Przekład – Adam Grzeliński, Dominika Kosiewicz-Wawrzonkowska, Anna Markwart, Marta Szymańska-Lewoszewska, Justyna Van den Abbeel, Marcin T. Zdrenka, Daniel Żuromski
Wstęp i opracowanie – Adam Grzeliński, Krzysztof Wawrzonkowski, Marcin T. Zdrenka
Prezentowane w tym tomie eseje można podzielić na kilka grup. Do pierwszej z nich należą trzy teksty o tematyce historycznej i moralizatorskiej: O ludności starożytnych narodów, O uprzedzeniach moralnych, O kilku godnych uwagi zwyczajach, w których Hume wyraża przekonanie o stałości zasad ludzkiej natury; ta jednak, poddana różnym okolicznościom, prowadzi do odmiennych zjawisk historycznych czy politycznych. Przeświadczenie o istnieniu owej stałości, a także o stopniowym rozwoju ludzkości każe autorowi esejów przeciwstawić się panującej w jego czasach opinii, wedle której w starożytności ludność była bardziej liczna niż w jego czasach. Druga grupa tekstów jest poświęcona filozofii politycznej oraz współczesnej filozofowi sytuacji w Wielkiej Brytanii; składają się na nią eseje: Idea doskonałego państwa, O partiach w Wielkiej Brytanii, O koalicji partii oraz O sukcesji protestanckiej. Wreszcie pięć ostatnich esejów prezentuje poglądy ekonomiczne Hume’a. Szkocki filozof przedstawia w nich zarówno ogólne zasady rządzące gospodarką, jak i praktyczne wnioski, mające zapewnić rozwój gospodarczy kraju (są to eseje: O pieniądzu, O procencie, O bilansie handlowym, O kredycie publicznym, O zawiści w handlu). Taka różnorodność tematyki wynika zarówno z rozległości zainteresowań samego Hume’a, jak i z tego, że przygotowując tłumaczenia, chcieliśmy zwiększyć dostępność dzieł szkockiego filozofa w Polsce – większość z nich pojawia się w polskim przekładzie po raz pierwszy.
Prezentowany tom dopełnia publikacje wcześniejsze, gdyż czytelnik ma obecnie możliwość zapoznania się z polskimi przekładami wszystkich esejów, które wyszły spod pióra autora Traktatu o naturze ludzkiej. Z tego powodu zdecydowaliśmy się zatytułować niniejszy tom Eseje pozostałe.
Przekład, wstęp, redakcja - Adam Grzeliński i Marta Szymańska-Lewoszewska
George Berkeley (1685–1753) do niedawna był znany przede wszystkim jako autor jedynie dwóch dzieł: Traktatu o zasadach poznania ludzkiego (1710) oraz Trzech dialogów pomiędzy Hylasem i Filonousem (1712), w których rozwinął założenia empiryzmu i przedstawił zręby swej immaterialistycznej filozofii. Ważkość oraz oryginalność zawartych tam tez na wiele lat przesłoniły późniejszy dorobek irlandzkiego filozofa dotyczący filozofii nauki, psychologii czy ekonomii, a także przyćmiły jego zaangażowanie w sprawy społeczne. W ostatnim dziesięcioleciu pojawiły się przekłady innych prac, które ujawniły nowe oblicza myśli Berkeleya: Dzienniki filozoficzne, Alkifron, Próba stworzenia nowej teorii widzenia i inne eseje filozoficzne oraz Siris – dwa ostatnie tomy w serii „Klasyka Filozofii”.
Niniejszy zbiór ukazuje polskim czytelnikom obraz Berkeleya jako polemisty żywo zainteresowanego sytuacją polityczną, religijną, społeczną i gospodarczą swego kraju. Zawarte tu przemyślenia o tematyce ekonomicznej i społecznej powstawały na przestrzeni trzydziestu lat – w okresie burzliwym, gdy Wyspami Brytyjskimi targały kryzysy ekonomiczne i polityczne niepokoje wywołane powstaniami jakobickimi, a podzielona pod względem wyznaniowym Irlandia tkwiła w gospodarczej zapaści. Najważniejszą i najobszerniejszą z zamieszczonych tu prac jest Pytający (1737–1751). Berkeley poddaje w nim pod rozwagę idee gospodarki zamkniętej, która dzięki handlowi wewnętrznemu, ustanowieniu banku narodowego i wprowadzeniu papierowego pieniądza miała podźwignąć się z kryzysu. Pozostałe, drobniejsze teksty są świadectwem zaangażowania filozofa w sprawy społeczne, takie jak projekt odnowy moralnej i religijnej Brytyjczyków czy zagwarantowanie stabilności państwa w obliczu jakobickich rebelii. W połączeniu ze znajomością dzieł teoretycznych Berkeleya lektura tych prac pozwala dostrzec, że nadał on życie stosowanym przez siebie pojęciom filozoficznym. To bowiem wciąż ten sam myśliciel – pełen niechęci do abstrakcji, przekonany, że otaczający nas świat jest jedynie areną aktywności ludzi.
POSZUKIWANIE PRAWDY można odczytywać jako poszukiwanie warunków umożliwiających filozofię. Zapowiada się tutaj nowa postać racjonalizmu, według którego wykorzystanie danych Objawienia pozwala, jak potwierdzą to późniejsze dzieła, na prawdziwe przejęcie władzy przez rozum.
Podwójne położenie złączonego z Bogiem i z ciałem ludzkiego umysłu objawia jakby naprzód podwójne przeznaczenie myśli, która rozwinąwszy się pod piórem księdza z zakonu oratorianów, zapowiada wiek filozofów.
Jean-Christophe Bardout (z Wprowadzenia)
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
