W odpowiedzi na dynamicznie zmieniający się kontekst społeczno-kulturowy i ekonomiczno-polityczny oraz ze względu na wielowymiarowość procesów rozwoju człowieka autorzy wysuwają propozycje nowych rozwiązań i inicjatyw zarówno w sposobie myślenia, jak i w sferze działalności edukacyjnej. Odsłaniając nowe przestrzenie edukacyjne, akcentują potrzebę wzmocnienia kompetencji międzykulturowych jako fundamentalnych umiejętności życiowych. []Przywołane w niniejszym tomie doświadczenia społeczne niewątpliwie stanowią inspirujące źródło dla działań edukacyjnych i poczynań badawczych. Mamy nadzieję, że przedstawiony w szerokiej perspektywie teoretycznej materiał empiryczny zachęci Czytelników do ewaluacji własnych działań podejmowanych na polu edukacji międzykulturowej oraz pobudzi do podejmowania nowych wyzwań upowszechniających jej idee.Fragment Wprowadzenia
Na zamieszczone w niniejszym tomie opracowania składają się syntezy studiów i szkiców powstałych w przeważającej mierze w ostatnim dwudziestoleciu, które w swej pierwotnej wersji miały postać autorskich rozważań teoretycznych, komunikatów z badań. Łączy je pokrewieństwo przedmiotowe, jakim są zagadnienia edukacji międzykulturowej, lecz różnią aspekty, w jakim poruszane w nich problemy i zagadnienia zostały zidentyfikowane, opisane i zinterpretowane, a także nierzadko poddane krytycznemu osądowi. [...] Niniejsza praca adresowana jest do szerokiego kręgu odbiorców. Mamy nadzieję, że jej lektura okaże się użyteczna dla pracowników nauki, nauczycieli i studentów, samorządowców zainteresowanych problematyką wielokulturowości i pedagogiki międzykulturowej oraz ich edukacyjnymi odniesieniami.
Niniejsza publikacja to siódmy tom serii wydawniczej Edukacja małego dziecka zainicjowanej przez środowisko pedagogów cieszyńskich. Tom jest poświęcony zagadnieniom rodziny w bardzo szerokim ujęciu teoretycznym i badawczym. Szczególny nacisk poszczególni autorzy położyli na rodzinę współczesną.
Start edukacyjny to początek poznawania siebie i świata, warunkujący jakość życia indywidualnego i wspólnotowego. Tom 8 serii Edukacja małego dziecka, zatytułowany Przedszkole – przemiany instytucji i jej funkcji, w całości został poświęcony zagadnieniom związanym z wychowaniem przedszkolnym. Okres wychowania przedszkolnego ma bez wątpienia strategiczne znaczenie dla prawidłowego rozwoju dziecka. Jest to związane przede wszystkim z tym, że wszelkie wysiłki zmierzające do wyrównywania szans mają sens wówczas, gdy podejmowane są w najwcześniejszych latach rozwoju, a więc w wieku 2–6 lat. Tylko w tym momencie istnieje możliwość, aby został przerwany błędny łańcuch reprodukcji kulturowej z udziałem szkoły. Prezentowany tom obejmuje dwa główne zakresy tematyczne, ujęte w czterech częściach i odnoszące się po pierwsze – do przedszkola jako instytucji, w tym m.in. jej organizacji, warunków i kadry, a po drugie – do kompetencji związanych z jakościowym wymiarem przedszkolnej edukacji, w tym kompetencji nauczycieli-wychowawców oraz kompetencji dzieci.
Funkcjonowanie dziecka w systemie wartości kulturowych i jego swoista emancypacja we współczesnym świecie sprowadzają się do poszukiwania strategii edukacyjnych, podkreślających z jednej strony potrzebę posiadania przez jednostkę nadrzędnej aksjologicznej filozofii życia, natomiast z drugiej umożliwiających racjonalne uczestniczenie w życiu określonej wspólnoty społecznej (wspólnot), oparte na własnym doświadczeniu, przeżywaniu i zaspokajaniu typowej dla tego wieku ciekawości świata.
Zagadnienia te – w odczytaniach właściwych pedagogice oraz etnologii i antropologii kulturowej – stały się przedmiotem studiów teoretycznych i analiz empirycznych podjętych w kolejnym tomie poświęconym wspólnemu obszarowi badań, jakim jest wychowanie dziecka: między tradycją a współczesnością. W trzech częściach pracy (1) Wychowanie i edukacja dziecka w perspektywie historyczno-etnologicznej, (2) Ku godności i podmiotowości – wyzwania i zadania współczesnego wychowania oraz (3) Dorastanie dziecka – obrazy literackie i filmowe – autorzy poszczególnych opracowań zwracają szczególną uwagę na dotychczasowe doświadczenia, problemy oraz inspiracje i perspektywy w zakresie badań dziecka i dzieciństwa.
