiając teksty już znane - pokazać Simmla-teoretyka społeczeństwa, tak jak się przedstawia w pracach z teorii społecznego zróżnicowania i analizach nowoczesności. Ten wymiar socjologii Simmla bywa często przeoczany lub zapominany, do czego przyczyniła się etykietka "socjologii formalnej" i recepcja prac przynależnych do odnośnej dziedziny.
Przedmiotem socjologii jest wzajemność oddziaływania jako podstawowy rys stosunków społecznych oraz formy takich wzajemnych oddziaływań. Tematem nie jest już - jak w dawniejszej socjologii - społeczeństwo, ale procesy uspołecznienia, zachodzące zarówno w małych grupach, jak w społecznych zbiorowościach, oraz pomiędzy nimi. Podkreślając procesualny aspekt stosunków społecznych Simmel rozsadza statyczną wizję społeczeństwa i dynamizuje perspektywę socjologiczną.
Z Wprowadzenia
Na poziomie lokalnym możemy obserwować te same procesy i problemy, z którymi współczesny świat boryka się na co dzień w skali globalnej: podziały na gorsze i lepsze obszary miast czy regionów, zanik sfery publicznej, komercjalizacja i prywatyzacja podstawowych usług publicznych (dostęp do kultury, ośrodków ochrony zdrowia), niepewność i rywalizacja w miejscu pracy, likwidacja bezpieczeństwa socjalnego. Stąd też w perspektywie socjologicznej pytanie o ramy polityki lokalnej i kształt ładu lokalnego może być zaproszeniem do analizowania w społecznym laboratorium wszelkich problemów, które występują nie tylko w skali mikro, ale także na poziomie globalnym.
Takie analizy mają również duże znaczenie z powodów politycznych: w świecie, w którym po 1989 roku zabrakło realnej alternatywy społeczno-ekonomicznej wobec globalnej dominacji neoliberalnego kapitalizmu, być może, chcąc konstruować odmienne, możliwe światy społeczne, należy rozpocząć poszukiwanie lepszych rozwiązań od poziomu lokalnego. Tam jak w soczewce można dostrzec wszystkie bolączki społeczeństwa poddanego bezwzględnej dominacji logiki zysku i rynku. Jednym z najpoważniejszych problemów społeczeństwa konsumpcyjnego staje się zamieranie sfery obywatelskiej.
Antoni Sułek jest absolwentem (1968) i profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1989-2009 kierował Zakładem Metodologii Badań Socjologicznych w Instytucie Socjologii UW. Zajmuje się metodologią i historią badań społecznych oraz teorią i badaniem opinii publicznej. Napisał książki Eksperyment w badaniach społecznych (1979), W terenie, w archiwum i w laboratorium (1990), Sondaż polski (2001), Ogród metodologii socjologicznej (2002) oraz wydał Socjologię na Uniwersytecie Warszawskim. Fragmenty historii (2007). Przez wiele lat pracował w Polskim Towarzystwie Socjologicznym, w latach 1994-1998 był przewodniczącym PTS.
Socjologia to coś więcej niż idee, teorie i wyniki badań. To także instytucje naukowe, badania, metody oraz ludzie, którzy je stworzyli. O nich jest ta książka. Składa się z kilkunastu rozpraw i szkiców poświęconych życiu socjologii w Polsce, od końca XIX do początków XXI w. Pierwsza z nich traktuje o polskiej recepcji Samobójstwa Durkheima, a ostatnia – o „sedymentach sondażowych” w wyobraźni społecznej. Prace te opierają się na analizie tekstów i badań socjologicznych oraz na uczestniczącej obserwacji życia socjologii w ostatnich kilkudziesięciu latach. Narracja osadzona jest w szerszym kontekście historycznym i społecznym.
Archaiczne prawa, brutalne egzekucje, niejasne symbole, krwawe ceremonie - te wszystkie przejawy działalności mafii wydają się tak dziwne, że w sposób naturalny postrzegamy je jako pozostałości obumarłej subkultury. Mafiosi wydają się radykalnie inni od "nas", a kategorie nadające sens naszym sprawom i rytuałom są niejako skazane na nieadekwatność, gdyż chcemy zrozumieć ich sprawy i rytuały, mafię bowiem łączy się raczej z siłami nieracjonalnymi.
"Społeczeństwo polskie - jak każde współczesne demokratyczne społeczeństwo - jest wyraźnie podzielone. W wymiarze materialnym, społecznym, etnicznym czy - co jest przedmiotem tej właśnie książki - w wymiarze politycznym." Ze wstępu
„Ludy koczownicze są równie nieuchwytne w ich teoretycznej doniosłości jak i w rzeczywistem życiu. Choć dramatyczna, konieczna i nieunikniona ich rola dziejowa – nigdy trwałą nie była. Pojawiają się na widowni epok dziejowych, by zniknąć równie szybko jak przyszły. Rola ich – to podbój i asymilacja, w której zatracają swe kulturalne, narodowe oblicze. Zlewają się z podbitą przez siebie ludnością, po zapłodnieniu jej energją, z której rodzi się impet stworzenia nowej kultury. Stara jest teorja, którą czasem świeże badania i nowy wgląd w historję wskrzeszają, że niemal wszystkie wyższe kultury powstały ze zderzenia plemion koczowniczych z osiadłą ludnością rolniczą. Ludy koczownicze przynoszą ze sobą tę żywiołowość i męskość, która buduje ale i burzy. Ludy rolnicze dają znowu pewną trwałość i oparcie, które się rodzi z zamożności, stałego miejsca zamieszkania, gęstszego zaludnienia i wyższej kultury duchowej.” – ze wstępu wydania oryginalnego z 1936 roku.
Czy kultura popularna wciąż istnieje jako opozycja kultury elitarnej i niszowej, czy też mamy tylko do czynienia z kulturą jako ogólną, zestandaryzowaną i powszechną praktyką społeczną? Czy kultura popularna wciąż pozostaje ideologicznym piorunochronem dla panującego systemu, który rozładowuje w bezpieczny sposób wszelkie napięcia i konflikty społeczne? Czy też raczej jest kanałem do przemycania nowych idei i demaskowania istniejących mechanizmów represji? Jakie są relacje między kulturą popularną a różnymi modelami kultury alternatywnej?
Prezentowana książka na wiele pytań nie odpowiada, ale nie to jest jej celem. Autorzy raczej stawiają wiele znaków zapytania i ukazują złożoność zjawiska kultury popularnej. Nie brakuje w tym tomie krytycznych refleksji i uwag na temat oferty i społecznych funkcji przemysłu kulturalnego, ale są też głosy przedstawiające możliwości i szanse na zmianę społeczną, jakie stwarzają kanały komunikacyjne i narzędzia kultury popularnej. Dziś już nie ma ucieczki przed wpływami kultury masowej. W takich warunkach nauki społeczne powinny dać pewne podpowiedzi, jak sobie z nią radzić – bardziej świadomie z nią współżyć i przeobrażać ją niż jednostronnie jej ulegać i bezkrytycznie ją konsumować.
Problem niedoskonałości polskiego systemu instytucjonalnego, wprawdzie tu i ów-dzie dostrzegany, w debacie publicznej jest marginalizowany lub „przykrywany” przez inne tematy (wzrost PKB, wydatkowanie środków europejskich, lustracja, Euro 2012 itd.). Trudno przecenić wagę instytucji w obszarze współczesnego państwa, które powinno gwarantować rządy prawa, wolność jednostki, reprezentację społeczeństwa, zwłaszcza parlamentarną, ochronę własności prywatnej itd. Tymczasem polskie instytucje funkcjo-nują w sposób daleki od ideału, co więcej, ich dysfunkcjonalność rośnie. Pogarsza się jakość systemu z perspektywy jego zdolności do sprostania realnym problemom rozwo-jowym i oczekiwaniom zmieniającego się społeczeństwa, które jest coraz lepiej wykształcone, zna świat, wykorzystuje nowe technologie informacyjne i komunikacyjne, często też jest zamożne i pragnie mieć poczucie wpływu na bieg spraw. Jeśli nie działają struktury i organizacje — i instytucje — współczesnego społeczeństwa, to pojawiają się grupy ludzi skrzykujące się doraźnie w obronie swoich zagrożonych interesów.