54 tom z serii „Edukacja Międzykulturowa” został poświęcony problematyce kultury w edukacji międzykulturowej, a przede wszystkim doświadczeniom i propozycjom praktycznym. W trzech częściach publikacji – (1) Komunikacja i dialog między kulturami, (2) Uczestnictwo społeczności lokalnych w kulturze regionu oraz (3) Dawne i nowe oblicza kultury w edukacji międzykulturowej – autorzy poszczególnych opracowań zwracają szczególną uwagę na kwestie związane z kompetencjami do komunikacji międzykulturowej młodego pokolenia Polaków żyjących w środowiskach zróżnicowanych kulturowo oraz z ich uczestnictwem w kulturze regionu. Ważne znaczenie przypisują także nowym wymiarom kultury w edukacji międzykulturowej, którymi są m.in. fora internetowe, subkultury, współczesne wydarzenia sportowe czy udział młodzieży ze szkół ponadgimnazjalnych oraz studentów w międzynarodowych programach i projektach edukacyjnych.
Fragment Wprowadzenia
Tom 17 serii Edukacja małego dziecka, zatytułowany Sytuacja społeczna dzieci w rodzinie, przedszkolu i szkole, prezentuje kolejne rozważania teoretyczne i praktyczne nad współczesnymi problemami rozwoju twórczego dziecka.W sytuacji zachodzących zmian społecznych zagadnienie kompetentnego zachowania się dziecka w relacjach międzyludzkich staje się ważnym tematem i wyzwaniem współczesnej edukacji - ze względu na jej istotne znaczenie w procesie socjalizacji i kulturyzacji młodego pokolenia.
Autorzy poszczególnych tekstów nawiązują do najważniejszych wartości: poczucia przynależności do określonej grupy, wpajania szacunku, przywiązania do tradycji własnego regionu, jego osiągnięć, kultury przodków, lokalnej gwary i ludzi, którzy go zamieszkują. Zwracają uwagę – w aktualnych kontekstach społecznych i kulturowych – na etos narodowy, etos pracy, cenione przez młodzież wartości w życiu codziennym i znaczenie kultury regionalnej w transmisji międzypokoleniowej. Podjęte rozważania stwarzają zarazem Czytelnikowi z jednej strony – możliwość poznania dziedzictwa kulturowego, tradycji regionalnej oraz wartości tkwiących w tym regionie, a z drugiej – szanse na otwarcie się na inne społeczności, na inne środowiska kulturowe i/lub inne regiony. Wszyscy Autorzy są zgodni co do tego, że życie oraz twórczość naukowa i literacka Profesora Jana Szczepańskiego potwierdzają słuszność tezy o „życiodajnym efekcie pogranicza”.
Tom 13 serii Edukacja małego dziecka, zatytułowany Konteksty oświatowe, prezentuje kolejne rozważania teoretyczne i praktyczne nad współczesnymi problemami rozwoju twórczego dziecka.
W 13 już tomie zostały zaprezentowane trzy wątki tematyczne. Pierwszy związany jest z wyzwaniami i dylematami edukacji małego dziecka, kolejny odnosi się do działań obejmujących etap nauczania początkowego, a ostatni nawiązuje bezpośrednio do pracy samego nauczyciela.
Część pierwsza nosi tytuł Edukacja małego dziecka – nowe wyzwania, stare dylematy. Prezentowane w niej teksty ukazują istotne problemy i potrzeby, przed którymi stoją instytucje oświatowe wspierające i stymulujące rozwój dziecka od 6. miesiąca do 6. roku życia. Okres ten w życiu człowieka determinuje całe jego późniejsze życie. Tym bardziej zatem należy położyć szczególny nacisk na przestrzeganie wszelkich wymogów higienicznych, przestrzennych i personalnych, aby świadczone w tych instytucjach usługi były na najwyższym poziomie. Kluczowe są również zagadnienia związane z metodyką pracy z małymi dziećmi, gdzie w sposób szczególny powinno się akcentować potrzebę realizacji konstruktywistycznego modelu, w którym nauczanie podające zostaje zastąpione poszukiwaniem wiedzy, otoczenie podmiotu uczącego się wyposażone jest w narzędzia do aktywnego tworzenia nowej wiedzy i umiejętności, a nie ją podaje, oraz w którym praca indywidualna zostaje zastąpiona pracą w grupie i dla grupy, aby osiągnąć zadowalające wszystkich efekty. Praca grupowa jest bowiem znaczącym elementem funkcjonowania nowoczesnego społeczeństwa. Należy zadbać o podtrzymanie w dzieciach wewnętrznej motywacji do zdobywania i poznawania otaczającego świata, a więc trzeba zredefiniować rolę nauczyciela i wyzwolić w nim potrzebę samokształcenia.
Kolejna część została zatytułowana Ku edukacji wspierającej rozwój dziecka w niższych klasach szkoły podstawowej. Zebrane w niej artykuły prezentują propozycje ukierunkowane na zagadnienia (podobnie jak w edukacji dzieci w wieku do 6 lat) związane z koniecznością odejścia od przekazywania wiedzy na rzecz rozumienia procesu nauczania – uczenia się jako postrzegania dziecka z naturalną ciekawością świata, aby mogło stawać się silną, znającą siebie jednostką, ale potrafiącą również współpracować z innymi i dla innych. Ważny jest wielostronny rozwój dziecka w sferze poznawczej, emocjonalnej i społecznej poprzez odpowiednie wspieranie jego samodzielności, aktywności i kreatywności, a także właściwe zaaranżowanie przestrzeni edukacyjnej.
Tom 14 serii Edukacja małego dziecka, zatytułowany Konteksty społeczne i międzykulturowe, prezentuje kolejne rozważania teoretyczne i praktyczne nad współczesnymi problemami rozwoju twórczego dziecka.
Kontekstom społecznym i międzykulturowym oraz tendencjom i problemom edukacji małego dziecka poświęcone są opracowania zamieszczone w tej publikacji. W poszczególnych tekstach znajdują się poglądy, propozycje oraz wyniki badań i studiów dotyczące różnych obszarów funkcjonowania dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym we współczesnej rzeczywistości społeczno-kulturowej.
Prezentowany tom składa się z dwóch części. W pierwszej, noszącej tytuł Społeczne konteksty dziecka i dzieciństwa – propozycje teoretyczne i rozwiązania praktyczne, autorzy zwracają uwagę m.in. na potrzebę opracowania metodologii badań nad dzieciństwem. Jak podkreśla Danuta Waloszek, na świecie, obok nas dorosłych, jest konkretny, rozwijający się człowiek – dziecko/uczeń z imienia i nazwiska oraz z własną biografią, któremu należy się uwaga i powaga. Jest swoiście wyposażoną, wartościową, fascynującą „cząstką elementarną” ludzkości. Uchwycenie niezwykłości „nowego, kolejnego powołanego do życia człowieka”, jego indywidualności i ustosunkowanie się do nich jest podstawowym zadaniem dorosłej części społeczeństwa, w tym nauczyciela. Autorzy poszczególnych tekstów opisują dzieciństwo z dwóch perspektyw: a) węższej – obejmującej indywidualny dziecięcy świat przeżyć, znaczeń, wartości, doświadczeń, aktywności, którego centrum stanowi rodzina, szkoła, rówieśnicy, codzienne kontakty społeczne, oraz b) szerszej – rozumianej jako historyczno-społeczno-kulturowa kategoria, odnosząca się do statusu społecznego dziecka, ukazująca jego położenie w grupie społecznej. Wskazują także na potrzebę edukacji refleksyjnej w pracy pedagogicznej, opartej m.in. na dialogowaniu z dziećmi.
Druga część, zatytułowana Wychowanie międzykulturowe małego dziecka – doświadczenia polskie i zagraniczne, zawiera zarówno teoretyczną, jak i praktyczną egzemplifikację zagadnień związanych z edukacją międzykulturową. W kontekście polskich, słowackich, czeskich, duńskich i niemieckich doświadczeń prezentowane są zagadnienia dotyczące nabywania kompetencji społecznych przez uczniów żyjących w środowiskach zróżnicowanych kulturowo czy funkcjonowania w szkołach większościowych dzieci wywodzących się z mniejszości narodowych i etnicznych. Tę część zamyka przewodnik bibliograficzny, obejmujący najważniejsze lektury do edukacji międzykulturowej dla dzieci. Przemysław P. Grzybowski, autor przewodnika, słusznie zaznacza, że przemyślana praca z lekturami do edukacji międzykulturowej uświadamia, iż każdy z ich bohaterów – nawet najbardziej niezwykły, wręcz dziwaczny – jest wartościowy i przez to godzien szacunku, a jedną z cech konstytuujących jego wartość stanowi właśnie odmienność, różnica, dzięki której świat młodego czytelnika ulega wzbogaceniu o nowe idee, poglądy, wzory postępowania.