Tymczasem przedmiotem analiz socjologicznych i, szerzej, społecznych są obecnie raczej postawy i zachowania ludzi niźli funkcjonowanie instytucji. Zwłaszcza dysfunkcje instytucji odsuwane są na dalszy plan, jeśli w ogóle poddawane badaniom. Pora zatem podjąć próbę wypełnienia owej luki. Przemawiają za tym względy merytoryczne, a także całkiem rzeczywista potrzeba chwili. Oznaki społecznego zniecierpliwienia sytuacją go-spodarczą i społeczną są w Polsce coraz bardziej widoczne, choć nie tak spektakularne jak w niektórych innych krajach.
Autorom przyświecała dyrektywa prowadzenia badań na różnych piętrach wiedzy o rzeczywistości i przy użyciu różnych metod analizy. Jest to swoisty znak firmowy zespołu badawczego Instytutu Studiów Politycznych PAN, który przygotował tę książkę. Ten in-terdyscyplinarny zespół grupuje socjologów, politologów, filozofów, ekonomistów, prawników i historyków. Wywodzą się oni z Instytutu Studiów Politycznych PAN, Insty-tutu Filozofii i Socjologii PAN, Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego i Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych EUROREG Uniwersytetu Warszawskiego, Szkoły Głównej Handlowej, Uni-wersytetu w Białymstoku i kilku innych uczelni krajowych.
Przedstawione w książce analizy nie mają charakteru wyczerpującego, holistyczne-go badania. Ze względu na rozległość i złożoność zagadnienia nie było to możliwe. Sięgając do różnych sfer życia społecznego, posługując się przykładami różnych instytu-cji, pokazaliśmy jednak, że - po pierwsze - polski system instytucjonalny wykazuje cechy hybrydy, gdyż rozwiązania sprzed lat współistnieją z nowymi, często importowanymi; po drugie - nie tylko z powodu wewnętrznej niespójności łatwo odnaleźć w nim wiele dys-funkcji czy patologii, wynikających także z niskiej jakości systemu prawnego i regulacyjnego. Bez ich usunięcia trudno sobie wyobrazić dalszy długookresowy dyna-miczny rozwój. Wiele wskazuje na to, że polski system instytucjonalny w obecnym kształcie zbliża się do kresu swych możliwości, także adaptacyjnych. Czas zatem na jego uporządkowanie i poprawę efektywności. Przy czym podstawą zmian winna stać się po-ważna debata nad zmieniającym się społeczeństwem, nad oczekiwaniami żywionymi wobec państwa, a także nad stopniem gotowości do udziału w życiu publicznym.
Problematyka taumaturgiczna zawsze budziła żywe zainteresowanie w skali całego świata. Cud należy do zjawisk paranormalnych znanych nie tylko w religiach, ale i kulturach naszego globu. Psychologia religii ze swej strony utrzymuje, że każdy człowiek w sytuacjach zagrożeń egzystencjalnych i granicznych oczekuje jakichś nadzwyczajnych interwencji ?z góry?, od Kogoś, kto może przyjść mu z pomocą w chwilach zagrożeń i niebezpieczeństw dla jego życia.
Przynajmniej od czasu powstania nowożytnego racjonalizmu, skrajnego empiryzmu, materializmu dialektycznego i historycznego determinizmu przyrodniczego, pozytywizmu i scjentyzmu w kulturze europejskiej pojawił się głęboki sceptycyzm nie tylko co do wydarzeń, które uważano za cudowne, ale i możliwości zaistnienia cudu w ogóle. Zjawiska cudowne uważano za wynik ingerencji sił natury, iluzji, chorej wyobraźni itp. Apologetyka katolicka ze swej strony broniła możliwości cudu na płaszczyźnie nauk przyrodniczych i filozoficznych, zupełnie nie biorąc pod uwagę jego wymiaru znaczeniowego i teologicznego.
Bouflet ukazuje, że cuda dzieją się nadal. Przedstawia historię cudów od średniowiecza do czasów najnowszych, przy czym zwraca baczną uwagę na ich historyczność (faktyczność), wiarygodność, kontekst religijny i znaczenie teologiczne, które często wydobywa z paralelnych cudów biblijnych.
Autor wykracza poza podtytuł swojej pracy, gdyż przy określeniu pojęcia cudu sięga do tzw. cudów w świecie antycznym i rozumienia cudu w różnych aspektach historycznych. Pogłębiając rozumienie cudu, odwołuje się do jego ujmowania w Kościołach wschodnich, w judaizmie, buddyzmie i islamie, ilustrując rozważania opisem konkretnych zdarzeń, by ostatecznie skoncentrować się na cudzie jako znaku działania Bożego. Dla jeszcze większej precyzacji pojęcia cudu porównuje go z innymi zjawiskami paranormalnymi (np. stygmaty, lewitacje, zapachy świętości).
Profil zainteresowań autora dobrze oddaje wyraźną we współczesnych naukach społecznych i humanistyce orientację polegającą na zwróceniu się ku codzienności, ku klimatowi relacji międzyludzkich w życiu codziennym. Książka dotyczy mikroperspektywy kulturowo zdefiniowanych i społecznie uwarunkowanych doświadczeń jednostek oraz emocjonalnego wymiaru życia społecznego, ujętego w perspektywie kulturowej i cywilizacyjnej. Jej przedmiotem jest pewien aspekt miłości rozumianej jako fenomen społeczny i kulturowy, czyli pewien rodzaj relacji międzyludzkich, określanych jako tytułowe uwodzenie. Autor rekonstruuje charakterystyczne cechy tego kompleksu zjawisk, porównuje i śledzi ich zmienne formy w różnych epokach, kulturach, w odmiennych uwarunkowaniach społecznych. Przeprowadzona rekonstrukcja wzorów i zachowań związanych z pierwszą fazą kontaktów miłosnych pokazuje ich ścisłe powiązanie z daną kulturą, z obyczajowością klas i warstw społecznych, z religią i jej nakazami/zakazami, z rolami przypisywanymi kobietom i mężczyznom w danej kulturze i z ich miejscem w społeczeństwie. Najwięcej uwagi autor poświęca przemianom, jakie dokonały się i dokonują w XIX i XX w., bezpośrednio wkraczając w ten sposób na teren badań socjologicznych. Przemiany te opisuje w kategoriach prawdziwych rewolucji, zachodzących w dziedzinie samych rytuałów miłosnych, w relacjach międzyludzkich i w rolach uwodzonych i uwodzących.
Etymologically, “frontier” can be related to “in front of” – that which lies ahead, between the subject and his or her horizon. Therefore everywhere outside the Self, and as far as the individual world-version stretches, is the “frontier”, which thus forms an essential part of Self-identification. Whereas territory is about spatial identity, and territorial space is defined, bounded by boundaries, the frontier can be seen as an indeterminate, open space. I have introduced the German term Fremde as translation of “frontier” as a means of analysing the relationship between Self and the “Other”. The frontier in this sense is outside one’s own personal space, but nevertheless located within a familiar horizon – otherwise it could not be recognised as such, and could not serve as a parameter of belonging (Ullrich Kockel, this volume)
Encyklopedia socjologii jest pomyślana jako kompendium ważniejszych zagadnień podejmowanych współcześnie przez socjologię, ze szczególnym uwypukleniem problemów żywych w polskim środowisku socjologicznym. Dzieło to jest adresowane do profesjonalnych socjologów, przedstawicieli innych nauk społecznych, nauczycieli, profesjonalnych i nieprofesjonalnych organizatorów życia społecznego, publicystów i – co nie mniej ważne – do rzeszy słuchaczy uniwersyteckich studiów socjologicznych, a także wszystkich innych czytelników zainteresowanych socjologią nie ze względów profesjonalnych, lecz powodowanych bezinteresowną ciekawością poznawczą.
Hasła Encyklopedii socjologii koncentrują się wokół kilku głównych działów tematycznych: wielkie teorie społeczeństwa i kultury; epistemologiczne i metodologiczne zagadnienia socjologii; teoretyczne kategorie analizy socjologicznej; doktryny społeczno-gospodarcze, prądy ideologiczne i ruchy społeczne; dzieje socjologii; główni twórcy i teoretycy; zagadnienia, którymi socjologia zajmuje się wespół z innymi naukami; wreszcie zastosowania socjologii w praktyce społecznej.