Ewa Ogrodzka-Mazur
Tom 9 serii Edukacja małego dziecka, zatytułowany Szkoła – przemiany instytucji i jej funkcji, kontynuuje zagadnienia dotyczące pracy pedagogicznej z dzieckiem w wieku wczesnoszkolnym i zarazem poszerza dotychczasowe rozważania o kwestie związane z postrzeganiem współczesnej szkoły jako środowiska służącego uczeniu się i poznawaniu świata.
W tomie 6. Edukacji małego dziecka pt. Wybrane obszary aktywności kontynuowane są zagadnienia dotyczące pracy pedagogicznej z dzieckiem w wieku przed- i wczesnoszkolnym, są w nim zaprezentowane również autorskie poglądy i/lub wyniki cząstkowych badań prowadzonych w tym zakresie.
Pracę otwiera część zatytułowana Aktywność językowa i literacka, w której zaprezentowano autorskie rozwiązania w zakresie wczesnodziecięcej nauki czytania, wspomagania rozwoju mowy małego dziecka przez piosenkę, literaturę dziecięcą (bajkę i baśń), swobodną twórczość literacką czy naukę języków obcych. Autorzy poszczególnych tekstów podejmują także próbę wskazania nowych strategii edukacyjnego działania ze szczególnym uwzględnieniem refleksyjności i myślenia krytycznego wobec „poszukiwania, tworzenia i zmiany” zarówno w aktywności dziecka, jak i nauczyciela.
W kolejnej części – Aktywność matematyczno-przyrodnicza – zawarto opracowania nawiązujące w swych założeniach do koncepcji dyskursu szkolnego, zgodnie z którą rozwiązywanie różnego typu zadań, w tym także matematycznych, oparte na komunikacji między dziećmi oraz między dziećmi i nauczycielem może w znaczący sposób poprawić jakość i szybkość nabywania przez nie umiejętności i wiadomości. Przywołane w artykułach badania prowadzone nad procesem komunikacji wskazują jednak, iż często przebiega on w sposób nieudolny. Komunikaty werbalne kierowane przez nauczyciela do uczniów wymagają najczęściej jedynie reprodukcji nabytej wiedzy bądź są rozkazami, zakazami i żądaniami. W toku zajęć to nauczyciel wyznacza najczęściej prawie wszystkie formy aktywności dzieci, będąc zarazem osobą najbardziej aktywną werbalnie, przyczyniając się tym samym do ograniczenia wychowanków w sferze komunikacji.
Trzecia część tomu – Aktywność artystyczna – obejmuje opracowania skupiające się na kwestiach wspierania różnych form aktywności artystycznej dzieci w wieku przed- i wczesnoszkolnym – muzycznej, ludowej czy teatralnej, z uwzględnieniem rozwiązań i doświadczeń zagranicznych. Ważnym wątkiem podjętym również w artykułach zawartych w tej części jest problem edukacyjnych barier kreatywności młodszych uczniów, sprowadzających się najczęściej do: faworyzowania transmisyjnej strategii kształcenia preferującej bierność uczniów; pomijania ich konfliktu poznawczego, czyli emocjonalnego zaangażowania w postaci zaciekawienia i fascynacji; rywalizacji zamiast kooperacji i współdziałania; braku okazji do organizowania kooperatywnego uczenia się, do współpracy, współdziałania oraz odpowiedzialności za podejmowane zadania; osoby nauczyciela-wychowawcy oraz niedostosowania metod i form kształcenia do właściwości i potrzeb współczesnych uczniów.
Tom zamyka część czwarta – Komputerowe wspomaganie edukacji małego dziecka – w której wszyscy autorzy po pierwsze – wskazują na konieczność nauczania wspomaganego komputerowo w przedszkolu i niższych klasach szkoły podstawowej, mogącego stać się swoistą szansą w procesie wspierania rozwoju zarówno dzieci zdrowych, jak i ich niepełnosprawnych rówieśników, a po drugie – przedstawiają różne ograniczenia i bariery związane z tą formą edukacji. W tym kontekście ważne staje się rozwijanie zainteresowań dziecka i tworzenie Epizodów Wspólnego Zaangażowania oraz Scen Wspólnej Uwagi w relacjach dziecko–nauczyciel jako atrybutów efektywności edukacji wspomaganej komputerowo.
Tom 4 serii Edukacja małego dziecka otwiera kolejne opracowania poświęcone szeroko rozumianej problematyce edukacji, wychowania i wsparcia dziecka w toku jego życia na poszczególnych etapach rozwoju. W tomie zostały poruszone zagadnienia związane ze wspomaganiem rozwoju i uczenia się dziecka. Opracowania zostały podzielone na dwie części: pierwszą zatytułowaną Wspomaganie rozwoju i uczenia się małego dziecka i część drugą: Konteksty wychowawcze – ku pedagogice współbycia. Artykuły prezentują rozważania teoretyczne, jak i empiryczne z zakresu kształcenia ogólnego dziecka w wybranych obszarach jego rozwoju poznawczego lub społecznego.
Podstawowym warunkiem edukacji małego dziecka – tworzonej zgodnie z humanistyczną, poznawczą i transgresyjną koncepcją rozumienia człowieka – jest jak najlepsze przygotowanie do pracy pedagogicznej nauczycieli-wychowawców. Wszystkie społeczeństwa zarówno w przeszłości, jak i współcześnie chcą mieć przede wszystkim dobrych nauczycieli, ponieważ zdają sobie sprawę z tego, że od nich zależy jakość edukacji, która:
[...] w znacznym stopniu wyznacza losy życiowe ludzi, szanse rozwojowe społeczeństw, przemiany cywilizacyjne. Jakość edukacji zależy od wielu czynników, a wśród nich szczególną rolę odgrywa przygotowanie nauczycieli, ich osobowość i stosowane metody pracy. Zrozumiałe więc jest odwieczne zainteresowanie sprawami zawodu nauczycielskiego.
Opracowania zamieszczone w tym tomie są poświęcone właśnie przygotowaniu do pracy i pracy zawodowej nauczycieli-wychowawców w przedszkolu i w klasach I–III szkoły podstawowej.
Tom składa się z trzech części. W pierwszej – noszącej tytuł Poglądy i doświadczenia polskich nauczycieli-wychowawców – Czytelnicy mogą znaleźć autorskie propozycje dotyczące m.in. współczesnych wyzwań dla szkoły i nauczyciela w kontekście przygotowania dzieci do uczenia się przez całe życie, oceny (nie)gotowości szkoły na przyjęcie najmłodszego ucznia oraz sposobów zapobiegania i przeciwdziałania niepowodzeniom szkolnym. Autorzy wszystkich tekstów zwracają uwagę na relacje między zaleceniami płynącymi z teorii (czy szerzej – wiedzy) pedagogicznej, poczynaniami w zakresie polityki oświatowej a praktyką edukacyjną w zakresie kształcenia i wychowania małych dzieci.
Kolejna część – Poglądy i doświadczenia nauczycieli edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej w Czechach i na Słowacji – zawiera zarówno teoretyczną, jak i praktyczną egzemplifikację zagadnień związanych z edukacją nauczycieli u naszych południowych sąsiadów. Autorki opracowań szczególne znaczenie przypisują pedagogicznym oraz psychologicznym aspektom działań edukacyjnych podejmowanych przez nauczyciela przedszkolnego i wczesnoszkolnego, wspomagających rozwój i kształcenie dziecka, a także porównują propozycje merytoryczne i rozwiązania metodyczne stosowane w Czechach, na Słowacji oraz w Polsce.
Tom zamyka część – Postrzeganie edukacji małego dziecka przez studentów – przyszłych nauczycieli – będąca prezentacją wyników badań prowadzonych wśród studentów kierunków pedagogicznych.
Zamieszczone w tej części opracowania skupiają się głównie na kwestiach dotyczących roli i zadań współczesnego nauczyciela oraz potrzebach i możliwościach wychowania międzykulturowego w przedszkolu i w klasach I–III. Przywołane rezultaty poczynań empirycznych wraz z ich analizą i interpretacją odnoszą się również do umiejętności językowych i matematycznych studentów, których badania zostały zainspirowane Ogólnopolskimi Badaniami Umiejętności Trzecioklasistów OBUT 2011.
Ten produkt jest zapowiedzią. Realizacja Twojego zamówienia ulegnie przez to wydłużeniu do czasu premiery tej pozycji. Czy chcesz dodać ten produkt do koszyka?