Dzieło Katii Michajłowej jest w skali nauki światowej unikatowe. Prześledzono w nim i zanalizowano ogromny materiał, po raz pierwszy dziad wędrowny został przedstawiony jako typowy przykład profesjonalizmu w folklorze i poddany analizie pod względem typologii, semantyki, funkcji i repertuaru w całym świecie słowiańskim, przy czym przeprowadzono paralele między działalnością i twórczością dziadów wśród Słowian zachodnich, wschodnich i południowych. Monografia bułgarskiej folklorystki i antropologa kulturowego z jednej strony wpisuje się w nurt komparatywnych badań slawistycznych, charakterystycznych dla pokolenia uczonych kładących fundamenty folklorystyki słowiańskiej, z drugiej zaś – jest to studium, w którym na potrzeby analizy ogromnego materiału zbieranego przez autorkę przez wiele lat wykorzystano najnowsze ujęcia teoretyczne. Pojawienie się tej książki ma szczególną wagę w chwili, gdy kwestionuje się istnienie kulturowej i językowej wspólnoty słowiańskiej.
Obecne dzieło jest ciekawym, dobrze udokumentowanym, obejmującym wiele dziedzin wprowadzeniem w kształtowanie się kultury Zachodu, z włączeniem Stanów Zjednoczonych, na osnowie stosunku do problematyki szatana i roli zła.
Wprawdzie lepsze jest wrogiem dobrego, nie sposób było jednak zastosować się do tej użytecznej maksymy przy konstrukcji czwartej edycji Atlasu przestępczości w Polsce. Różni się więc on znacznie od poprzednich (ukazały się one odpowiednio w latach 1994, 1999 i 2003) pod względem zarówno układu, jak i objętości.
Wzrastająca ilość danych (wynikająca m.in. z coraz większej rozpiętości rozpatrywanych lat) sprawiła, że tom obecny—i to mimo rezygnacji z rozdziału traktującego o ewidencji spraw, zasobach kadrowych i budżecie wymiaru sprawiedliwości1 — jest o kilkadziesiąt stron obszerniejszy od poprzedniego. Wynika to jednak również z większej różnorodności danych, które udało się nam tym razem uzyskać. Od czasu ukazania się trzeciej edycji Atlasu pojawiły się bowiem nowe, interesujące źródła informacji, a dotychczasowe „dojrzały” i stały się na tyle pełne i wartościowe, że grzechem by było ich nie zaprezentować.
Cywilizacja współczesna jest niejednoznaczna, skomplikowana, wieloaspektowa i niepewna; jest atrakcyjna, ale bywa i odpychająca; jest stworzona przez człowieka, lecz często odnosi się wrażenie, że pragnie nad nim zapanować, przyczyniając się do wielu problemów. Już w latach dwudziestych XX w. José Ortega y Gasset stwierdził, że cywilizacja współczesna jest wprost przygnieciona problemami.
Cywilizacja współczesna i globalne problemy to książka powstała właśnie z zamysłem, by poddać refleksji główne z tych problemów. Jest ona panoramicznym spojrzeniem na to, czym jest współczesna cywilizacja zachodnia, jakie są jej najważniejsze cechy i jakie główne problemy i trendy w życiu ludzkim ona ewokuje oraz jaki jest jej wpływ na cywilizację globalną. Wreszcie, przywołuje najgłośniejsze niepokoje o los tej cywilizacji.
Jest to autorska synteza łącząca liczne kwestie dotyczące współczesnego świata w skali globalnej. Przedstawia ujęcie socjologiczno-kulturoznawcze oraz antropologiczne, co sprawia, że w polu zainteresowań znajdują się najważniejsze problemy odczuwane przez człowieka współczesnego żyjącego na obszarze oddziaływania cywilizacji zachodniej ? cywilizacji, która stała się głównym czynnikiem sprawczym globalizacji.
Choć wymowa prezentowanej książki ma być przede wszystkim diagnostyczna, to zapewne słyszalna też jest w niej nuta przestrogi. Wspaniała cywilizacja współczesna nie jest ani w pełni niewinna, ani całkowicie bezpieczna. Jej rozwój i trwanie mogą więc wywoływać niepokoje, troski, obawy. Nie wolno ich ani pomijać, ani tym bardziej bagatelizować.
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
